De minimal music leent zich erg goed voor orgel. Het repetatieve element past goed bij het statige karakter van het instrument. Bovendien klinkt het geweldig in de grote (kerkelijke) ruimtes waar orgels vaak staan. Dat weten gelukkig veel organisten. In 1979 baarde Jan Welmers erg veel opzien met zijn orgelstuk Laudate Dominum.
Jan Welmers gebruikt de minimal music van Philip Glass en Steve Reich in zijn compositie. Het resultaat sloeg in de orgelwereld in als een bom. Bert Matter, aan wie Jan Welmers de compositie opdroeg, was zo diep onder de indruk en sprak van de mooiste compositie van de twintigste eeuw. Jan Welmers heeft de minimal music als inspiratiebron gebruikt, de spanningsopbouw voldoet namelijk niet aan het uitgangspunt van de minimal music. In de minimal music is het de bedoeling om vanuit stilstand in een beweging te komen en een hoogtepunt te bereiken, waarna het weer terugkeert in de stilstand. Bij Welmers eindigt het stuk juist in de climax die boordevol spanning zit en waar hij alleen uit kan komen in een volledige ontlading.
In hetzelfde jaar was de premiere van een pianostuk voor vier piano's: Canto Ostinato. Simeon ten Holt schreef het stuk in 1976. Dit muziekstuk kan in lengte naar believen worden ingevuld, maar gemiddeld duurt het stuk in uitvoeringen ongeveer twee uur. Met het pianostuk zette Simeon ten Holt zich internationaal op de kaart. De compositie wordt nog steeds heel vaak uitgevoerd. Het stuk keert regelmatig weer in de belangstelling terug, maar is weinig door organisten opgepikt.
Twee jaar geleden kwam er een einde aan met een bewerking van Aart Bergwerff voor orgel solo. Hij voert het stuk in ruim een uur uit op een cd waarin hij het orgel van de Lebuïnuskerk van Deventer bespeelt. Daarna speelde hij het ettelijke malen in concerten, soms zelfs met drie piano's erbij. Aart Bergwerff geldt als één van de minimal-organisten van Nederland. Zo heeft hij een prachtige uitvoering van Welmers' Laudate Dominum op het orgel van de Grote kerk in Zwolle opgenomen op cd.
Aart Bergwerff is een leerling van Bert Matter, net als Toon Hagen. Toon Hagen is organist van het Schnitger-orgel in de Grote kerk van Zwolle en improviseert en componeert regelmatig in de minimal music stijl. Vandaag speelde hij samen met Domorganist Jan Jansen in Utrecht een bewerking van Canto Ostinato op Domorgel. Deze bewerking was vierhandig op orgel.
Ook Toon Hagen decimeerde het stuk tot een uur. Hiervoor boette de uitvoering wel aan kracht in, maar het gaf de luisteraars een goede kans om kennis te maken met het werk van Simeon ten Holt. Daarnaast overtuigde de uitvoering mij dat het werk zeer geschikt is voor orgel, zeker op zo'n groot instrument en in zo'n overweldigende ruimte.
Doordat het stuk zo snel werd uitgevoerd, mistte ik wel een deel van de betoverende werking die van het origineel uitgaat. Het stuk werd uitermate sterk geregiseerd en gaf daarmee ook een mooie demonstratie van de mogelijkheden van het Domorgel. Op sommige momenten werd ik getroffen door intieme fluiten, of de kracht van het plenum en het tutti. De bazuin van het pedaal schreeuwde dan door de ruimte. Dan viel mij op hoeveel stemmingen een orgel uit kan drukken binnen één muziekstuk.
Volgens mij behoort dat tot hét kenmerk van de minimal music.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten