Het boekenparadijs

Een klein jaar geleden dreigde de grote boekhandelketen Polare om te vallen. Nauwelijks twee jaar daarvoor waren de boekwinkels van Selexyz en De Slegte bij elkaar gevoegd. Een bijzondere samenvoeging, vond ik. Zou een mooi fenomeen als De Slegte niet om zeep geholpen worden?

Best wel lef om daar ook een boek over te schrijven. Het boek lijkt jaarlijks minder kopers te hebben. De boekwinkels worstelen met een markt waar jaarlijks de procenten van af vliegen. Het kost grote moeite voor boekwinkels om overeind te blijven. En niet alleen boekwinkels hebben het moeilijk, ook uitgeverijen moeten vechten voor hun behoud.

Het boek Het boekenparadijs probeert de opkomst en ondergang van het boekenketen Polare te beschrijven. Het bestrijkt gelukkig niet zoveel tijd om er heel veel intriges bij te fantaseren. Het boek van Hanneke Chin-A-Fo en Toef Jaeger maakt een mooie reconstructie van deze tijd. Aan de hand van interviews met de betrokkenen en gesprekken die de twee NRC-redacteuren hadden met de mensen in en rond dit grote boekenketen.

Het verhaal van Polare is even spannend als treurig. Twee mannen zonder passie voor boeken – ze spreken over ‘boekjes’ – maar met een groot idee voor de boekhandels van Selexyz. Paul Dumas en Maurits Regenboog weten met geleend geld het fortuin bij elkaar te krijgen dat nodig is om doe hele boekwinkelketen over te nemen. Bovendien krijgen de avonturiers het voor elkaar dat het Centraal Boekhuis voor een periode de leveringsvoorwaarden verruimt.

Dat het ondanks al deze gunstige dingen toch mislukt. En niet zomaar een beetje, maar heel erg. Dat verbaasde mij destijds het meeste. De directie kreeg een riant salaris, maar het lukte de directeuren niet om de boekverkoop gelijkte tred te laten ophouden met het dalende markt. Ze blijven ver achter op de instortende boekenmarkt.

Het wachten is hoe lang de laatste stuiptrekking duurt. Dat gaat sneller dan verwacht. Zeker ook omdat de directeuren hun afspraken niet na komen. Dat geeft de genadeklap. Ze weten te weinig van boeken, ontberen de passie voor het boek en zijn meer bezig met geld dan met het product dat ze verkopen.

Na het faillissement belandt de boekwinkel waar ze hoort te zijn: klein en deskundig. Hier kan geen grote investeerder als ProCures tegenop. Daarmee is het verhaal van Het Boekenparadijs een boek dat onverwacht toch goed afloopt. Het besef dat je zomaar zonder boekwinkel kunt komen te zitten. Al is het de grote vraag hoeveel van de in dit boek genoemde boekwinkels zullen overleven.

Hanneke Chin-A-Fo & Toef Jaeger: Het boekenparadijs, De opkomst en ondergang van de grootste boekenhandelsketen in Nederland. Amsterdam: Ambo Anthos, 2014. ISBN: 987 90 263 2830 5. 218 pagina’s. Prijs: € 17,99.

Zwanger van een gedicht

In Ingmar Heytzes nieuwe dichtbundel De man die ophield te bestaan is het lyrisch ik meer dan zwanger van een gedicht. Hij vult de bladzijden met het lief en leed van het zwanger zijn. De machteloosheid van de man en tegelijkertijd zoekt hij naar bevestiging. Hij heeft weldegelijk ook een bijdrage aan het prille gezinsgeluk.

De nieuwe dichtbundel van Ingmar Heytze laat ook duidelijk zien in welke fase van het leven hij beland is: die van het naderende vaderschap. Op overtuigende wijze volgt het lyrisch ik de verschillende fases die bij het krijgen van kinderen gepaard gaan. Van de eerste echo, het inrichten van de babykamer, de bije doos tot aan de geboorte.

Vertwijfeling en verwachting

Elke onderdeel van de zwangerschap vult het lyrisch ik met een nieuw gedicht. Hij weet hierbij heel mooi en treffend de vertwijfeling, onzekerheid en verwachting naar de nieuwe levensfase te verwoorden. Dat gaat van het timmeren van het ledikantje tot aan het meeleven bij de vele echo’s die gedurende de zwangerschap gemaakt worden.

Gelukkig weet Ingmar Heytze tussendoor ook gevoelige dichtsnaren te raken. Zoals het gedicht Smalfilmjaren waarin hij refereert naar de filmer zijn vader:

[…]. Mijn vader, eeuwig buiten beeld, plakt ons leven aan elkaar. Regie, montage. Lijm en schaar. (14)

Hij weet hier een mooi beeld op te roepen van zijn eigen jeugd waarbij zijn vader alles filmde en zelf buiten beeld bleef. De ratelende projector, de korte fragmenten en de stilte waarin de film speelt. Een herinnering van een kind uit de jaren ’70. Herinneringen die naadloos aansluiten op de liedjes van Spinvis. Deze zanger uit Nieuwegein zinspeelt op dezelfde soort beelden.

Monster

En dat kind krijgt nu zelf een kind. Je leest de vertwijfeling die je zelf als toekomstig vader ook voelt. Is het leven straks na de bevalling nog wel hetzelfde en misschien zit er wel een monster in haar buik zoals in het gedicht Nekplooi:

Je maakt een kind om te vergaan. Ik was er zelfs soms liever niet geweest. Maar dan, wie weet wie later naar de sterren springt, de redeloze aarde redt. Wie de nieuwe Breivik baart. (27)

Dichtregels die regelrecht naar regels uit een liedje van – geloof ik – Annie M.G. Schmidt verwijzen. Hierin zingt ze dat elke moeder hoopt een beroemd kind te baren. Misschien wordt hij wel professor, schrijver of president. Dat hij net zo goed een dief of moordenaar kan worden, vergeet ze liever. Daarvoor zet je geen kinderen op de wereld. Ingmar Heytze geeft er zijn eigen draai uit onze tijd aan door het monster Breivik aan te halen.

Zo deint Ingmar Heytze mee op de golven van zijn levensfase. Elke nieuwe fase krijgt een eigen dichterlijke dimensie. Dat levert nu mooie gedichten op die ik elke aankomend vader van harte zou aanbevelen. De bundel De man die ophield te bestaan geeft een mooi beeld van een even mooie tijd, die bij mij een gevoel van weemoed oproept van een tijd die geweest is. De tijd van de verwachting.

Ingmar Heytze: De man die ophield te bestaan. Gedichten. Amsterdam: Uitgeverij Podium, 2015. ISBN: 978 90 5759 698 8. Prijs: 16,50. 56 pagina’s.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over De man die ophield te bestaan van Ingmar Heytze. We lezen dit boek op vandaag bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Werkziek

Ooit gaf een collega mij het volgende advies toen ik klaagde over vermoeidheid: waarom meld je je niet een dagje ziek? Dan vertel je thuis niks en maak je er gelijk voor jezelf een dagje uit van.

Voor hem was het dubbele winst. En je was niet op je werk en thuis wisten ze van niks waardoor je daar ook geen verplichtingen had. Ik zag er niet zoveel in en vermoedde dat hij het zelf wel af en toe toepaste. Ik ben er te schijterig voor. Ik moet mij serieus ziek voelen, wil ik mij ziekmelden.

In Anne-Marieke Samsons roman De val van Jakob Duikelman redeneert de hoofdpersoon juist andersom: hij vertelt thuis en het werk niet dat hij eigenlijk heel ziek is. Allebei denken ze dat hij niets mankeert.

Voor de controlefoto’s was hij vorige week onder werktijd naar het ziekenhuis gegaan. Op zijn werk dachten ze dat hij thuis was, thuis dachten ze dat hij op zijn werk zat. Simpel zat. Jacob was trots op zijn eigen vindingrijkheid. Geef mij een situatie, dacht hij, en ik leef ermee. (30)

Bij het idee van mijn oude collega is het andersom: daar denkt thuis dat je op je werk bent en het werk dat je thuis bent. Het is een vreemde vorm van liegen: iets verzwijgen.

Je zegt niet dat je ziek bent en iedereen denkt dat je heel vreemd doet. Als Jakob zou zeggen dat hij ziek was, zou iedereen begrip voor hem hebben en hoeft hij zich niet in allerlei bochten en leugens te wringen.

Anne-Marieke Samson De val van Jakob Duikelman. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2014. ISBN 987 90 295 8950 5. Prijs: € 19,95. 272 pagina’s.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is laatste mijn bijdrage over De val van Jakob Duikelman van Anne-Marieke Samson. We lezen dit boek op vandaag bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Weekendkaartje (slot)

Het kindermuseum dat direct op het poppenhuis aansluit, heeft wat minder mijn interesse. Ik vind het teveel overkomen als een gesponsorde zaal door een energieleverancier. Misschien zit ik er helemaal naast, maar een groot deel van de audiovisuele apparatuur doet het niet. Doris geniet er wel van en loopt het programma helemaal door, voor zover de apparatuur het doet.

We zijn de tijd helemaal vergeten, maar voor mij is het moment aangebroken dat ik het welletjes vind. Mijn aandachtspanne is op en ik wil weer lekker naar huis. Doris sputtert nog wat tegen en wil de dure museumwinkel nog in. Ze speelt met speeldoosjes van een tientje of houdt een ander ding haar hand vast dat ik echt te gortig vind. We gaan maar snel naar huis, beslis ik.

Zo lopen we een kwartiertje later weer in een heuse stoet naar het station. De trein loopt binnen en we nemen plaats in een overvolle trein naast twee chagrijnig studenten. Ik had ze hun tassen en jassen laten opruimen om te kunnen zitten. Doris heeft haar boek al uit voor we langs Hoogeveen rijden.

Na de overstap in Zwolle vertel ik over het Observatorium en natuurlijk genieten we van de paardjes in de Oostvaardersplassen. Zo’n moment dat zo’n machtig hert je recht staat aan te kijken, vergeet je niet snel. Het is al een stuk minder licht dan op de heenreis, maar we zijn weer bijna thuis.

Op het station breekt dan een heel mooi moment aan. Ik geef mijn dagkaartje aan iemand anders. Zo kan hij er ook nog een hoop plezier aan beleven. Een man staat in de rij bij het kaartjesautomaat en ik vraag of hij een kaartje wil. ‘Wat moet je ervoor hebben?’ vraagt hij. Ik zeg dat hij het voor niks mag hebben. Hij is helemaal gelukkig, geeft mij een hand en bedankt me uitvoerig.

Zo heerlijk om iemand anders ook nog een leuke dag te bezorgen.

Het meisje van Yde

Van de eieren zoeken we snel de weg naar de archeologie. Ik hoop nu eindelijk de kano te zien waar ik al veel verhalen over gehoord heb. Net als het veenlijk dat twee veenarbeiders vonden meer dan een eeuw geleden.

Het is het meisje van Yde. Een indrukwekkende reconstructie is er van haar gemaakt. Het geeft dit meisje letterlijk een gezicht. Het verhaal dat erbij wordt verteld is even indrukwekkend.

De goddelijke kracht die de Germanen aan het moeras toekennen is begrijpelijk en weerzinwekkend tegelijk. Hetzelfde moeras heeft dit lichaam zo verschrikkelijk gaaf overgeleverd, compleet met haar het wollen touw waarmee ze gewurgd is. De uitdrukking op haar gezicht brengt haar wel heel dichtbij.

We zijn heel ver terug in de tijd, maar het voelt alsof dit gisteren gebeurde. De kracht die dit lichaam laat zien, helpt je de eeuwen te overbruggen en dit met evenveel walging te ondergaan als een misdaad die gisteren is gepleegd.

Het levensechte poppenhuis is in werkelijkheid een gereconstrueerde patriciërswoning uit de 18e eeuw. Het is heerlijk om even door het huis te lopen en alles is op een aantrekkelijke manier uitgestald. Het rariteitenkabinet trekt mijn aandacht. Wat een ontzettend leuke manier om deze periode tot leven te wekken.

Doris vindt het geweldig. Ondanks haar slechte gehoor beleeft ze ontzettend veel plezier hier. Ze verstaat weinig van wat er gezegd en verteld wordt, maar het beeld en de tastbare voorwerpen maken veel goed.

Morgen het slot: Weekendkaart (slot)

Bartje

In Assen ligt veel meer sneeuw, of het lijkt meer opgevroren sneeuw. We glibberen een kleine stoet van mensen in de richting van het centrum van Assen. De wegwijzers voor de fietsers wijzen in de goede richting.

Een bruggetje over. Bij Bartje maken we een selfie. Wie is Bartje? Ik probeer het uit te leggen en te vertellen over het verhaal van Anne de Vries. Compleet met de bruine bonen waar de jongen niet voor wilde bidden. Het Museumlaantje verraadt dat we in de goede richting lopen. Anders vertellen de wandelaars het wel die voor ons uit lopen.

Een imposante entree heeft het museum met een brede trap die Doris als eng bestempeld en dan een hele grote entreehal. We zoeken een wc en een kluisje. Zo zijn we helemaal geïnstalleerd voor het museumbezoek. Ik ben op zoek naar een plattegrond en we volgen de wegwijzers.

Het werk van de Russische meester Kazimir Malevich valt een beetje tegen. Het wil niet zo goed lukken om in de wereld van de figuratie te komen. Een paar schilderijen met lijnenspel willen mij wel bekoren. De menselijke figuren die gereduceerd zijn tot abstracties met hun mooie kleuren geven een helderheid zoals ik dat bij Mondriaan ook ken. Maar het wil niet echt vlotten om er goed in te komen. Misschien is het te heftig om daarmee te beginnen.

We zoeken de overkant op. Het is ook aan de andere kant van de weg. Het museum loopt hier onder de weg door. Daar komen we in de wereld van de kostbare eieren uit het Russische Tsarenrijk. Wat een schoonheid! Het begint al met het prachtige groene ei in de vitrine. Als we in de donkere zaal komen zien we de versierde eieren, soms een mooie gepolijste mineraal, een andere keer een heus kunstwerkje van zilver met binnenin een medaillon van de heilige Nicolaas.

Morgen het vervolg: Het meisje van Yde

 

Weekendkaartje

Het weekendkaartje van het Kruidvat ligt er nog en verloopt dit weekend. Doris is weer voldoende opgeknapt daarom overleg ik even met haar waar de reis naartoe gaat. Ze mag kiezen tussen De fundatie in Zwolle of het Drents Museum in Assen. Ik probeer een samenvatting van de collecties te geven. Ze kiest voor Assen.

We stappen in de trein van half twaalf. Een rechtstreekse trein. Je stapt in Almere in en je komt anderhalf uur later in Assen uit. Het stukje langs de Oostvaardersplassen is favoriet. We turen naar buiten op spotten de herten, paardjes en runderen. Het ziet er dor en droog uit. Een uitgestrekte toendra waar de bomen als kale cocktailprikkers omhoog steken.

Er lijkt nog maar weinig leven in te zitten. Een man een bankje achter ons scheldt over het Nederlands natuurbeleid. ‘Dit is toch geen natuur’, roept hij in zijn onemanshow voor het hele treincompartiment. ‘Moet je zien. Wat stelt dit nou voor. Een kale vlakte is het. Niks meer.’

De show stopt pas als de trein Lelystad binnenrijdt. De monoloog van de man verdwijnt langzaam in de richting van het trappenhuis in de dubbeldekker. Een vrouw loopt er gedwee achteraan als een mak edelhert houdt ze de goede afstand op haar voorganger.

We rijden alweer. Op de akkers laat de sneeuw nog een dun laagje wit achter tegen de donkere landbouwaarde. De kaalheid van de Oostvaardersplassen zet door. Al doorkruist soms een weg het landschap. Of een kunstwerk zoals het Observatorium.

De trein dendert er voorbij alsof het allemaal niks voorstelt. Alleen bij de tunnel remt het treinstel af. De druk in je oren is altijd enorm. Dat komt – heb ik begrepen – doordat de tunnel eigenlijk te smal is waardoor je niet met hoge snelheden door de tunnel kunt rijden. Altijd klappen je oren dicht als je door die tunnel rijdt. Zo ook vandaag.

Doris laat zich niet storen. Ze heeft voor vertrek een boekje van Roald Dahl als bagage ingepakt en leest het nu met een snelheid waarmee een ander gewoon door een boek bladert. Ik ga verder met Paul Theroux’ Muskietenkust. Een roman waar ik vorige week aan begonnen ben en die leest als een trein.

We rijden Zwolle binnen, even wachten en dan door naar Assen. We eten de koude pannenkoeken van gisteren. Ze voelt zich ineens niet zo lekker. Ik herinner mij een treinrit – iets meer dan een jaar terug – waarbij Doris heel misselijk werd. Ik vrees weer het ergste. De trein naar Groningen rijdt namelijk in één keer door van Zwolle naar Assen. Een afstand van drie kwartier.

Het valt nu mee en we stappen in Assen eruit.

Morgen het vervolg: Bartje

De offers en De val van Jakob Duikelman

Bij het lezen van De val van Jakob Duikelman van Anne-Marieke Samson trek ik steeds een vergelijking met De offers van Kees van Beijnum. Speelt in het laatste boek een rechter onbewust naar zijn ondergang. In dit boek draait het om de aanklager.

Er ligt een lange periode tussen beide boeken. De tijd waarin het internationaal en oorlogsrecht zich ontwikkeld hebben. Lag er tussen het Tokio-tribunaal een lange leegte, in de jaren ’90 werden de oorlogsmisdadigers uit voormalig Joegoslavië en Rwanda.

Het internationaal recht heeft daarmee een heel andere positie gekregen ten opzichte van het Tokio-tribunaal waar de Nederlandse rechter Rem Brink recht spreekt. Het tribunaal kenmerkt zich door gekronkel en een sterke invloed vanuit de overwinnaar Amerika. Eerlijk oorlogsrecht moet aandacht besteden aan beide partijen.

Dat lijkt bij de tribunalen rond Joegoslavië en Rwanda veel meer aan de orde te zijn. In de roman van Anne-Marieke Samson speelt weer een andere vorm van internationaal recht een rol. Aanklager en hoofdpersoon Jakob Duikelman moet asielzoekers opsporen die zich in oorlogen hebben misdragen.

Deze vluchtelingen moeten overgeleverd worden aan de oorlogstribunalen wanneer ze oorlogsmisdaden hebben begaan. Vluchtelingen mogen geen misdadigers zijn. De vriend van zijn dochter Disi heeft oorlogsmisdaden begaan in Nigeria. Duikelman is specialist in dit Afrikaanse land. Zijn vorige vrouw kwam er zelfs vandaan.

Voor Duikelman is het een kwestie van routine om de vriend van zijn dochter te verhoren. Dat het op een jammerlijk verhoor uitloopt, past in de rest van het verhaal. Het bedriegelijke zit erin dat het aanvankelijk juist goed lijkt te lopen.

De rasmanipulator staat tegenover iemand die probeert te manipuleren, maar bij wie de wereld instort. Er ontstaat een duel, waarbij de uitkomst juist weer in lijn met de rest van de roman valt.

Anne-Marieke Samson De val van Jakob Duikelman. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2014. ISBN 987 90 295 8950 5. Prijs: € 19,95. 272 pagina’s.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over De val van Jakob Duikelman van Anne-Marieke Samson en De offers van Kees van Beijnum. We lazen deze boeken bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

De herhaling

Het verhaal vanuit verschillende gezichtspunten opnieuw verteld. Dat gebeurt er in De val van Jakob Duikelman. Het debuut van Anne-Marieke Samson bezit veel elementen die overeenkomen met elkaar. Elk personage beziet het vanuit zijn eigen perspectief. Het is een keuze van de schrijfster, die verdacht veel op een trend lijkt.

Zo zie ik het bij Rebekka W.R. Bremmer in haar Evolutie van een huwelijk in extremere vorm terug. De perspectiefwisselingen binnen het verhaal en de herhaling zorgen voor een minder goed te volgen geschiedenis van het verhaal. Wanneer wat precies gebeurt, is niet altijd makkelijk te volgen.

De herhaling zorgt voor een vreemd soort spanningsopbouw. Je wilt weten hoe het verder loopt en accepteert dat terughalen in de tijd. Of het altijd even effectief is om de gebeurtenissen voortdurend te laten terugkomen, betwijfel ik. Soms helpt het juist om verderop in het verhaal de gebeurtenis kort aan te stippen, in plaats van de lezer weer terug te halen in de tijd.

Het lijkt verdacht veel op een modegril. De roman die zelf om de hete brij heendraait. Uit angst dat de lezer het boek terzijde legt, dient een extreme gebeurtenis of een onvermijdelijk einde. Dat het hele boek vervolgens hiervoor in dienst komt te staan en het verhaal beheerst, leidt de lezer af van mooie dingen die hierdoor wegvallen.

De thriller van Sigge Eklund kun je ook zo lezen: als een verhaal dat om dezelfde gebeurtenis draait. De extreme gebeurtenis is in mijn ogen leidend voor het verhaal. Zonder die gebeurtenis was het verhaal niks.

Zeker de verteller kan tijdens het verhaal andere dingen kwijt, over andere en diepere zaken. Daarmee haalt de verteller alleen zijn eigen verhaal onderuit. Ik vind het jammer. De gebeurtenis ‘an sich’ zou niet leidend hoeven te zijn voor het verhaal.

Of het een trend is, weet ik niet. Het valt mij op dat het in drie zo vlak na elkaar verschenen boeken gebeurt.

Anne-Marieke Samson De val van Jakob Duikelman. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2014. ISBN 987 90 295 8950 5. Prijs: € 19,95. 272 pagina’s.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over De val van Jakob Duikelman van Anne-Marieke Samson. We lezen dit boek op vandaag bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Schuldig en onschuldig

Hoe schuldig is de hoofdpersoon Jakob Duikelman eigenlijk? Het is de vraag die mij bekruipt bij het lezen van Anne-Marieke Samsons debuutroman De val van Jakob Duikelman. Duikelman is een leugenaar, maar liegt hij zijn hele wereld bij elkaar of werkt hij zich in de nesten omdat hij een paar dingen verzwijgt?

Voor mij is Jakob Duikelman een sympathiek personage die zich ongelooflijk in de nesten werkt. Maar in de kern is hij niet verkeerd. Nee dan de oorlogsmisdadiger BeeFree. Hij palmt eerst Duikelmans dochter Disi erin. Daarna zet hij zijn zinnen op de buitengewoon opsporingsambtenaar voor de afdeling Oorlogsmisdaden van het Openbaar Ministerie.

Het verhoor waaraan Jakob de Nigeriaan onderwerpt, lijkt in eerste instantie een eitje voor de gedreven ambtenaar. Maar de schijn bedriegt. Hier zit een bedreven rasmanipulator tegenover hem. Be Free hoeft geen tolk:

Jakob heeft dit vaker meegemaakt. Hij spreekt natuurlijk beroerd Nederlands en probeert het verhoor te saboteren door geen tolk te laten komen. Dat Planning daarin is getrapt vindt hij te stom voor woorden. Een beginnersfout. (193)

Maar zo stom is de Nigeriaan niet. Hij is een manipulator en laat zijn prooi mooi in de val lopen. Dat de buitengewoon opsporingsambtenaar het vervolgens extra moet bekopen doordat hij nog verder in de val stapt, is zijn eigen fout.

Maar is een fout maken ook schuldig zijn?

Anne-Marieke Samson De val van Jakob Duikelman. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2014. ISBN 987 90 295 8950 5. Prijs: € 19,95. 272 pagina’s.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over De val van Jakob Duikelman van Anne-Marieke Samson. We lezen dit boek op vandaag bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Lees mijn bespreking van De val van Jakob Duikelman op Litnet

De leugen

Het begint met een simpel leugentje. Zo vertelt Jakob Duikelman niet aan zijn vrouw Mai dat hij eigenlijk gecastreerd is. Hij weet het stelselmatig te verzwijgen in Anne-Marieke Samsons roman De val van Jakob Duikelman.

Zelfs als Mai naar de gynaecoloog gaan om te onderzoeken waarom ze niet zwanger wil worden. Jakob gaat niet mee en weet ermee weg te komen. Hij werkt met plezier mee aan de pogingen om zwanger te worden, maar moet niks hebben van de artsen:

Die willen toch alleen maar dat we meer moeten neuken. (60)

Is dit nog niet zo’n ernstig vergrijp, hij raakt dieper in de problemen als hij kanker blijkt te hebben. Hij creëert een pakket aan leugens om zich heen om maar niet te hoeven vertellen dat hij ernstig ziek is. Hij komt tot verschrikkelijke daden als de wereld die hij verborgen houdt, naar buiten dreigt te komen.

Daar begint het effectbejag. Ik zou denken dat de verteller juist in die psychologie van de kleine leugen zou duiken. Waarom zou je tegen je vrouw verzwijgen dat je gecastreerd bent? Waarom vertel je niemand dat je ziek bent? Waarom wikkel je jezelf in een pakket van leugens om die waarheid niet naar buiten te laten komen.

Dat experiment vind ik veel interessanter, maar helaas laat Anne-Marieke Samson dat achterwege. Zij kiest voor een verhaal dat zich verstopt achter extremiteiten. Het is een wereld in verval die niet meer te stoppen is. De verteller laat het gebeuren en geeft het zelfs een zetje in de voorspelbare richting.

Anne-Marieke Samson De val van Jakob Duikelman. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2014. ISBN 987 90 295 8950 5. Prijs: € 19,95. 272 pagina’s.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn tweede bijdrage over De val van Jakob Duikelman van Anne-Marieke Samson. We lezen dit boek op vandaag bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Lees ook mijn bespreking van De val van Jakob Duikelman voor Litnet

Beginnen bij het begin

Bij het openslaan van De barmhartigen overwoog ik even eerst te beginnen bij de tweede roman, de roman van David Sores met de naam: Hij was mijn vader. En toch heb ik het niet gedaan.

Na het lezen van de eerste roman dat dezelfde naam draagt als het hele boek, begon ik vol verwachtingen aan de roman van de hoofdpersoon van de eerste roman: David Sores. De stortvloed aan reacties die deze roman zou hebben gehad, beïnvloedt je als lezer. Want wat is dat voor een boek waarover het in de eerste roman gaat?

Pas bij het lezen van deze roman vallen veel dingen uit de eerste roman op hun plek. De inhoud van deze roman over geloof en vooral de vraag of je iemand in leven moet houden die ondragelijk lijdt en bij wie het leven uitzichtloos is. De volledige duiding van deze roman komt pas bij het lezen hiervan. Of de schrijver David Sores naderhand wel of niet in elkaar is geslagen door zijn neven is minder belangrijk.

Dan vraag je je af waarom per sé die eerste roman erbij moet. Zou Hij was mijn vader een minder goede roman zijn als De barmhartigen er niet aan vooraf ging? Ik ben er namelijk van overtuigd dat het boek best zonder de eerste roman had gekund.

In de openingsroman draait het om het schrijfproces en de uitwerking die het boek heeft op het (gelovige) publiek. Terwijl de roman waarom het draait van zichzelf heel mooi en intens is. De toon verschilt wezenlijk van het voorgaande, soms krijgt Hij was mijn vader iets sprookjesachtigs.

Is daar wel zo’n inleiding bij nodig als Koen van Willigen erbij geschreven heeft in de vorm van de extra roman De barmhartigen? Misschien maakt het uit dat ik het boek las voor de aanslagen in Parijs. De vrijheid om te mogen zeggen en schrijven wat je wilt, is kostbaar.

Beide romans hebben daarmee een heel eigen onderwerp. Draait het bij de De barmhartigen om het schrijfproces, de vrijheid van meningsuiting en hoe een roman een schrijver kan bevrijden. De tweede roman Hij was mijn vader vertelt over de keuze om zelf te mogen beslissen wanneer het genoeg is. Het tweede is aanleiding voor het eerste en misschien is het daarom zo goed dat ik begonnen ben bij het begin.

Koen van Wichelen De barmhartigen. Antwerpen: Uitgeverij Manteau, 2014. ISBN 978 90 223 2994 8. Prijs: € 21,99. 320 pagina’s.

Blogtournee

Deze bijdrage is onderdeel van een blogtournee georganiseerd door de uitgever Manteau. De hele maand januari lezen verschillende bloggers dit bijzondere boek en schrijven er op hun blog over.

Euthanasie

De dood van Hugo Claus heeft grote indruk op mij gemaakt. Hij leed aan Alzheimer en wilde niet meer lijden. De Vlaamse schrijver kon niet omgaan met de verschrikkingen van deze ziekte. Schrijven was voor hem zijn leven en als hij een zin begon, wist hij ergens halverwege niet meer waarheen hij moest gaan. De draad van een verhaal vasthouden, zat er helemaal niet meer in. Hij vond het genoeg en koos voor euthanasie om een einde te maken aan dit ondraaglijke lijden.

Anderhalve maand later koos de schrijver Han Voskuil ook voor een zelfverkozen dood. Bij hem was een verschrikkelijke spierziekte de oorzaak. Hij stierf op de Dag van de Arbeid die ook nog eens op Hemelvaartsdag viel. Hij kon er niet meer om lachen. Hij kon zich niet meer bewegen, vertelde zijn vrouw later. Voor hem kwam de dood als een verlossing.

In de roman De barmhartigen vraagt de verteller David Sores zich in het tweede deel Hij was mijn vader af of zijn vader kiest om te blijven leven. Zijn vader is helemaal verlamd nadat hij met zijn auto in het kanaal is beland. Hij kan in eerste instantie nog praten, maar gaandeweg slaat de verlamming steeds verder toe.

Onnodig lijden

David Sores lijkt de enige die zich drukmaakt over het onnodige lijden van zijn vader. Zijn moeder ziet het vooral als een gunst van God dat haar man nog extra tijd krijgt. Zijn zus gaat helemaal met zijn moeder mee en vindt dat hij niet moet zeuren.

Wat zijn vader wil, is voor hem heel lastig te bepalen. In de spaarzame momenten dat hij zijn vader spreekt, wordt hem het onvoldoende duidelijk. Zelfs als zijn vader om hulp vraagt, vindt David het heel moeilijk te bepalen of de hulp is dat hij de stekker van het beademingsapparaat lostrekt.

Verwijten

David blijft ermee worstelen en verwijt het zich later om zijn vader niet uit zijn lijden te hebben verlost. Hij heeft zich laten ringeloren door zijn zwaargelovige moeder. Daarom verwijt hij zichzelf dat hij onvoldoende tegen haar is ingegaan. Bovendien vindt hij dat hij gewoon de stekker had moeten lostrekken.

Het was niet in onze handen, het was dat het zo moest zijn. De mens wikt, alleen God beschikt. Het aloude godvrezende liedje, kortom. En daarmee was de kous af. Ik stond erbij, ik keek ernaar en ik kon het niet geloven. Ik probeerde de zinloze lijdensweg van mijn vader te begrijpen, maar het ging mijn verstand te boven. Ik kon het geen plaats geven. (288)

De keuze het heft in eigen hand te nemen, lijkt niet in hem op te komen. Hij heeft ook een goed excuus. Hij is jong en zijn moeder heeft veel – misschien wel alles – in de melk te brokkelen. De alomtegenwoordigheid van het geloof is hier ook bepalend. Een mens mag niet bepalen wat er met haar man gebeurt. Dat is God en niemand anders.

Creperen

De verteller David Sores fulmineert hiertegen. Hij vindt dat zijn vader als een hond moet creperen. Mensen zo lang laten lijden, terwijl het einde onvermijdelijk is. Waarom mag je daar zelf niet over beslissen?

De dood van Claus en later van Voskuil lieten aan mij zien dat ook de zelfverkozen dood heel verdrietig is. De keuze om het niet te laten verzanden in onnodig lijden, maakt het niet minder makkelijk om de beslissing te nemen. Ik vond het indrukwekkend hoe Claus ervoor koos niet langer te lijden. Daarmee liet hij een indrukwekkende getuigenis na.

Zonder mij

Het lied ‘Zonder mij’ dat Henny Vrienten schreef naar aanleiding van Claus’ dood, is werkelijk prachtig. Ik vind het één van zijn beste nummers. De liefde voor Claus en zijn bewuste keuze een einde te maken aan dit lijden, spreekt hij heel duidelijk uit. Hier klinkt de levensfilosofie van de Vlaamse dichter overduidelijk door. Het leven gaat door, ook zonder mij.

Ik kan mijn ogen niet droog houden bij het horen van dit prachtige nummer.

Koen van Wichelen De barmhartigen. Antwerpen: Uitgeverij Manteau, 2014. ISBN 978 90 223 2994 8. Prijs: € 21,99. 320 pagina’s.

Blogtournee

Deze bijdrage is onderdeel van een blogtournee georganiseerd door de uitgever Manteau. De hele maand januari lezen verschillende bloggers dit bijzondere boek en schrijven er op hun blog over.

De barmhartigen

De roman De barmhartigen van Koen van Wichelen bestaat uit twee romans. De eerste roman draagt dezelfde titel. Het vertelt over de lotgevallen van David Sores. Hij is een drankzuchtige veertiger, ligt in scheiding en zit zonder werk thuis.

Het leven ziet er best hopeloos uit. Als hij helemaal doorslaat op het verjaardagsfeestje van zijn zoon, komt hij tot inkeer. Een dag na het incident slaat hij in zijn kroeg de krant open en doet de zelftest: welk seizoentype ben jij. Hij leest daar de boodschap:

‘Stop met zeuren! Het leven lacht je toe en het is hoog tijd voor een nieuw begin. Waar wacht je nog op? Zoek een nieuw lief, koop een motorfiets en maak samen een wereldreis. Of schrijft eens een boek!’ (51)

Hij doet het laatste en trekt zich terug:

In zijn schrijfhok annex berging, die voor de helft staat volgestouwd met kartonnen verhuisdozen, die hij na al die maanden nog steeds niet heeft uitgepakt. Omdat hij net als zijn zoon Simon stiekem blijft hopen dat het toch nog goed komt met Jenny. (57)

Gelukkig vertelt de verteller zo min mogelijk over het schrijfproces. David Sores drinkt geen druppel bij het schrijven. Wel komen de verleidingen als hij zijn eerste versie heeft opgestuurd naar de uitgeverij. Hij moet het boek voor de kerstdagen hebben herschreven.

Tv-tycoon

Uitgerekend dan weet zijn oude studiegenoot en tv-tycoon Lars Gulicher hem te vinden voor een dringende klus: het levensverhaal schrijven van Margot Timmins, de ravissante, immens populaire, aan drank en pillen verslaafde ankervrouw van het TVS-journaal. David Sores houdt haar af van dit krankzinnige idee en gaat onverdroten verder met zijn eigen missie: het schrijven van de roman Hij was mijn vader.

Over de inhoud van deze roman vertelt de verteller niet veel. De rest van deze eerste, 268 pagina’s beslaande roman, gaat over de uitwerking van het boek na publicatie. Zijn twee neven Benny en Björn slaan namelijk David Sores in elkaar in een boekhandel in het Noorden. De aanleiding is het boek dat hij schreef.

Strenggelovige Noorden

De roman Hij was mijn vader volgt over De barmhartigen verhaalt over het strenggelovige Noorden en ook zijn twee neven komen in het verhaal voor. Ze vinden dat hij zijn familie en zijn volk te schande maakt: ‘God zal je straffen. Familie is heilig. Familie is alles.’ En ze verbranden zijn boek.

Dat deze aanval door een regionale televisieomroep wordt gefilmd, zorgt voor landelijke ophef. Hier wordt de vrijheid van meningsuiting aangetast. Zijn boek wordt een doorslaand succes en beleeft herdruk na herdruk. David Sores ontworstelt zich uit de neergaande spiraal waarin hij leefde. Het boek als ultiemste vorm van therapie.

Koen van Wichelen De barmhartigen. Antwerpen: Uitgeverij Manteau, 2014. ISBN 978 90 223 2994 8. Prijs: € 21,99. 320 pagina’s.

Blogtournee

Deze bijdrage is mijn inleiding voor het blogtournee georganiseerd door de uitgever Manteau. De hele maand januari lezen verschillende bloggers dit bijzondere boek en schrijven er op hun blog over. Morgen komt mijn hoofdbijdrage over dit bijzondere boek.

Waarzegger

Wat ik één van de meest aangrijpende scènes in De grote goede dingen vindt, is de herinnering aan het bezoek aan de kermis. De kleine Mila gaat met haar vader naar de kermis. Ze wil heel graag naar de waarzegger, maar ze mag niet. Ze is te jong. Dan vraagt Mila aan haar vader of hij niet naar binnen wil.

Hij deed alles wat ik wilde. Terwijl ik buiten stond te wachten had ik een naar gevoel gekregen. Mijn vader moest daar weg en vlug ook, maar ik durfde hem niet te waarschuwen. (122)

Als hij naar buiten komt, merkt ze dat er iets niet goedzit. Ze vraagt hem wat de waarzegger tegen haar vader heeft gezegd:

‘Niet, dat ik een hele leuke opa ga worden.’ (122)

Na deze gebeurtenis denkt Mila dat mensen tegen haar liegen om haar te sparen. Maar pas veel later ontdekt ze dat mensen ook liegen om zichzelf te sparen. Het is een prachtig moment die zomaar in het verhaal komt. Dit soort passages geven de roman veel meerwaarde.

Alma Mathijsen De grote goede dingen Amsterdam: De bezige bij, 2014. ISBN 987 94 234 8844 6. Prijs: € 17,90. 176 pagina’s.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn derde bijdrage over De grote goede dingen van Alma Mathijsen. We lezen dit boek op vandaag bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Losgeweekte Proust

De schrijver Proust is van de geur, gekoppeld aan de herinnering. In zijn grote herinneringswerk À la recherche du temps perdu ruikt een personage iets en een heel aangrijpende, intense herinnering komt boven. Het wordt vaak aangehaald in de literatuur maar ook daarbuiten. Veel schrijvers halen Proust aan voor de intense beleving van de herinnering, gekoppeld aan de zintuigen, in het bijzonder geur en smaak.

In De grote goede dingen doet Alma Mathijsen hetzelfde, maar dan omgekeerd. Ze heeft het over de geur van haar vaders vingers. Ze roken altijd naar sigaretten. Ze probeert aan de hand van die geur de herinnering van haar vader op te roepen:

Soms rook ik om aan mijn vingers te ruiken, om te herinneren. Toen ik voor de eerste keer zelf een sigaret opstak, lukte dat nog. Nu niet meer, nu ruik ik alleen de tabak, de herinnering heeft zich losgeweekt van de geur. Ik heb de herinnering te vaak opgeroepen, de rek is eruit. (29)

Hier haalt de vertelster heel mooi de ‘ruikende Proust’ aan in een poging de herinnering op te roepen. Het is zeer beperkt houdbaar, merkt ze. Elke sigaret die ze rook om haar dichter bij haar vader te brengen, brengt hem juist verder van haar weg. Ze kan haar vader niet eindeloos naar zich toehalen. Hij is er niet meer.

De eindeloos herhaalde herinnering, het ophalen van de oude verhalen, halen hem niet meer dichterbij, maar verder weg. Een confronterende constatering. Hetzelfde effect heeft de vondst van de violofoon zelf ook. Het mag dan wel het instrument zijn waar haar vader heel mooi op speelde. Het draait in De grote goede dingen om de zoektocht naar het verleden. Niet om de voorwerpen. Die zijn beperkt houdbaar. Dat is afscheid nemen.

Alma Mathijsen De grote goede dingen Amsterdam: De bezige bij, 2014. ISBN 987 94 234 8844 6. Prijs: € 17,90. 176 pagina’s.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn tweede bijdrage over De grote goede dingen van Alma Mathijsen. We lezen dit boek op vandaag bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Violofoon

De cover van Alma Mathijsens roman De grote goede dingen laat een violofoon zien. De foto is gespiegeld waarbij de strijkstokken evenwijdig aan elkaar lopen. De verantwoording vertelt dat het een fragment van een foto van Hub. Mathijsen met violofoon is.

Aan de hand van de violofoon zoekt hoofdpersoon Mila naar haar overleden vader is De grote goede dingen. Samen met Don, de beste vriend van haar vader, reist ze naar de plekken uit het verleden van haar vader. Ze zijn op zoek naar zijn violofoon, een instrument uit de jaren ’20. Mila’s vader Just kon dit instrument fenomenaal bespelen. Of zoals Don het vertelt:

‘Een violofoon heeft een grammofoontoeter in plaats van een klankkast, dat geluid gaat één richting op. Het klinkt als een viool die pijn lijdt. Je vader kon dat geluid optillen. Uitdragen totdat het meer werd dan alleen die toeter.’ (27)

Het is een zoektocht naar een instrument. Kort na de begrafenis van haar vader is de violofoon meegenomen door een lid uit de muziekgroep waarvan hij deel uitmaakte. Het instrument is niet meer in Nederland, niet in Duitsland en uiteindelijk moeten ze afreizen naar Israël om het te vinden bij het medelid van het muziekgezelschap.

Maar draait het om het vinden van die violofoon? De reis is symbolisch. Onderweg denkt Mila vaak aan haar overleden vader. Ze zoekt de antwoorden op zijn vroege dood. Hij dronk en rookte zich dood. Waarom wil je dan eigenlijk een kind op de wereld zetten? Ze probeert de man te begrijpen en vermengt haar eigen herinneringen aan hem met de herinneringen die Don heeft.

Daarbij ondergaat ze ook een deel van zijn levenswijze. Zo bedrinkt ze zich zelf ook op een avond en voelt hoe de dronkenschap haar verdooft. Het brengt haar opnieuw ellende. Alsof haar moeder het voorvoelt aan de telefoon met de opmerking: ‘wees voorzichtig. Goed terugkomen.’

Afscheid nemen doet pijn. De herinnering een plek geven. Het boek is een mooi eerbetoon aan de liefde voor een vader. De rol die de moeder van de vertelster speelt is minstens even mooi. Ze vormt het evenwicht tegenover die losbandige vader. Het verhaal maakt zich daarmee los van een zoektocht naar een muziekinstrument. Het lijkt meer een zoektocht naar de vertelster Mila zelf. En ze vindt veel onderweg.

Alma Mathijsen De grote goede dingen Amsterdam: De bezige bij, 2014. ISBN 987 94 234 8844 6. Prijs: € 17,90. 176 pagina’s.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over De grote goede dingen van Alma Mathijsen. We lezen dit boek op vandaag bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Onbekend terrein in Naturalis

We komen nu in een gedeelte dat we nog niet goed kennen van de vorige keer. Al merken we ook dat we best een beetje honger beginnen te krijgen. Het thuis klaargemaakte brood ligt jammergenoeg in de rugzak die in het kluisje is opgeborgen achter onze dikke winterjassen. We kunnen dus pas eten als we weer weggaan. Het stoort niet en we storten ons met enthousiasme op de verdiepingen aan de andere kant van het trappenhuis. De etages die rond een eigen thema zijn gedrappeerd.

Dat hebben we drie jaar geleden niet zo aandachtig bekeken. Daarom kijken we nu onze ogen uit. Zoals de kleine kolibri en de hommel die zich laven aan de nector van grote bloemen. Zo helpen ze onbewust mee aan de verspreiding van de plant. Tegelijkertijd genieten ze van die heerlijke nectar. Of de zuinige manier waarop de meeuw gebruikmaakt van de harde zeewind. Het helpt hem om zo efficiënt mogelijk te vliegen.

We staan uitgebreid stil bij de aarde en de bijzondere soorten mineralen die hier verborgen liggen. We zien enorme hoeveelheden gesteentes die stuk voor stuk op een andere manier zijn ontstaan. De vormen zijn mooi. Net als de kleuren die sommige mineralen hebben. Het zijn de schatten uit de bodem. Ik leg uit hoe zand in glas kan veranderen bij de verglaasde bliksemschicht.

Ik geniet van de Delftse schatten. Kostbare mineralen en indrukwekkende skeletten. Zoals dat van de dodo. Het meest complete dodo-skelet van Nederland. Of wat verderop de opgezette stier Herman, de wolf van Luttelgeest en de kop van een dinosaurus die wordt gecontrueerd. Hoe vinden ze uit die versplinterde botjes de oorspronkelijke vorm. Het is een verbazing die zelfs mij een beetje treft.

Eigenlijk zouden we ook nog naar het Museum voor Oudheden gaan om te kijken naar de verschillende vondsten uit de IJstijd. Maar we zijn moe en hebben hongerig als we nog even in de museumwinkel naar iets gezocht hebben. Zo staan we even later buiten met een stukje steen in de tas en een boterham in de hand. Uitkijken dat we niet uitglijden over de ijsplassen op het braakliggende terrein voor het ziekenhuis.

In de trein terug naar huis knagen we genoegzaam van het kerstbrood, drinken de meegenomen chocomel op en genieten na van alle dingen uit de natuur die weg hebben gezien. Wat een schoonheid. Hoe je op een zondagmiddag weer tevreden thuis kunt komen van een bezoekje aan een museum. Zelfs de krioelende massa kinderen en ouders ben ik vergeten als ik terugdenk aan de dingen die we zagen.

 

DIt is het derde en laatste deel van een fotoverslag van een bezoek aan Naturalis in Leiden.

Noachs Ark in Leiden

Wat een indrukwekkende collectie planten en dieren is er toch in Naturalis. We kijken nog even naar het grote Victoriablad dat hoog boven ons hoofd ligt. Freek Vonk laat zijn mooiste en meest bijzondere dieren zien. Hij is vooral gek op dieren met grote tanden of de enorme poten van de reuzenspin. Ik vind het vooral doodeng.

Het is druk en al het gegil van de kinderen geeft teveel overprikkeling. Daarom laat ik mijn oog vallen op een rustig hoekje. Vlak achter de opgezette lama met het jong waar kinderen voorzichtig mogen voelen hoe zacht de huid is. Ik sta bij een apparaat met allemaal lichtknopjes naast miniscule plaatjes. Soms zie je de vlo of het luisje duidelijk. Andere keren is het met het blote oog nauwelijks te ontwaren.

Als je op het naastgelegen knopje drukt, zie je op het scherm de knopjes het betreffende dier vergroot weergegeven. Ik verbaas mij over de wantsen en andere kriebelbeestjes waar mensen en dieren veel last van kunnen hebben. Wat zijn er ontzettend veel soorten watervlooien. Volgens Rien Poortvliet gingen al deze kleine beestjes allemaal mee met Noachs Ark. Welbeschouwd is heel Naturalis een versie van Noachs ark.

Inclusief alle dieren die onder ons te vinden zijn in de prehistorische zaal. Hier lopen niet alleen mammoeten rond, maar zijn ook de dinosaurussen te vinden. Doris herinnert zich nog goed de enorme dinosaurus die met zijn kop meerdere etages haalt. Het vorige bezoek, drie jaar geleden, maakte hij al een verpletterende indruk. Freek Vonk doet er nog een schepje bovenop in zijn verhandeling over de giraffe die net als deze dino een ontzettend lange nek heeft.

In de vitrine nabij de rechterpoot van dit immense dier, ligt een stukje van de rug van de Tyrannosaurus Rex die naar Nederland komt. Maanden moest een filmpje op televisie – weer met de bekende natuurlander Freek Vonk – mensen over de streep trekken geld te doneren om dit skelet naar Nederland te halen.

Het benodigde bedrag werd bij lange na niet gehaald, maar het skelet komt toch naar Nederland. Heel mooi, want het moet heel indrukwekkend zijn dit skelet uit Amerika in Leiden te zien naast de tijdgenoten. Dat deze vijanden in het wild en in die nooit zich nooit zo dicht bij elkaar zouden begeven is minder belangrijk. Het draait vooral om de imposante verschijning.

Morgen het derde en laatste deel van dit bezoek aan Naturalis

 

Indrukwekkend Naturalis

Doris wil al een tijdje dolgraag naar Naturalis. Omdat ik het wil combineren met het treinkaartje van het Kruidvat dat ik al een tijdje geleden heb gekocht, kunnen we alleen maar in een weekend. De dagen tussen Oud en Nieuw lenen zich daar uitstekend voor. Het zal wel druk zijn, verwacht ik.

Als we in Leiden aankomen, lijkt het allemaal nog wel mee te vallen. De drukte is niet zo groot als ik zou verwachten. Alleen is het slechts schijn. In het museum is het ontzettend druk. Het begint al bij de entree in het Pesthuis. Ik weet ergens onder de trappen naar de toiletten een kluisje te vinden. Het is een klein kluisje. Ik krijg er onze spullen net ingepropt.

We lopen door de lange corridor over de weg. Bioloog Freek zwaait naar ons en de grote neushoorn staat nog altijd ergens in het midden van de lange slurf tussen het Pesthuis en het museum. We komen het hoofdgebouw binnen. Ik zie links meteen de ingang van de bibliotheek. Ik heb er één keer gezeten tijdens mijn studie op zoek naar de Falco Pondicerianus.

Ik had mij goed en wel geïnstalleerd achter zo’n dik negentiende-eeuws plaatjesboek en het brandalarm ging af. We moesten alles laten liggen en het pand verlaten. Even later stond ik daar bij de parkeerplaats. Het ging nog wel een halfuur duren voordat we weer terugmochten. Ik besloot maar naar huis te gaan. Die Falco Pondicerianus vond ik nooit meer.

Nu lopen we door en kiezen om de trap op te gaan naar de grote zaal met opgezette dieren, gedroogde planten en allemaal leven op sterk water. Hier krioelen de kinderen met briefjes in de hand en uit de andere hand steekt een potlood als een dreigend zwaard. Soms duwen ze het potlood op het briefje. Ze kijken dan ongeduldig naar vader of moeder voor het antwoord of op zijn minst voor de bevestiging van het antwoord dat ze zelf met moeite verzinnen.

Doris houdt daar niet van. Ze hield even het briefje van de speurtocht vast en twijfelde even. Maar ze liet het toch liggen bij de ingangsbalie. Nee, ze loopt liever lekker rond en laat zich afleiden door de dingen die ze tegenkomt. Een mooie houding vind ik. Zeker als je jezelf daar goed mee kunt vermaken. We lopen verder door de zaal met al die dieren en planten.

Ik zie hoe de noten van de Japanse notenboom zijn. Als mijn Ginkgo een vrouwtje is, krijgt ze dezelfde vruchten. Het zal nog wel even duren. Een Japanse notenboom wordt pas geslachtsrijp rond een jaar of 25. En die leeftijd heeft het smalle sprietboompje in mijn tuin nog lang niet bereikt.

Lees het vervolg: Noachs Ark in Leiden

Lepelaarplassen in de winter

Het zonnetje lokt naar buiten en ik weet ook wel dat er qua vogels in de winter minder te beleven valt bij de Lepelaarplassen dan in de zomer. Zo ontbreekt de lepelaar en moet je het vooral met ganzen en kuifeenden doen. Ik fiets weer de route waar ik in het voorjaar zo vaak geweest ben. De bomen zijn nu kaal. De koeien zijn weg en ik rijd er moederziel alleen.

De zon staat laag, maar hemel kleurt prachtig mee met de zon. Jan Wolkers noemde januari de mooiste maand van het jaar. Hij genoot van de kleuren die de hemel aan de aarde geeft in deze maand. Het licht schijnt namelijk heel laag en geeft daarmee alles een ander accent. Het volle licht is niet zo fel waardoor je heel goed en ver kunt kijken. De hemel kleurt bij dat alles in alle tinten tussen blauw, paars en geel in.

Ik rij het fietspad op. Hier wordt niet gestrooid bij gladheid. Dat hindert niet. Er fietst hier helemaal niemand. De wereld is van mij alleen. Ik zie tussen alle bomen de zon schijnen. Op het water geeft het een gouden gloed. Je kunt zonder veel problemen tegen het licht inkijken en zo de kleuren nog beter tot je nemen.

De zon trekt lange schaduwen zie ik als ik bij het Bliek-bankje aankom. Ik heb er pas over geschreven. Het is een heerlijk rustmoment als ik aan het fietsen ben. Ik zie de stad liggen aan de andere kant van het water.

Het hoge gebouw Carlton trekt een lange schaduw in het water van de Noorderplassen. Het lijkt wel of de spiegeling vele malen langer is dan het origineel.

Wat verderop klim ik omhoog om naar de vogels op het natte grasland te kijken. Het is echt nat. Grote plassen liggen op het grasland en spiegelen de mooie wolkenhemel. De verscheidenheid aan vogels heeft plaatsgemaakt voor ganzen die gakkend rondsjokken over het gras. In het water voor de kijkplaats dobberen kuifeenden. Alles met veel rust en gelatenheid.

De bouw van de nieuwe wijk gaat ook door, zie ik. Een gebouw is helemaal opgetrokken uit isolatiemateriaal. Het zal nog gepleisterd moeten worden voor het helemaal klaar is. Ook ontbreken de ramen nog. Alleen het isolatiemateriaal waaruit allerlei plastic pinnen steken vormen het gebouw. De hoekigheid van alle gebouwen valt mij vooral op. Het staat er allemaal erg stijfjes en futuristisch. Een beetje fantasieloos.

De andere kant achter de dijk is het rustig. De natuur wacht op beter tijden. De temperatuur is te laag en er is blijkbaar niet zoveel voedsel te vinden. De zon zakt verder naar beneden en verstopt zich achter de huizen. Een groep ganzen vliegt gakkend over op weg naar de plek om te overnachten. Het geluid van de vliegende ganzen is zo kenmerkend voor deze tijd van het jaar. Zelfs als het al helemaal donker is, hoor ik ze boven mij.