Een roman over drie generaties mannen in een dorpje in Portugal. Dat was voor mij alle reden dit boek uit te kiezen. Daarbij speelde mee de ervaring met Vila Pouca van Gerrit Komrij met prachtige verhalen uit het gelijknamige Portugees dorpje. Een boek om heerlijk bij weg te dromen. Dat gevoel hoopte ik ook op te wekken met Jouw gezicht zal het laatste zijn van João Ricardo Pedro.
Inderdaad roept het debuut van deze veertigjarige technisch ingenieur uit Portugal dezelfde warme gevoelens op. Het is een boek om heerlijk bij weg te dromen en je mee te laten nemen bij alle gebeurtenissen in een Portugees ver afgelegen dorp. Of zoals de verteller het noemt: ‘een boerenhol’ met de naam van een zoogdier, ‘ingeklemd aan de voet van het Gardunhagebergte, gericht op het zuiden zonder zich ervan bewust te zijn dat het op het zuiden gericht was’.
Hier komen de verhalen over de familie Mentes. Het begint met Augusto Mentes, die het vervallen huis en landgoed overneemt van studievriend Policarpo. Voor Augusto Mentes is dit het paradijs.
| ‘Alleen al deze veranda, schitterend! Op de bovenverdieping maak ik nog eens een bibliotheek. En daarachter een praktijkruimte. Policarpo, wat heb ik verder nog nodig voor de dood me komt halen?’ (36) |
Policarpo begrijpt niet waarom Augusto Mentes in dit boerenhol wil gaan wonen. Hier gebeurt toch niks? vertrekt op wereldreis met de belofte jaarlijks een brief te zullen sturen in augustus. De dorpsarts bewaart de brieven zorgvuldig. De brieven behelzen naast de persoonlijke verhalen ook de wereldgeschiedenis.
Policarpo vindt de melk van het moederland te zuur smaken. Het is iets na 1910. Hij spreekt namelijk over vijf oktober en het uitroepen van de republiek. De revolutie in Rusland moet nog gebeuren. Het verhaal vertelt daarmee de geschiedenis van Portugal en Europa gedurende de twintigste eeuw.
En dat is een bewogen geschiedenis. Alles laat João Ricardo Pedro voorbijkomen: de Tweede Wereldoorlog, het fascisme, de staatsgreep van 1974, het communisme en de koloniale overheersing van Angola. Al deze grote onderwerpen worden verweven in de persoonlijke geschiedenis van Augustu Mendes, zijn zoon Antonio en kleinzoon Duarte. Een hoeveelheid informatie dat alleen maar mis kan gaan, maar waar de Portugese debutant wonderwel een balans in weet te houden.
Hij doet dit door de verhalen van de drie mannen helemaal in elkaar te verweven. Ondertussen breit hij daar ook de geschiedenissen van de vrouwen in. Oma Laura, de moeder van Duarte. Deze verhalen verweven zich prachtig door de andere verhalen en maken daarmee het boek tot een diepgelaagd werk waar eindeloos veel elementen terugkomen, op elkaar inhaken en samensmelten.
Het eigenlijke verhaal is het verhaal over de kleinzoon Duarte Mendes. Hij is een begenadigd pianospeler en stopt van de ene op de andere dag met pianospelen. Eerst met Beethoven, dan met Mozart en tenslotte met Bach. De muziek wordt hem teveel. De roman vormt eigenlijk de speurtocht naar de reden waarom Duarte stopt met pianospelen.
Het mooie nu is dat die reden verweven is in een ander verhaal, het verhaal van de man die een gehandicapte vrouw een fragment uit een schilderij van Bruegel ziet reproduceren. De man ziet dat en krijgt het niet meer uit zijn hoofd. De vrouw op het doek is namelijk de vrouw die schildert. Ze maakt een zelfportret. Vervolgens slingert dit schilderij door het boek, raakt personages en vervolgt zijn weg tot het bij Duarte arriveert.
Het geeft Jouw gezicht zal het laatste zijn iets geheimzinnigs en raadselachtigs. Niet alle delen van het boek zijn even interessant, maar ik wordt gegrepen door de verschillende verhalen die João Ricardo Pedro vertelt en vooral zijn stijl.
Het leven in een Portugees dorp, verstoken van de grote wereld. Het lijkt of de wereldgeschiedenis daar geen vat op heeft, maar Jouw gezicht zal het laatste zijn bewijst dat dit geenszins het geval is. Precies hetzelfde beeld dat Gerrit Komrij ook zo mooi schetst in het boek over zijn dorp Vila Pouca.
Een perfecte dag voor literatuur
Dit is een bijdrage aan Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.
