De domesticatie van het paard, vijfduizend jaar geleden, zou volgens de Amerikaanse hisoricus Alfred W. Crosby het einde van de landbouwrevolutie markeren. Volgens Maarten van Rossem vormt de uitvinding van de stoommachine een vergelijkbaar markeringspunt. Hij begint zijn essay in Europa in 1500, waarbij hij de wetenschappelijke revoluties in de periode voor de daadwerkelijke uitvinding van de stoommachine meeneemt.
In het verhaal dat Van Rossem vervolgens opdist, komen veel uitvindingen voorbij. Naast de stoommachine zijn ook de uitvinding van de elektrische motor en de benzinemotor erg belangrijk geweest voor de Westerse expansie. Dit is het grootste en saaie gedeelte van Maaten van Rossems essay. Het lijkt zo opgelepeld uit de handboeken waarin de uitvindingen worden gepresenteerd.
Pas interessant en essentieel wordt het als hij belandt bij de militaire expansie. De algehele overheersing van West-Europa over de rest van de wereld is niet zozeer te danken aan de uitvinding van de stoommachine, maar het gebruik van geweld in combinatie met het effectief inzetten van vuurwapens. Het is de zin waarmee hij het vierde hoofdstuk opent, die het raadsel van de overheersing oplost:
| Het Europese succes, en dat geldt ook voor de Europese dominantie van de wereldhandel, was in laatste instantie gebaseerd op het gewetenloze gebruik van geweld. (55) |
Uitvindingen als de stoommachine en verbrandingsmotor hebben misschien wel geholpen de macht te verstevigen, maar de overheersing is vooral te danken aan het geweld dat de Europeanen gebruikten. Ze waren in staat met weinig soldaten een veelvoud van mensen onder de duim te houden. De strategische posities die ze bewaakten met ‘formidabele forten’ in combinatie met de zeer effectieve vuurwapens maakten ze onaantastbaar.
| Hoewel de Europeanen aan hun expansie begonnen waren met het oogmerk handel te drijven, maakten de omstandigheden, hun verbijsterende gewelddadigheid en de zwakte van veel tegenstanders hen tot veroveraars. (63) |
Het is niet de uitvinding van de stoommachine, maar het effectieve gebruik van buskruit en de toepassing van bruut geweld, die hebben bijgedragen aan de overheersing van de West-Europeanen over de rest van wereld. Het veel sterker gecultiveerde en geciviliseerde China kon daar onmogelijk tegenop.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten