29 februari 2016

Honolulu King

image

De roman Honolulu King van Anne-Gine Goemans is een bijzondere roman. Het behandelt een heftig onderwerp: de Tweede Wereldoorlog en de periode daarna in Nederlands Indië.

Vooral de periode na de capitulatie van de Japanners en het uitroepen van de Indonesische onafhankelijkheid door Soekarno, kenmerkt zich door veel geweld tegen Nederlanders en Indo’s.

Bersiap-tijd

Er is niet zoveel geschreven over deze door Nederlanders genoemde ‘Bersiap-tijd’. De term bersiap komt van Soekarno’s oproep aan de Indonesische bevolking: ‘Weest paraat’. In deze chaotische periode na het uitroepen van de Indonesische onafhankelijkheid, zouden zo’n 3500 Nederlanders op geweldadige wijze zijn omgekomen.

De roman De walgvogel van Jan Wolkers verhaalt over de opvolgende periode van de politionele acties waarbij Nederlandse militairen orde op zaken proberen te stellen. Dat dit met minstens zoveel geweld gepaard is gegaan, staat buiten kijf.

Heftige periode koloniale geschiedenis

De roman Honolulu King van Anne-Gine Goemans besteedt op een andere manier aandacht aan deze buitengewoon heftige periode in de Nederlandse koloniale geschiedenis. Al is er veel verdeeldheid over hoeveel Nederlanders nu precies zijn omgekomen, er is veel gebeurd tijdens de Tweede Wereldoorlog en in het machtsvacuüm na de Japanse capitulatie.

Anne-Gine Goemans geeft dit gedeelte van de Nederlandse geschiedenis erg mooi vorm in haar roman. Ze vertelt het verhaal van de muzikant en eigenaar van een toko Hardy Hardy.

identiteit

Zijn kleindochter Synne worstelt met haar identiteit en wil vooral het verhaal van haar opa weten. Ze verdiept zich in de eindeloze hoeveelheid cassettebandjes met interviews die Hardy heeft afgenomen bij mensen die de oorlog en de Bersiap-tijd hebben gemaakt in Indonesië.

Het zijn indrukwekkende verhalen die de verteller afwisseld met het verhaal van Hardy Hardy zelf. Onderwijl strijdt de 80-jarige man met de ziekte van zijn vrouw en probeert hij erkenning te vinden door zich aan te sluiten bij de loge van vrijmetselaars in zijn woonplaats Haarlem. Zijn vader John Hardy is al ver voor de oorlog lid van de vrijmetselarij in Malang:

De enige plek in de hele kolonie waar alle bevolkingsgroepen samenkwamen en gelijk waren. Zijn vader zag het als een morele plicht om de wereld van de gelijkwaardigheid van alle mensen te doordringen. (59)

Het verwerven van het lidmaatschap van de vrijmetselarij wordt Hardy Hardy’s nieuwe doel. Daarnaast vindt hij troost in de muziek. Hij is de steelgitarist in de band Honolulu Kings. Ze spelen Hawaïmuziek en hij wil graag weer optreden met zijn oude groep. Zo probeert hij de oude groep weer nieuw leven in te blazen.

Alles staat in dienst van zijn verleden, een verleden dat hij verzwijgt en misschien wel meer verzwijgt dan anderen beseffen. Anne-Gine Goemans weet het te verpakken in een verhaal dat opa en kleindochter bij elkaar brengt. Twee generaties die verder van elkaar staan dan ze zelf vermoeden, maar ze staan allebei sterk in het leven.

Anne-Gine Goemans: Honolulu King. Amsterdam: Ambo/Anthos. ISBN 978 90 414 2522 5. Prijs: € 19,99. 348 pagina’s. Bestel

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over Honolulu King van Anne-Gine Goemans. We lezen dit boek bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

28 februari 2016

Boeken die je beïnvloeden - #50books vraag 9

image

Wat hebben De Celestijnse belofte, Het doel en De 7 eigenschappen van effectief leiderschap met de bijbel en de koran gemeen? Het zijn allemaal boeken die mensen beïnvloed hebben of nog steeds beïnvloeden.

En ik zou het zelf ook graag ontkennen, maar boeken beïnvloeden je. Het lezen van de romans van Maarten ’t Hart zette mijn onwrikbare godsbeeld in beweging. Ik kreeg een liefde voor de literatuur en vormde een eigen mening.

Goddelijke komedie

Zo kun je zweren bij een specifiek boek. Zo ben ik zelf erg onder de indruk van De goddelijke komedie van Dante Alighieri. Ik kan erg genieten van de idee en de indrukwekkende compositie van dit literaire meesterwerk.

De bijbel is een boek dat mij gevormd heeft en dat voor mij heel lang bepalend is geweest in mijn leven. Misschien zelfs nog altijd, al probeer ik dat zelf wel te relativeren.

Beïnvloeden door boeken

Boeken die je beïnvloeden, die je vaker kunt lezen en waaruit je allerlei waarheden haalt. Boeken die symbool staan voor je leefwijze, waarin je een deel van je identiteit vindt.

Dat brengt mij bij de boekenvraag voor vandaag?

Laat jij je beïnvloeden door boeken en welke zijn dat?

Blog mee over #50books

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

27 februari 2016

Een boek per dag? - #50books antwoorden vraag 8

image

De vraag van vorige week: hoe maak je meer tijd om te kunnen lezen. De vraag is door mijn oud-docent Peter van Zonneveld al op Facebook beantwoord: altijd een boek bij je hebben, maakt al veel uit.

Verloren momenten

En gelijk heeft hij: elk verloren moment is een moment om te lezen. Gelukkig helpt het mobieltje hier ook goed bij. Zo kun je snel en effectief lezen in een ebook. Zo hoef je niet de hele dag te zeulen met een boek. Al houd ik meer van papieren boeken.

Stiekem vind ik het heerlijk om een boek te lezen als ik bij de kapper of de tandarts op mijn beurt moet wachten. Daarom neem ik naar dit soort plekken altijd een boek mee. Heerlijk om in afwachting met het geluid van de hoge tonen van de boor op de achtergrond, je boek te lezen.

Lezen is schrappen

Hoe doe je dat elke dag een boek lezen, dat vraagt medeblogger Peter Pellenaar zich niet eens af. Hij vraagt zich af of je dat wel moet willen: elke dag een boek lezen. Meer lezen, vraagt om iets anders te schrappen. Minder televisie kijken of niet gaan sporten, kan dan helpen. Of minder slapen zoals Lolly Daskal. Maar lekker slapen is ook een genot, lijkt mij.

Aan de lijst van dingen die Lolly Daskal doet, lijkt Peter te twijfelen of het niet meer bluf is dan echt lezen. De grote vraag natuurlijk. Al kun je best veel meekrijgen als je snelleest, wat zij waarschijnlijk doet. En verder is het de vraag of je nog kunt genieten om zo snel door een boek heen te gaan. Maar daar kun je over lezen bij mijn vraag over snellezen.

Geen moeten

Geen opgelegde lijstjesmanie is het lezen voor Niek. Ze wil er vooral geen moeten van maken en genieten van het moment dat ze een boek openslaat en de letters tot zich neemt. En gelijk heeft ze. Als lezen een moeten wordt, valt het plezier een beetje weg.

De lezers van deze boekenvraag laten vooral zien dat lezen een rustig moment is. Het is bijna een soort mediteren. Je even terugtrekken uit de hectiek van het bestaan en lekker met een boek zitten. Dat helpt je om te ontsnappen uit de drukte van alledag en neemt je gedachten mee naar een heel andere plek: de plek van het verhaal.

Tijd die overblijft

Carel maakt geen tijd om te lezen, schrijft hij in zijn blog. Hij vult de tijd die overblijft met lezen. Een mooie houding waarmee je precies laat zien dat lezen bijna op mediteren lijkt. Het is iets om te ontsnappen en niet om er nieuwe druk mee te creëren. Lezen is genieten en je af en toe in een goed boek verdiepen.

De adviezen die Martha geeft, snijden hout. Voor haar helpt het niet om 2 uur eerder op te staan. Bovendien komt het stellen van leesdoelen over als een moeten, terwijl lezen een ontspannende bezigheid is. De tips liegen er niet om: lees en geniet.

Heug en meug

Ga niet tegen heug en meug zitten lezen. Laat je niet opjagen iets te lezen dat je zou moeten lezen, maar lees waar je zelf zin in hebt. Als een boek je niet pakt, leg het aan de kant. Het heeft geen zin om door te lezen in iets dat je niet boeit.

Zo vergroot je het plezier in lezen. En wat ook wil helpen: sluit je aan bij boekenbloggers met dezelfde smaak. Het zal je nog enthousiaster maken te lezen en er later over te bloggen.

Niet teveel bloggen

Het antwoord van blogger en lezer Fokke is wel iets om mij aan te trekken: weinig tv kijken en niet teveel bloggen. Een advies dat ik toch een beetje in de wind sla met het bloggen over boeken en bedenken van de wekelijkse boekenvraag. Als ik daarmee bezig ben, kan ik niet lezen.

Niets laten opleggen

Ook Linda is duidelijk in haar antwoord. Ze leest wat, wanneer en hoe zij wil en laat zich niks opleggen. Een goede houding. Als je dan toevallig een maand over een doet, dan is dat zo. Omdat het even niet lukt grip te krijgen op het verhaal of omdat het boek je niet ligt. Toch kan het de moeite zijn het uit te lezen en het geheim van het boek te proberen ontrafelen. Een mooie houding, want soms wordt doorzetten beloond en komt het geheim van het boek pas naar buiten als je het uit hebt.

Uitslapers

Uit de antwoorden blijkt dat boekenlezers best uitslapers zijn. Je zou bijna denken dat eerder opstaan voor een boek niet aan deze lezers is besteed. Ook lezer en blogger Ali snoozt haar ochtend liever weg dan dat ze bladzijdes wegslaat.

Ik sta wel eerder op om te lezen en vind dat heerlijk. Al laat ik mij soms verleiden om snel de vaatwasser uit te ruimen of iets anders te doen wat even moet.

Wat ik erg leuk vind in het antwoord van Ali is het geconcentreerd lezen: pak een tijdspanne en besteed die alleen aan lezen. De snelle afleidingen van mobiel, mail en internet, aan de kant zetten. Maar er even helemaal uit zijn en gewoon lezen. Genieten en verrassen. Het levert misschien niet een boek per dag op, maar wel veel rust en ontspanning.

Laat je verrassen

Ik kan mij heerlijk laten verrassen door een boek. Zoiets als het boek van A.F.Th. van der Heijden. Ik zag het liggen bij de bibliotheek en kon het niet laten om erin te beginnen. Het pakte me en ik heb ervan genoten. Dat ik ondertussen nog allerlei andere dingen moest doen, leek ik te vergeten. Net als mijn oude lerares Nederlands weleens verklapte. Ik ben soms zo bezeten van een boek dat ik de aardappels laat aanbranden.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen

26 februari 2016

Fennek de feniks

image

A.F.Th. van der Heijden staat erom bekend hoe hij het verhaal naar zijn hand zet. Hij doet dit om een kenmerkende wijze, met humor en soms een beetje theatraal. Dat krijgt hij ook mooi voor elkaar in de historische roman De ochtendgave doet hij dat bijna op elke pagina.

Ik kan daar erg van genieten. Soms is het vergezocht hoe A.F.Th. van der Heijden het verhaal vormgeeft. Dit doet hij bij bijvoorbeeld met de ganzenveer die de ik-verteller en hoofdpersoon moet kopen op de markt voor de ambassadeur Caloyanni.

Caspar loopt samen met graaf d’Estrades lopen samen op de markt en komen een ganzenverkoper tegen. De grote veer die d’Estrades in zijn hand vasthoudt, is wel geschikt, verwacht hij. De jongen vertelt de graaf van welke gans de veer afkomstig is:

‘Bij een gevecht met de hond is hij met zijn achterste in de gloeiende as beland. Zijn verschroeide veren… het stonk ontzettend. Hij had zijn gat verbrand, en dat wilde niet meer beter worden. Het etterde. Toen heeft mijn vader hem de nek omgedraaid. Maar zijn veren waren weer helemaal gaaf geworden.’ (108)

De graaf ziet het verband wel tussen Fennek en Phénix. Met een veer van zo’n gans wil hij de vrede straks wel ondertekenen. Caspar Sonmans hoopt dat de vrede snel getekend wordt en dat hij nog voor middernacht zijn Sara terugkrijgt.

Zoals het hoort in een roman van Van der Heijden, haalt de verteller dit gegeven regelmatig aan. Zoals op het moment van de ondertekening, waarbij hij spreekt over:

een dikke pen uit het verschroeide achterste van de gans Fennek, pardon Phénix. (154)

Als de ambassadeur, Ezechiël Caloyanni, markies van Lavandes, de veer krijgt, weet hij de veer uit de kont van Fennek tot een pijpenragger te friemelen. De gans mag uit zijn as verrezen zijn, zijn veer lijkt niet lang stand te houden en is nog voor het ondertekenen van de vrede in een onbeduidend vod veranderd.

De verteller vraagt zich op dat moment af wie er eigenlijk uit zijn as herrijst. Is het de Franse haan of de Hollandse leeuw? Caspar herinnert zich een briefpassage van zijn vrouw, van de PFV, die zich had toegelegd op het vernietigen van de haan:

Mocht de Nederlandse leeuw het onderspit delven, laat hem dan als gouden honingraat een nieuw leven beginnen. (160)

Een mooi citaat uit de historische documenten waarmee A.F.Th. van der Heijden de geschiedenis weer laat terugkeren in de roman. Zo bespeelt hij op een humoristische manier de geschiedenis en bedt zijn verhaal op aantrekkelijke wijze in de historie. Ik kan van zulke elementen in een verhaal echt genieten.

A.F.Th. van der Heijden: De ochtendgave. Roman. Amsterdam: De bezige bij, 2015. ISBN: 978 90 234 5776 3. 304 pagina’s. Prijs: € 23.90. Bestel

25 februari 2016

De beul

image

De roman De ochtengave van A.F.Th. van der Heijden opent magistraal:

De beul werd ongeduldig. Het snelrecht liet nog tijd voor inwilliging van een laatste wens van de terdoodveroordeelde: het losmaken van zijn hemdsknopen. (9)

Het is 1705. Nijmegen. Ik lees hier de opening van een historische roman die met een harde knal je in het verhaal trekt. Op een schavot de doodstraf voltrekken voor oud-burgemeester Rouskes. Hij heeft het stadhuis overvallen om zijn oude plaats op te eisen bij het nieuwe bestuur.

De gemeentesecretaris Caspar Sonmans krijgt van zijn oude baas de gouden knopen van zijn overhemd. Dan rolt de kop:

Er was geen bloedspoor. De zwaardhouw was door de beul zo perfect uitgevoerd dat zowel aan de zijde van de romp als aan die van het hoofd de hals een gaaf snijvlak vertoonde, roze en wit en blauw gemarmerd. Als de situatie niet zo droevig was geweest, had ik er als voormalig student van de Snijkamer misschien wel waardering voor op kunnen brengen. Anatomisch vakwerk. (15)

Een mooie combinatie van de rol van de beul als medicus, zoals in het boek over de beul van Neurenberg naar voren komt. A.F.Th. van der Heijden weet hem treffend op te voeren in zijn plastische beschrijvingen. Het bloed vloeit en het losgeslagen hoofd druipt.

A.F.Th. van der Heijden: De ochtendgave. Roman. Amsterdam: De bezige bij, 2015. ISBN: 978 90 234 5776 3. 304 pagina’s. Prijs: € 23.90. Bestel

23 februari 2016

Bedompte sfeer

image

Van der Heijden weet in zijn historische roman De ochtendgave de dreiging overal in te leggen. Daarmee creërt hij een bedompte sfeer van een stad aan de vooravond van een bezetting. Het is 9 juli 1672 en Caspar en zijn bruid Sara vieren hun huwelijk. Door de gevechtshandelingen is het al bescheiden, maar na 3 jaar wachten, wil Caspar nu eindelijk trouwen.

Onhandige opmerking

Er valt een glas wijn over de trouwjurk en een vriend maakt en onhandige opmerking als hij toast op de overleden verloofde van de bruid. Allemaal aspecten die de beklemmende sfeer benadrukken. De huwelijksnacht mondt uit in spannende scènes, waarbij Van der Heijden zich tot in de kleinste details het jaar 1672 naar binnenhaalt.

Ik pelde alle lagen wit van haar onderlijf. De kanten kast met de baleinen, waarin haar boezem zat opgeborgen, dat kwam later wel. Eerst mijn wang vlijen tegen wat in het anatomische leerboek op de Kwartierlijke het opperste gedeelte der Vrouwelijkheydt werd genoemd. Een weinig kroeser en hoger uytsteekende als de rest, werdt het den Venus-berg benaamt. (53/54)

Huwelijksnacht

Het huwelijk wordt in de huwelijksnacht geconsumeerd nog voordat in de ochtend de Franse troepen de stad overmeesteren. Vlak voor de vrijpartij arriveert een brief voor Sara die ze na lezing verbrandt. De inhoud komen we niet te weten. In de ochtend wil Caspar zijn ochtendgave geven, maar eerst een andere. Ze is tot ‘blasens toe vermoeyt’, antwoordt ze. Ze moet weg en verdwijnt.

Hij ziet haar niet meer terug. Pas veel later ontdekt hij haar in de brieven die hij als secretaris op de ambassade van de Staten-Generaal leest bij de vredesonderhandelingen. Het gaat om de PFV, waarmee hij onderhandelt over vrede.

Vrouw terugkrijgen

Pas na de vrede wordt hij door de Franse ambassadeur ontboden om het betaalde geld voor zijn vrouw terug te krijgen. Hij treft haar tot zijn verrassing. Ze is de maîtresse van de ambassadeur Caloyanni, ontdekt Caspar.

Een schokkende ontdekking met nog veel schokkender gevolgen. Daarmee weet A.F.Th. een prachtige spanning op te bouwen en geeft de geheimen van het verhaal langzaam prijs. Ochtendgave is daarmee een historische roman geworden die een prachtig gedeelte van de Vaderlandse geschiedenis behandelt: de periode van het rampjaar 1672 tot aan de Vrede van Nijmegen, waarmee pas echt de Fransen uit de Nederlanden vertrokken.

A.F.Th. van der Heijden: De ochtendgave. Roman. Amsterdam: De bezige bij, 2015. ISBN: 978 90 234 5776 3. 304 pagina’s. Prijs: € 23.90. Bestel

22 februari 2016

Ochtendgave

image

A.F. Th. van der Heijden en een historische roman, het leek mij een onmogelijke samensmelting. Ik las jaren terug over het voornemen een historische roman over Nijmegen te schrijven. Een nutteloze opgave, vond ik.

Tandeloze tijd

Waarom legt hij zich niet toe op zijn beste cyclus: De tandeloze tijd? Alle boeken die in deze cyclus zijn verschenen, liggen prachtig in elkaars verlengde en spelen met de werkelijkheid zoals alleen Van der Heijden dat kan.

Dat boek in die cyclus verschijnt binnenkort. Het zal niet lang meer duren of een nieuwe vuistdikke roman met de titel Kwaadschiks zal uitkomen. Van der Heijden verraste afgelopen najaar met de lang geleden toegezegde historische roman over Nijmegen: De ochtendgave.

Vrede van Nijmegen

De roman speelt in het Nijmegen rond de Vrede van Nijmegen in 1678. Deze vrede vormde ook aanleiding voor de opdracht die Van der Heijden kreeg van de gemeente Nijmegen. Dat de opdracht voor de novelle uitdijde tot deze roman, lijkt vanzelfsprekend bij Van der Heijden te horen. Hij stort zich op een onderwerp en zo ontstaat een roman.

En wat voor een roman. Het is een prachtig verhaal geworden van liefde, passie en erotiek. Wat een boek. Ik heb het soms met rode oortjes gelezen, andere keren voelde ik het verlangen en het verdriet van de ik-verteller en hoofdpersoon Caspar Sonmans.

Laatste kwart 17e eeuw

Hij neemt ons helemaal mee naar het Nijmegen in het laatste kwart van de 17e eeuw. De stad wordt overmeesterd door de Fransen op 10 juli 1672. De Fransen blijven maar liefst 6 jaar in de stad en zullen pas in 1678 verdwijnen met de vrede van Nijmegen.

In de roman De ochtendgave vertelt Caspar Sonmans het verhaal van hem en zijn vrouw Sara aan zijn zoon Etienne. Het is 1705 en de oud-burgemeester van de stad is net onthoofd door de beul. Etienne wil van zijn vader het verhaal van zijn moeder horen. Het verhaal van iemand van 54 jaar oud:

Oud maar nog niet der dagen zat, daar kwam het ongeveer op neer. Ofschoon, dat laatste verdiende enige nuancering. Precies zevenentwintig jaar geleden hield mijn leven op – niet mijn bestaan. Sindsdien leefde ik voort. Ik kon nooit meer der dagen zat geraken, omdat die zatheid al op 10 augustus 1678 bereikt werd. (19)

Meer dan 6 jaar eerder, op 9 juli 1672 trouwt Caspar met Sara. Het is de dag voordat Nijmegen onder de voet wordt gelopen door de Fransen. De kogels vliegen over en weer tussen de Franse troepen en de verdedigers van de stad. De Catherinaklok van de Stevenskerk luidt. Het gevaar is overal.

A.F.Th. van der Heijden: De ochtendgave. Roman. Amsterdam: De bezige bij, 2015. ISBN: 978 90 234 5776 3. 304 pagina’s. Prijs: € 23.90. Bestel

21 februari 2016

Elke dag een nieuwe ontmoeting - #50books vraag 8

image

Op internet vond ik een blog van Lolly Daskal, een fanatieke lezer. Ze zegt elke dag een boek te lezen. Elke dag spreekt ze met de groten der aarde, stelt ze in haar blog.

Wie wil niet aan tafel zitten met moeder Teresa of Nelson Mandela? Als je elke dag een boek leest, zit je dagelijks met een andere held aan tafel.

Leesdoelen

Dat is nog eens een prestatie ten opzichte van leesdoelen als elke week een boek. Ik haal hem in elk geval niet. Daarvoor kijk ik teveel televisie, lees teveel blogs en schrijf zelf ook (misschien wel teveel) blogs.

Zij leest om kennis te maken met mensen waar je anders niet zo snel mee in contact kan komen. Dat geldt natuurlijk ook voor overleden schrijvers. Zij zijn altijd beschikbaar in het boek dat geschreven hebben.

In haar blog geeft ze tips hoe je in alle hectiek tijd kunt maken voor het lezen van een boek. Ze leest niet snel, zegt ze zelf. Ze maakt gewoon tijd voor het lezen.

Tips om tijd te maken voor lezen

Een paar van haar tips:

  • Sta op tijd op: als je 2 uur eerder opstaat, kun je die tijd vullen met lezen. En in 2 uur kun je heel veel lezen.
  • Lees met een doel: waarom lees je? Als je dat weet, motiveert dat om meer te lezen. Zij leest om in aanraking te komen met andere mensen en ideeën.
  • Praat met anderen over de boeken die je leest.
  • Lees wat je zelf wilt lezen: laat je niet (mis)leiden door wat iedereen aan het lezen is, maar kies je eigen boeken.

Dat brengt mij naar de boekenvraag van deze week.

Hoe maak jij tijd om te kunnen lezen?

Het lijkt me leuk om aan het eind van de week een paar mooie tips te hebben die iedereen kan helpen om misschien wel dagelijks een nieuw boek te kunnen lezen.

Blog mee over #50books

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

20 februari 2016

De onmacht van poëzie - #50books antwoorden vraag 7

image

Magie en poëzie. Het schrikt sommige mensen af. Zo schrijft Fokke dat hij er te weinig poëzie voor leest. Bovendien heeft hij nog minder met magie. Magie dat misschien uit de toverstaf spreekt, maar zeker niet uit een gedicht.

Brug tussen verhaal en beeld

Gelukkig levert het genoeg antwoorden op. Jannie schrijft dat poëzie de brug slaat tussen de verhalende kunst en de beeldende kunst. Een beetje waar de roman ophoudt en het schilderij begint. Er zijn niet voor niks zoveel schilders die zich ook aan poëzie wijden zoals Armando en Lucebert.

Het geheim begint al dat poëzie en magie op elkaar rijmen, al mogen van sommige dichters gedichten helemaal niet rijmen. Het gedicht laat het verhaal los en laat de taal vieren.

Ontroering

Voor Jannie ligt de magie van poëzie in de ontroering dat een gedicht oproept, of dat een gedicht je aan het denken zet:

Ze biedt een gesublimeerde verbeelding aan van de werkelijkheid zoals we die zelden direct ervaren.

Inderdaad, bijna een heus schilderij of beeld. Om af te sluiten met een gedicht van Rutger Kopland, een dichter die beelden oproept om de werkelijkheid op een andere manier te vatten.

Lachbui

De tijdlijn van Ali bezorgt haar niet alleen hoofdbrekens voor de boekenvraag, maar ook een lachbui. Want na haar reactie dat ze de boekenvraag liet zitten omdat ze niks met poëzie heeft, verscheen er spontaan een limerick in haar tijdlijn van volger Raymond.

In spanning afwachten op een leuke boekenvraag en dan ontdekken dat de vraag geen antwoord van jou zal opleveren. Genoeg voer voor een vers en zeker ook een mooie limercik. Gedichten zijn niet alleen om van het taalspel te genieten, maar ook gewoon om heerlijk te lachen.

Boekenkast vol poëzie

Mocht Ruud de aanleiding voor de boekenvraag zijn, hij laat zich niet snel uit de tent lokken erop door te gaan. Gelukkig doet hij het voor deze vraag wel. De foto van zijn boekenkast helemaal gevuld met poëzie laat al zien dat de passie hier telt: de liefde voor de poëzie.

Dan volgt een liefdesverklaring voor de poëzie. Waarom de gedichten van Pablo Neruda zo fantastisch zijn. De Spaanse gedichten leest Ruud het liefst in de 2-talige uitvoering:

Dat is pas volledig genieten… Dan kan ik echt geen genoegen nemen met alleen de klank, dan wil ik doorgronden.

Ik zal niet zeggen dat hij ongelijk heeft, want hier spreekt iemand die geniet en die weet waarvan hij geniet. Of we ver uit elkaar liggen in de mening denk ik niet. Het genieten lijkt verdomd veel op elkaar.

Andere rol van taal

Het is wat ik de magie van poëzie noem. De taal die een andere rol vervult dan in het gesprek met de ander of de taal van het verhaal. Het is een spel met taal die het gevoel veel directer aanspreekt en daarmee veel dieper weet door te dringen.

Kwade vloek

De magie als kwade vloek, schrijft Peter in zijn reactie op deze gedichtenvraag. Dat het begrip van het gedicht heel dichtbij is en toch onbereikbaar ver weg. Peter voelt het als onmacht en heeft misschien daarom die bijzondere relatie met poëzie.

Juist dat gebrek aan betekenis kenmerkt in mijn ogen de poëzie. Dat je je helemaal niet hoeft af te vragen wat het betekent, maar het er gewoon is. Dat je juist die betekenis loslaat om het te begrijpen. Het verstand kan er niet bij, maar je voelt het in je tenen en kan er niet bij.

Onmacht

Dat borrelen in je buik, kenmerkt poëzie. Dat is genieten van taal zoals Peter het beschrijft: die machteloosheid dat je het wilt vatten maar dat het niet lukt. Het is binnen handbereik en verder weg dan ooit.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen

19 februari 2016

Herinneringenstroom

image

Ik heb genoten van de stroom aan herinneringen die de verteller in de roman Place Lamartine verwoordt in een staat van gekte. Hij staat op het dorpsplein, het publiek stroomt toe en hij vertelt zijn herinneringen. Op een mooie manier verwerkt Jeroen Blokhuis nu de herinneringen van Vincent van Gogh in Nederland, Parijs en België.

Ze komen voorbij: de pastorietuin in Zundert, het Drentse landschap, de Belgische jaren van evangelisatie en de tijd in Parijs. Ze worden mooi verwoord in losse herinneringen, 11 in totaal in dit hoofdstuk.

Het zijn heel sensitieve herinneringen:

een klodder spuug op de gele huid. (81)
soep in het duister. (83)
het haar van Rachel. Kunstig opgestoken. (83)
een hond in het veld. Een bruine hond, die in het avondlicht rossig leek. (84)
een schilderij. (86)
de dans met een vrouw op quatorze juillet. (87)
een klap van een platte hand op mijn hoofd. (87)
de lucht boven dit pleintje, de Place Lamartine in Arles. (87)

Stuk voor stuk prachtige herinneringen, die de schilder verwoorden. De beelden, geuren en andere sensaties die de schilderijen van Vincent van Gogh oproepen.

Aan de hand van de herinneringen vertelt de verteller Vincent van Gogh zijn levensverhaal. Alle plaatsen komen voorbij. Daarbij speelt de intense beleving van deze plaatsen een rol.

Deze plaatsen zijn de gemeenplaatsen geworden van de schilderijen en tekeningen van Vincent van Gogh. Een aparte gewaarwording is dat om dat te beleven in de roman van Jeroen Blokhuis.

De herinneringenstroom vervormt ook tot een mix van de gedachtenstroom, stream of consciousness, met de herinnering van het levensverhaal. Zo maakt de gekte zich meester van de meester.

Jeroen Blokhuis: Place Lamartine. Roman. London: Holland Park Press, 2015. ISBN: 978 1 907320 53 8. Prijs: ¤ 12,50. 123 pagina’s. Bestel

18 februari 2016

Kijkje in het hoofd van een beroemde schilder

image

Een kijkje in het hoofd van een beroemde schilder als Vincent van Gogh. Het is eigenlijk onmogelijk. In zijn debuutroman Place Lamartine probeert Jeroen Blokhuis het te doen. Hij schrijft het verhaal van Vincent van Goghs tijd dat hij in Arles woont tussen augustus 1888 en december 1889.

De gekte sluipt in zijn hoofd. En of het door de absint komt of dat het een vorm van schizofrenie is, laat Jeroen Blokhuis in het midden. De gedachtenstroom in het hoofd van de grote schilder zijn mooi weergegeven. Het verhaal zelf komt wat minder goed uit de verf, daarvoor is de roman teveel een aaneenschakeling van losse verhalen, maar de beschrijvingen zijn ronduit prachtig.

Bijvoorbeeld als hij met Milliet door de velden rond Arles loopt. De schilderssu bij zich, melk in de veldfles en brood en worst:

De vlakte wordt doorkruist door wegen en paden, maar er is niemand om zich daarop voort te bewegen. […]. Direct onder ons staan steeneiken in de luwte, doodstil. Daarachter de kruipende wijnranken. Verder beweegt alles in de wind, de velden met graan en mais die wild worden geveegd, en de cipressen als derwisjen. Het is groen. Van donkergroen, het grijsgroen van de steeneiken, tot het lavendel en fluweel van de olijfbomen die met hun kronen over de grond lijken te schuiven. (21)

De schilderwereld van Vincent van Gogh! De verteller integreert op een treffende manier de schilderijen in het verhaal. Ze komen allemaal terug: de zonnebloemen, de kamer in Arles, de sterrenhemel en het café bij nacht. Jeroen Blokhuis weet in zijn debuutroman deze schilderijen tot leven te wekken in zijn verhaal. Bij dat alles speelt het gele huis de hoofdrol, temidden van de landerijen, de warmte, de felle kleuren en de bloemen van Arles.

Het verhaal zelf, grijpt mij wat minder aan. Het is de zieke geest die Jeroen Blokhuis in zijn roman probeert de verwoorden. De verrassingen die hem treffen, de staat van verwarring en de creatieve uiting waarin het uitmondt.

Daarmee is de debuutroman van Jeroen Blokhuis zeker en de moeite van het lezen waard. Het leven van de grote schilder Vincent van Gogh is daarvoor een onuitputtelijke bron van inspiratie.

Jeroen Blokhuis: Place Lamartine. Roman. London: Holland Park Press, 2015. ISBN: 978 1 907320 53 8. Prijs: ¤ 12,50. 123 pagina’s. Bestel

16 februari 2016

Strandbeest

image

Op het strand van Scheveningen ziet Janine, de hoofdpersoon van Dik, druk en dronken, een strandbeest over het strand voortbewegingen. Het is een kunstwerk van Theo Jansen, gemaakt van plastic buizen. Gevoed door de wind, beweegt het gevaaarte zich voort, de voetjes schuifelen vooruit over het zand.

Als Janine later op internet gaat zoeken naar de strandbeesten, bestelt ze een bouwpakket voor een klein exemplaar van het strandbeest.

Miniature beasts (assemblykit). Ik wil het. Ik doe het. Animaris Ordis Parvus, die bestel ik, met een propellor. (191)

Het is een bouwpakket, maar Janine verwacht niet dat haar zoon en man er moeite mee zullen hebben. Als ze het uiteindelijk in elkaar moeten zetten, blijkt het best een lastig karwei. Maar het lukt. Al is wel een heel krachtige windstoot nodig om het ding in beweging te krijgen:

Maar met een hand aan de rotating shaft wil het ook. (257)

Op de voorzijde van het boek pronkt het strandbeest van Theo Jansen, het miniatuur-exemplaar. Rondstruinend op internet, vind je allerlei filmpjes van de grote variant: enorme gevaartes die zich als monsters voortbewegen op de wind.

Het is een mooie metafoor hoe iemand weer de wind vindt om in beweging te komen, op eigen kracht en met de positieve energie om zich heen.

Nanda Roep: Dik, druk en dronken. Apeldoorn: Uitgeverij Nanda, 2015. ISBN: 978 94 90983 35 2. 276 pagina’s. Prijs: € 19,90. Bestel

15 februari 2016

Dik, druk en dronken

image

Een vrouw die zichzelf is kwijtgeraakt en weer op zoek gaat naar zichzelf. Dat is Dik, druk en dronken. Een driedubbele D om aan te duiden dat het de hoofdpersoon teveel wordt. Haar hele leven heeft Janine zichzelf aan de kant geschoven. Eerst voor haar zwemmende broer en later voor de carrière voor haar man, die architect is.

Dan gaat het niet meer. Ze vlucht letterlijk het huis uit. Ze past haar broek niet meer, voelt zich waanzinnig dik en krijgt het niet meer voor elkaar om haar rol als moeder en vrouw op zich te nemen. Ze heeft nooit meer aan zichzelf gedacht, alleen gegeven en heeft heel haar leven in dienst gesteld voor anderen. Het gaat niet meer.

Ze stapt uit de hectiek, vraagt haar man Bram om een beetje begrip en rijdt naar het strand van Scheveningen. Ze overnacht er en ontmoet er een jeugdvriend Marcel van wie ze hoort dat hij heimelijk verliefd op haar was. Ze zag het niet.

Ik hield van hem, bedenk ik nu, in een tijd dat ik nog niet wist wat liefde was. En nu hou ik opnieuw van hem. De situatie is misschien onwennig, maar hij is dat zeker niet. Ongelooflijk hoe snel je weer vertrouwd bent met een oude vriend. Alsof al die jaren niet zijn verstreken. Alsof we gewoon elke week trouw naar toneelles zijn gegaan en nog altijd samen scènes doen. (123)

In gesprek met hem ontdekt Janine wel dat hij doet wat hij altijd wilde doen. Al is zijn leven net zo goed vastgelopen. Hij wil niet teveel werken om zijn kinderen ook te zien opgroeien, terwijl zijn vrouw hem te laks noemt. Het tegenovergestelde van Janine, die juist alle tijd van de wereld heeft voor haar kinderen, terwijl haar man voor het inkomen zorgt.

Een eigentijds dilemma waar vooral veel vrouwen mee worstelen. Doe ik wat ik altijd had willen doen en mijn relatie: is er nog iets intiems in te vinden. Waarom is alles een verplichting geworden. Janine weet op een verrassende manier het leven weer naar zich toe te trekken door te gaan doen wat ze altijd had willen doen. Daarbij accepteert ze wie ze is, dik, druk en dronken. Ze laat zich niet meer het leven dicteren door anderen, maar leeft.

Daarbij blijf ik wel zitten met een boeiende vraag: wat ze wil gaan doen, vraagt wel een enorme hoeveelheid werk en energie. Vindt ze daarmee de rust die ze aan het begin van de roman zoekt?

Nanda Roep: Dik, druk en dronken. Apeldoorn: Uitgeverij Nanda, 2015. ISBN: 978 94 90983 35 2. 276 pagina’s. Prijs: € 19,90. Bestel

14 februari 2016

De magie van poëzie - #50books vraag 7

image

Een interessante opmerking doet Ruud in zijn antwoord op de boekenvraag van vorige week. Ik stel in de vraag dat in poëzie voor mij taal boven de betekenis staat. Hij reageert hier op:

Voor mij mag er geen onderscheid in belangrijkheid, in zwaarte, in kracht, in gevoel bestaan als het gaat om poëzie. De taal, de vorm, het ritme, soms de rijm zijn middelen om de inhoud, de betekenis, weer te geven. Niks taal boven betekenis. Dat vermorzelt voor mij de magie van poëzie.

Een interessante bevinding die hij hier doet. De taal staat niet boven de betekenis in een gedicht, het gedicht zelf zorgt voor de betekenis zoals het zich presenteert aan de lezer of luisteraar.

Poëzie krijgt helaas niet zoveel aandacht in onze samenleving. Het spel met de taal is meer het terrein voor rappers en zangers. Als er buiten dit discours een gedicht voorbijkomt, reageren veel mensen afwijzend. Het publiek weet dan geen raad met het gevoel dat het gedicht oproept; het kan er niet goed bij met het verstand.

Betekenis in een gedicht staat voor mij als iets waar je met je verstand niet bij kunt. Je kunt het niet echt goed duiden waar het nu eigenlijk over gaat, maar het doet wel iets met je. De poëzie drukt soms de dingen uit, waar de taal ophoudt. Dan raakt het bijna iets universeels als wat muziek bij je oproept.

Dat heb ik ook met buitenlandse poëzie waarbij ik de taal niet eens hoef te verstaan om het te begrijpen. Dan wint de magie het van de taal. De klanken zijn genoeg, zonder dat ik hoef te weten waar ‘het over gaat’.

Dat brengt mij bij de boekenvraag van deze week:

Wat is voor jou de magie van poëzie?

Lees de antwoorden op de vorige, zesde boekenvraag

Blog mee over #50books

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

13 februari 2016

Niet sneller, maar langzamer - #50books antwoorden vraag 6

image

Een vraag waar door het snelle schrijven een paar onvolkomenheden in waren terechtgekomen. Gelukkig heb ik kritische lezers die misschien iets langzamer lezen dan ik schrijf.

Snelschrijver

Een drukke week is daar de schuld van, maar ik heb de gewoonte om sneller te willen schrijven dan goed voor mij is. Of zoals de dichter Adriaan Roland Holst opmerkt in zijn kwatrijn aan Simon Vestdijk: ‘o gij, die sneller schrijft dan God kan lezen!’.

Maar terug naar het snellezen. De boekenvraag van vorige week ging over hoe snel je eigenlijk leest. Ben je je daarvan bewust en zou je stiekem sneller willen lezen?

Voor de lol

De bloggers die mijn boekenvraag hebben beantwoord, hebben mijn blog gelukkig niet snelgelezen. Zo gaat Ruud diep in op het lezen voor de lol en zakelijk. Zakelijk lezen mag snel.

Als het ter ontspanning is, dan gebeurt het op het tempo dat het best bij het boek past. Dat zal rond de 50 pagina’s per uur zijn bij hem, maar het lezen van filosofie of poëzie vraagt wat meer tijd.

Poëzie lezen

Om op het laatste nog wat dieper in te gaan, heeft hij mijn opmerking over het hardop uitspreken van poëzie goed begrepen. Al geloof ik niet dat het zo zwartwit is als Ruud het ziet.

De taal staat weldegelijk soms boven de betekenis. Daarom kan ik zelfs genieten bij de voordracht van een gedicht in een andere taal die ik niet beheers. Gewoon omdat hier de pure klank van de poëzie spreekt.

Meer lezen

Snellezen of niet. Renata en Elisabeth zouden wel meer willen lezen dan ze nu doen. Fictie vraagt hierbij een andere leeshouding dan zakelijke teksten. Daar mag je best een woordje laten vallen, maar bij een roman moet je toch een beetje de aandacht zien te houden. Dorien merkt dat met het verstrijken van de jaren het lezen steeds sneller gaat. Een boek uitlezen is nu veel makkelijker, concludeert ze aan het eind van haar reactie.

Tijd nodig

Peter vertelt over de militair tijdens zijn militaire dienst die films op video opnam en daarna versneld afkeek. Zo kon hij toch meepraten over de films, maar hoefde hij er niet al die kijktijd aan te spenderen.

Misschien zou ik wel snel willen lezen, maar ik kan het niet, concludeert Peter. Hij heeft een tijdje gedacht dat hij het kon, maar merkt dat de boeken die hij zo snel gelezen heeft, ook vluchtig gelezen heeft. De inhoud is niet beklijft. Nee, lezen heeft tijd nodig.

Minder lezen

Maakt het voor het lezen van fictie veel uit of je snel leest of niet? Voor Paul is snellezen geen optie. Hij ziet een tijdwinst alleen maar in het niet-lezen. Juist het herlezen van bepaalde passages kost tijd en is slecht voor het geheugen.

Daarom probeert hij vooral wat hij gelezen heeft, op te halen uit zijn geheugen. Veel effectiever. Het scheelt tijd en is een goede geheugentraining, vindt hij.

Minder lezen

Minder lezen levert zo meer tijdwinst op dan snellezen. Het laatste bevat ook het risico dat je dingen moet herlezen omdat niet alles goed is opgeslagen in het geheugen.

Niet met een boek

Met succes volgde blogger Carel een cursus snellezen. De truc: diagonaal door de tekst heen gaan. Heerlijk bij het lezen van krantenberichten of een saai rapport voor het werk. Voor een boek is het zonde, vindt hij: ‘Smul van de opbouw, van de woordkeuze.’

Ervaren van een tekst

Voor Niek betekent snellezen dat de leeservaring verandert. Ze krijgt het gevoel dat ze langs de bladzijden zweeft en er alleen uithaalt wat nodig is om de tekst te kunnen volgen. Dat gevoel is misschien handig bij het doornemen van een vergaderstuk, een boek dat je voor je plezier leest, verliest aan waarde.

Juist het ervaren van een tekst verdwijnt bij het snellezen van een tekst. Daarom is het rustig lezen van een fictieboek juist heel prettig. Het draagt bij aan de ervaring van het boek.

Niet sneller, maar langzamer

De wens juist niet sneller te lezen, maar langzamer komt ook bij blogger Ali naar voren. Bij het lezen van een nieuw, spannend boek, wil ze er nog weleens te vlug doorheen gaan. Iets dat ze herkent van het lezen toen ze nog kind was. Maar met dat snellezen verlies je het overzicht. Daarom ziet Ali langzamer lezen als winst. Het hoeft allemaal niet zo snel.

Nog sneller?

Martha leest al snel, vindt ze zelf. Als ze nog sneller zou lezen, dan zou ze helemaal niks meer meekrijgen. Ze moet zich juist een beetje afremmen. Langzaam lezen zorgt ervoor dat je meer van het boek kan genieten. Wel zou ze wat meer tijd willen hebben om te kunnen lezen. ‘Kan iemand wat meer uren in de dag stoppen?’ verzucht ze.

Leesuitdagingen

Blogger Jannie verbaast zich over alle leesuitdagingen die ze tegenkomt op internet. Het initiatief van elke week een boekenvraag, beschouwt ze ook als zo’n uitdaging. Elke week een vraag verzinnen en dan aan het eind alle antwoorden samenvatten tot een blog.

Al die leesuitdagingen kunnen er ook voor zorgen dat je sneller wilt lezen dan goed voor je is. Want als je snelleest, draagt dat bij tot een minder goed tekstbegrip. Ook Jannie haalt het Amerikaanse onderzoek van psychologen aan die dit concluderen.

Als je zo graag wilt snellezen, lees je dan nog wel met de juiste intentie? Dat is natuurlijk een goede vraag. Lezen voor je plezier zou niet moeten draaien om aantallen, maar meer om het genieten van het boek dat je leest.

Tekstbegrip

Voor blogger Fokke staat het tekstbegrip voorop bij het lezen. Hoe langzamer je leest, hoe beter je het boek begrijpt. Je kunt wel door een boek willen vliegen, maar krijg je dan nog goed mee waar het boek over gaat?

Genieten dus van het boek dat je voor je hebt. En dan lees je maar een boek minder. Geniet vooral van het boek dat je aan het lezen bent en denk niet aan al die boeken die je nog zou willen lezen. Uitdaging of niet. Een echte leesuitdaging is het goed lezen van een boek.

Lees morgen de zevende vraag voor #50books

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

12 februari 2016

Gebochelde jongen

image

In Gerrit Komrij’s roman Over de bergen viel mij bij de beschrijving van het dorp Sampaio meteen een scène op. Het gaat over de gebochelde jongen die door het dorp loopt. Zijn moeder zit hem achterna met een olijftak.

De verteller beschrijft het volgende tafereel als de hoofdpersoon Pedro op de eerste ochtend uit het raam kijkt:

Telkens als de jongen, die een vilten gleufhoed en een vest droeg, een paar meter was opgeschoten, hield hij halt, als een onwillige ezel, en keek hij om. De vrouw diende hem opnieuw een klap met de olijftak toe. Kraaiend vervolgde hij zijn weg. Het dorp begon nu echt te ontwaken. (21)

Een tafereel dat kenmerkend lijkt te zijn voor een klein Portugees of Spaans dorpje. In de boeken die ik voor #eenperfectdagvoorliteratuur las, staan deze verhalen eveneens. Bijna letterlijk geven de vertellers een inkijkje in het dorp waar de dorpsgek wordt achtervolgd door zijn moeder.

De dorpsgek Luis wordt in de roman En nooit was iets gelogen van Ellen Heijmerikx ook achterna gezeten door zijn moeder. In Jouw gezicht zal het laatste zijn van João Ricardo Pedro wordt eenzelfde sfeer opgeroepen. Een klein afgelegen dorpje waar elk personage zijn eigenaardigheden heeft. Met respect beschreven, misschien als een cliché, maar zo herkenbaar.

Gerrit Komrij: Over de bergen. 9e druk (als Singel Pocket). Amsterdam/Antwerpen: De Arbeiderspers, 1997 [1990]. 249 pagina’s. ISBN: 90 413 3037 2.

11 februari 2016

In de bergen

image

De roman Over de bergen van Gerrit Komrij las ik eerder op mijn reis naar Italië in 2001. Ik denk er nog weleens aan terug als ik het boek nu lees en zie de geweldige vergezichten vanuit de trein door de Alpen. Deze keer vergelijk ik het bij het lezen met het vorig jaar verschenen Brieven uit Alvites.

Vooral de schetsen in het dagboek komen soms letterlijk terug in deze roman. De dramatiek komt in de roman veel beklemmender over. Dat lijkt ook te komen omdat Komrij in de artikelen die in de bundel Brieven uit Alvites zijn terechtgekomen, lange tijd de schijn nog ophoudt.

Wel blijf ik bij de overtuiging dat Over de bergen onbetwist de mooiste roman van Gerrit Komrij is. Ik vind hem geen romanschrijver. De personages lijken nooit tot leven te komen en blijven aan het papier geplakt. Alleen in deze roman komt alles tot leven. Zelfs het huis leeft en is het meest intrigerende personage:

Het huis kraakt. Op een nacht is het of het gevaarte zich vol lucht zuigt en of de uitgeblazen ademstoot zich met een snik door de vloeren en de gebinten van de overkapping voortplant. Zelfs de plank onder mijn matras deint mee. […]. Ik heb de zucht van het huis gehoord. Zijn roep doet me pijn. Het is voor dit huis dat ik alles doorstond. Het is dit huis dat me nu, letterlijk, heeft omhelsd. (242)

De roman is zo indringend omdat het zo dicht bij Gerrit Komrij ligt. Hij is het die uiteindelijk zich gewonnen geeft. De verteller schakelt in hoofdstuk 8 niet voor niks opeens over naar de ik-vorm. Daarmee laat de verteller de lezer heel dicht bij hem komen. En met succes, want Over de bergen is een prachtige roman boordevol illusie, desillusie en schetsen uit een arm Portugees dorp.

Gerrit Komrij: Over de bergen. 9e druk (als Singel Pocket). Amsterdam/Antwerpen: De Arbeiderspers, 1997 [1990]. 249 pagina’s. ISBN: 90 413 3037 2.

09 februari 2016

Over de bergen

image

De brieven van Gerrit Komrij uit Alvites zijn eigenlijk een grote verwijzing naar de roman die ik eerder las: Over de bergen. Het is een prachtig boek waarin een bijzonder groot huis de hoofdrol speelt.

Zonder veel fantasie lees je daar het huis in Alvites in. Als je daarbij rekening houdt dat op het kaft van de eerste druk een schilderij van het pallazo in Alvites staat, dan schuurt de werkelijkheid wel heel dicht tegen de fictie aan.

Het verhaal is iets anders. Het verhaal gaat over Pedro Sousa e Silva. Hij vertrekt naar het landgoed van de familie en betrekt het huis waar zijn voorouders hebben gewoond. Het gehuchtje Sampaio waar hij in het grote, lege huis gaat wonen, ligt in de meest afgelegen provincie van Portugal:

Trás-os-Montes? Hadden zijn vrienden in Lissabon gezegd, als het gesprek kwam op de streek war hun grootvaders en overgrootvaders vandaan kwamen. ‘Lopen de mensen daar niet rond in beestenvellen? Brengt de postbezorger daar niet op een ezel de brieven rond? Als er al een brief aankomt?’ En ze barstten in luid lachen uit. (7)

Hij wordt er hartelijk ontvangen. De mensen zijn arm, de dienst wordt nog uitgemaakt door de pastoor en de landeigenaars. De provincie Trás os Montes is de armste provincie van Portugal, het armste land van Europa. Het huis dat Pedro betrekt, behoorde toe aan
dona Augusta, een oudtante van hem.

Vanwege een familietwist had ze haar jongste broer en zijn kinderen onterfd. Pas de kleinkinderen zouden weer aanspraak mogen maken op haar bezit dat bestond uit het huis, het rolar in Samponia.

Ze is bijna 10 jaar overleden als Pedro in het gehucht aankomt. Ze heeft haar huis voor 20 jaar nagelaten aan een stichting die als taak heeft de opbrengsten voor de jonge gelovigen te bekostigen en de arme kinderen in het dorp elke dag een maaltijd in de pauze te geven. Degene die het bezit beheert, is de pastoor, padre Rodrigo.

Pedro vraagt de pastoor of hij tegen betaling een tijdje in het huis van zijn oudtante mag komen wonen. Hij wil experimenteren of hij er na verloop van tijd niet kan blijven. De drukke stad Lissabon ontvlucht, zoekt hij de rust in het paradijs dat hier voor hem lijkt te bestaan.

Hij leeft aanvankelijk in de waas van geluk. Al merkt hij snel dat de revolutie die weliswaar 3 jaar na de dood van dona Augusta was, hier nog niet echt is doorgedrongen. Pastoor en landeigenaars maken hier de dienst uit. Ze zullen het hem lastig maken. Zeker als hij het uitgestippelde plan van de pastoor niet opvolgt. Dan barst de hel los en is het paradijs dat hij aanvankelijk in Sampaio zag, helemaal verdwenen.

Gerrit Komrij: Over de bergen. 9e druk (als Singel Pocket). Amsterdam/Antwerpen: De Arbeiderspers, 1997 [1990]. 249 pagina’s. ISBN: 90 413 3037 2.

08 februari 2016

Het wak in mijn kleedje

image

Een wat koudere avond, ik kruip lekker onder mijn kleedje op de bank. Schik het cadeautje dat ik 2 jaar terug van Sinterklaas kreeg en schrik me rot: een enorm gat!

De teckels bij ons in huis zijn kleedjesknagers. Saartje vindt het heerlijk om te knagen op textiel. Ze kauwt erop alsof het een botje is. Ze gaat hierbij heel nauwgezet te werk: eerst maakt ze een gat in het kleedje, daarna weer eentje en zo verandert het hele kleedje in een gatenkaas.

image

Het eerste gat betekent namelijk dat het kleedje is geconfisqueerd en dat je je kleedje kwijt bent. Direct ingrijpen dus. Gelukkig woon ik in huis met iemand die handig is met naald en draad.

Zo heeft het gat een nieuwe functie gekregen. Het is een wak geworden, waarom pinguïns staan. Een heus ijslandschap dus. En het resultaat mag er best zijn. Al hoop ik dat het bij dit ene gat blijft.

image

Ik heb het kleedje wel veilig opgeborgen voor de zekerheid.

07 februari 2016

Snellezen - #50books vraag 6

image

Bij de tweetchat #vraaghetdeboekblogger van afgelopen donderdag kwamen een paar interessante vragen voorbij. Helaas werkte twitter die avond niet erg mee. Niet alle tweets kwamen even goed door en bij mij lag twitter regelmatig down. Maar het was een mooi initiatief van boekenblogger Emmy van Ruyven. Er kwamen veel vragen voorbij, waarbij zeker ook een paar interessante.

Snellezen

De vraag die ik het meest intrigerend vond was een vraag over snellezen. Een boekenblogger wenste dat ze sneller kon lezen. Snellezen is al weleens voorbijgekomen in mijn blog. Zoals mijn blogpost over de test die vorig jaar bij het televisieprogramma De kennis van nu werd gedaan.

Mijn leestempo ligt naar mijn idee best hoog. Ik lees zonder veel problemen ergens tussen de 50 en 60 pagina’s per uur. Ligt een beetje aan de bladspiegel en de zwaarte van het boek. Dan lees ik voor mijn idee rustig. Toch merk ik dat ik ondanks het in mijn ogen vrij rustige tempo, toch wel dingen mis.

Veel missen

En dat geldt zeker ook voor snellezen. Hoe sneller je leest, hoe meer je mist. Juist dan wil het helpen om een heel rustig tempo aan te houden. Schrijver, filosoof en literatuuronderzoeker Stine Jensen zei het eens. Bij haar promotieonderzoek ging ze heel langzaam lezen. Soms een bladzijde per dag. Het hielp haar om na te denken over wat ze nu eigenlijk las.

Stemmetje in je hoofd

Bij het snellezen is een van de eerste adviezen om het stemmetje in je hoofd uit te schakelen. Als je leest, praat er een stemmetje in je hoofd mee. Op zich is dat overbodig voor het begrip. Als je veel leeservaring hebt, kun je de tekst veel effectiever scannen door het woord te zien en op te slaan. Het is een jachtige manier van lezen, uiterst effectief, maar meer bij teksten die je niet voor je plezier leest.

Ontspannen lezen

Als ik ontspannen lees, dan vind ik het heerlijk om te genieten van de woorden en ze in mijn hoofd uit te spreken. Bij poëzie is dat bijna essentieel. Daar staat de taal boven de betekenis.

Dat brengt mij bij mijn leesvraag voor vandaag:

Zou je sneller willen lezen?

Hoe hoog of laag ligt jouw leestempo? Zou je meer en sneller willen lezen of ben je wel tevreden zoals je nu leest.

Lees de antwoorden op de vijfde boekenvraag

Blog mee over #50books

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

06 februari 2016

Bloggers bloggen over schrijven schrijvers - #50books antwoorden vraag 5

image

Best een lastige vraag, ontdekte ik in de antwoorden. Voor sommige bloggers was hij niet uitdagend genoeg. De vraag: wat vind je eigenlijk van boeken over schrijven?

Renate Dorrestein

Ondanks de lastige vraag, kwamen er wel erg mooie antwoorden. Jannie schrijft over het intrigerende boek dat Renate Dorrestein schreef over schrijven: Het geheim van de scrhijver. Het boek is meer dan een handboek: Renate Dorrestein vertelt over schrijven in het algemeen en haar eigen schrijfproces in het bijzonder. Daarmee is het een intrigerend inkijkje in de werkkamer van het schrijven.

Wat Jannie terecht opmerkt, is Renate Dorrestein er later weer op verdergegaan in een boek over een writers block. Dat is schrijven optima forma: als je niet meer schrijven kunt, schrijf je erover dat je niet meer schrijven kunt. Een proces dat Leon de Winter ook beschrijft in zijn roman Kaplan. Dit boek is de opmaat geworden voor een nieuwe weg die de schrijver inslaat.

Het inslaan van nieuwe wegen is voor Renate Dorrestein heel duidelijk naar voren gekomen bij haar gastschrijverschap in Almere. Het is een bijzonder boek geworden, waarbij Dorrestein naar eigen zeggen het schrijven weer heeft kunnen oppakken.

Don Quichot

Het schrijven over schrijven is voor Peter de reden om het boek Don Quichot van Cervantes open te slaan. Precies in de voorrede gaat de schrijver in op het schrijverschap. Hij schrijft dat hij het lastig vond om een boek te gaan schrijven, maar geen idee had wat hij op zou schrijven.

Dat geldt ook voor het bloggen, stelt Peter. Hij wil weer elke dag gaan bloggen en vreest daarbij wel dat hij kan stilvallen. Om dan meteen te gaan bloggen over bloggen, is ook zo wat. Daarom pint hij zich vast op een paar themadagen. Op zaterdag gaat hij over Don Quichot bloggen en – voor mij goed nieuws – op zondag een blog over de wekelijkse boekenvraag.

Gerard Reve

Schrijven over schrijven, doet veel mensen denken aan de 4 Verwey-lezingen die Gerard Reve in de Pieterskerk gaf in 1985. Leesblogger Fokke verwijst naar deze lezingen in zijn blog over schrijvers over schrijven.

Gerard Reve was gastschrijver aan de Universiteit Leiden. Tijdens mijn studie op dezelfde universiteit, maar bijna 15 jaar na Reves gastschrijverschap, verwezen docenten met pretoogjes naar de eerste avond.

Na afloop van de lezing was nog een incident geweest met een fan. Gerard Reve sloeg zijn wijnglas kapot en stond met de glasscherven in zijn hand gericht naar zijn tegenstander. De secretaris van de letterenfaculteit wist tussenbeide te springen. Zodoende bleef het handgemeen beperkt tot een snijwond.

Zelf schrijver worden

De lezingen kwamen terecht in het boekje Zelf schrijver worden. Volgens blogger Fokke niet het mooiste boek van Gerard Reve. Een boek met schrijftips lijkt veel te veel op het uitleggen van een mop, vindt hij. Dat moet je ook niet doen. Het advies van Fokke: lezen, lezen en nog eens lezen. Dan vind je het geheim van de schrijver tussen de regels door.

Voor blogger Paul mag het creatief proces van het schrijven best geheim blijven. Een uitzondering is het schrijfproces van zijn favoriete schrijvers. Het lijkt dan ook meer anekdotisch te gaan om bepaalde tics en eigenaardigheden, rituelen rond het schrijfproces. Ook is hij nieuwsgierig of het creatief proces van het schrijven verschilt bij het genre of bij andere vormen van schrijven zoals vertalen.

De kinderboekenschrijver Jacques Vriens spreekt bij zijn lezingen vaak over zijn schrijfproces. Dat kreeg ik ook mee toen ik hem bezocht een paar jaar terug in de Almeerse bibliotheek. De tips die Paul in zijn blog noemt, noemde hij niet. Hij vertelde juist een prachtige tip: begin bij het einde, dan is het veel makkelijker schrijven. Je weet immers waar je naartoe moet.

Niks mee hebben

Voor Niek is het antwoord duidelijk. Net als bij Ali en Ruud. Zij hebben er niks mee. Ze hoeven niet zonodig mee te kijken in de keuken van de schrijver. Niek schrijft dat ze liever zelf wil ontdekken hoe het werkt. Ze wil er vooral plezier in hebben en hoeft dan niet te weten hoe haar voorbeelden het doen.

‘Geen echte mening dus dit keer’, schrijft ze bijna verontschuldigend. Voor mij is deze vraag ook een les in vragen stellen. Want het antwoord begint met de vraag. Zeker ook toen Fokke mij er terecht op wees dat hij het jammer vond geen gedichtenvraag te krijgen. Uitgerekend in de gedichtenweek. Inderdaad jammer. Dus als iemand een idee heeft voor een vraag over gedichten…

Lees morgen de zesde vraag voor #50books

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

05 februari 2016

Het Alvites-syndroom

image

De Brieven uit Alvites bevatten naast de columns ook dagboeknotities. Samensteller Mark Schaevers wisselt de columns af met korte notities uit het dagboek van Gerrit Komrij. Hier begint het zeker ook met idyllische schetsen, maar wordt de sfeer steeds grimmiger.

In de dagboeknotities komt geleidelijk aan een veel schuchtere Gerrit Komrij naar voren dan in de columns. Iemand die in paniek om zich heen kijkt om te zien of niemand hem achtervolgt. Hier constateert hij:

Padre Fernando heeft zich tegen ons gekeerd. (97)

Het leven wordt ondraaglijk. De 2 Nederlanders mogen niet meer komen in bepaalde delen van het huis. Een deel van hun bezittingen worden buiten het huis in brand gestoken. Het is de limiet, schrijft Komrij. Ze gaan verhuizen. Hier is geen leven:

Argwaan en angst overheersen. De verhoudingen zijn nog wel zo dat een aantal mensen in ons gelooft, maar de algehele houding kan gerust ineens omslaan. Er zijn er heel wat die zitten te stoken, iedereen wacht op zijn kans. Het is een voelen en een snuffelen van wie op zijn knieën ligt en wie alweer een centimeter omhoog is gekropen. Vertrouwen is onmogelijk. Het gevoel dat je de pest hebt, melaats bent verklaart. (99/100)

Nee, de droom is een nachtmerrie geworden. En met veel pijn in zijn pen, schrijft de dichter dat de droom vervlogen is. De naweeën van dit avontuur in de bergen, zullen hem nog lang achtervolgen voorspelt hij:

Ik denk dat ik nog heel lang zal lijden aan het Alvites-syndroom. (100)

Inderdaad. Pas als hij echt vertrokken is, schrijft hij openhartiger over het avontuur in Alvites. Met als hoogtepunt zijn roman Over de bergen. Het verhaal in deze roman is sterk geïnspireerd op het avontuur in Alvites.

De titel komt in Portugese vertaling wel heel dicht bij de werkelijkheid: Atrás dos montes. De titel van de roman is een letterlijke vertaling van de naam van de Portugese provincie Trás-os-Montes waarin Alvites ligt.

Gerrit Komrij: Brieven uit Alvites. Bezorgd en van een nawoord voorzien door Mark Schaevers. Amsterdam/Antwerpen: De bezige bij, 2015. ISBN: 978 90 234 9389 I. 126 pagina’s. Prijs: € 19,90. Bestel

04 februari 2016

Komrij's Brieven uit Alvites

image

In de documentaire De gelukkige schizo bezoekt Gerrit Komrij met zijn geliefde Charles het afgelegen plaatsje Alvites in de Portugese provincie Trás-os-Montes. De plek is zichtbaar een kwelling voor de 65-jarige schrijver. Hij loopt er rond met de herinnering van een mooie droom die geleidelijk veranderde in een nachtmerrie.

Het vorig jaar verschenen boekje Brieven uit Alvites bevat buitengewoon interessante verhalen uit deze periode. Uit de columns die Gerrit Komrij in de periode tussen 1984 en 1988 schreef voor de rubriek ‘Een en ander’ voor NRC Handelsblad, is een mooie selectie gemaakt voor dit boek dat een mooie inkijk geeft van het ‘ooievaarsnest in de bergen’.

Tussendoor krijgt de lezer enkele fragmenten uit het dagboek van Gerrit Komrij te lezen. Hierin geeft hij een fascinerend inkijkje in het schrijversbestaan, waarbij het paradijs geleidelijk verandert in een kwelling. De nachtmerrie van het afgelegen dorpje waar de bewoners in eerste instantie de 2 Hollanders enthousiast verwelkomen, maar waar de liefde omslaat in haat.

Waar de oorzaak ligt, is niet helemaal duidelijk. De aanvankelijke vriendelijkheid slaat om in wantrouwen in de periode dat Gerrit en Charles de onderhandelingen over de aankoop van het Palácio dos Botelhos hebben afgerond. Ze belanden in een nachtmerrie.

In de columns voor de krant overheerst vooral de idylle van het onaangetaste landschap, de leefwijze van eeuwen geleden. Al weet Komrij het ook te verbloemen. Hij schrijft bijvoorbeeld in een column over de dag dat Sante Isidro aanbeden wordt in het dorp. Hij blijft thuis vanwege migraine maar heeft beloofd om bij het langskomen van de stoet, op het balkon van zijn huis te staan.

Als hij in een boek verzonken is, vergeet hij de migraine:

Ik schrik op van getinkel en gezang buiten. IJlings schiet ik naar het balkon. Daar, op het pad dat naar beneden loopt, zie ik de processie. Maar ik zie alleen ruggen. Langzaam deint Santo Isidro van me weg. Ze zijn al langs geweest. De stoteheeft stilgestaan voor een leeg balkon. (87)

Komrij hoopt dat de heilige hem deze daad zal vergeven. En verzucht:

Als dat maar goed komt, straks, met mijn erwtjes en mijn penen. (87)

Als dat maar goed komt, straks, met mijn erwtjes en mijn penen. (87)

Een opmerking waarin misschien meer vermoeden schuilt dan de lezer in eerste instantie zou denken. Gerrit Komrij is een goede observator en klaagt niet vaak over lichamelijk ongenoegen in zijn artikelen. De migraine waarover hij hier spreekt, zegt genoeg. Niet alleen de warmte bezorgt hem hoofdpijn.

Gerrit Komrij: Brieven uit Alvites. Bezorgd en van een nawoord voorzien door Mark Schaevers. Amsterdam/Antwerpen: De bezige bij, 2015. ISBN: 978 90 234 9389 I. 126 pagina’s. Prijs: € 19,90. Bestel

02 februari 2016

Schrijftips

image

Bij het interview over zijn nieuwe roman Schuld geeft schrijver Walter van den Berg in De Volkskrant een paar interessante tips. Hij laat vooral zien dat schrijven vooral werken is.

Ik gebruik schrijfsoftware. Met het programma Scrivener kun je makkelijk schuiven met scènes en hoofdstukken. En met kaartjes kun je kort noteren wat er per scène gebeurt. En je kunt alle jaren bijvoorbeeld een kleurtje geven. Als je veel tijdsprongen gebruikt, kun je in één oogopslag zien of de jaren goed verdeeld zijn. Ik heb nog een programmaatje dat ermeer integreert, Aeon Timeline. Daarmee zie ik per personage of de tijdlijn klopt.

Hele goeie tips, die misschien niet bijdragen aan de romantiek van het schrijven, maar wel handzaam zijn als je hulpmiddelen zoekt bij het schrijven. Net als de tip die hij eerder geeft en die hij weer via een bevriend schrijver van Hemingway heeft: schrijf maximaal 500 woorden per dag en stop midden in een scène.

Het haalt natuurlijk wel de romantiek van het schrijven weg. Daarom is de onvoltooide roman De ontdekking van Moskou van Harry Mulisch niet zo interessant voor doorsnee-lezers, maar wel voor mensen die van schrijven houden. Dat boek geeft bij uitstek een inkijkje in het schrijfproces, met al de bijbehorende geheimen.

Iets soortgelijks zie je in de dichtbundel Boemerang van Gerrit Komrij. Deze dichtbundel laat niet zozeer het proces van het dichten zien, maar wel hoe een dichtbundel wordt samengesteld. Het blijft daarbij uiterst pijnlijk dat de bundel niet door de schrijver is voltooid. Er hadden naar mijn mening nog veel nieuwe en herschreven gedichten een plekje in kunnen krijgen.

Daarom ben ik zo blij met de tips van Walter van den Berg. Ze laten je even meekijken op het computerscherm van de schrijver.

01 februari 2016

Tommy Wieringa en Peter Terrin

image

In Hotel Rozenstok schrijft Christophe Vekeman niet alleen over het schrijven, hij haalt ook veel schrijvers aan. Zo vertelt hij bij aankomst in L. dat hij vaker in deze provincieplaats is geweest. Samen met zijn ‘goeie gabber Tommy W.’ verzorgde hij in de plaatselijke schouwburg een optreden.

Er lag zelfs een carrière als ‘podiumpoëet’ in het verschiet:

[T]ót datzelfde volk om de een of andere reden plots helemaal genoeg van mij bleek te hebben, weigerde om nog in min of meer grote getale op te komen dagen als ik optrad, niet meer wilde bulderlachen en wild in de handen klappen als voorheen, (67)

Droefheid terwijl Tommy W. meende dat hij een avond eerder in het plaatsje W. 450 man had zitten in de zaal, terwijl de schouwburg nu gevuld is met 26 toeschouwers.

Tommy W, je denkt gelijk aan Tommy Wieringa en de pocherige houding komt wel goed overeen met het beeld dat ik van deze schrijver heb.

Naast Tommy Wieringa komt er nog een trits aan schrijvers voorbij: Wolkers, Hermans, Gogol, Elsschot, Erwin Mortier, L.H. Wiener en Peter Terrin. Soms vormen alleen hun boeken de hoofdrol, vaker komt ook hun persoon om de hoek kijken. Zoals bij Tommy W.

Of die boeken hem ook verder helpen? Christophe Vekeman haalt vooral uit zijn cowboyhoed de troost: die hoed zal hij niet afzetten. Zelfs op de achterflapfoto heeft deze hoed een plekje gekregen.

Christophe Vekeman: Hotel Rozenstok. Roman. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers. ISBN 978 90 295 3898 5. Prijs: € 18,99. 206 pagina’s. Bestel

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn tweede bijdrage over Hotel Rozenstok van Christophe Vekeman. We lezen dit boek bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.