Fusillade in Veenendaal

In Het Boschhuis van Pauline Broekema wordt een paar keer Veenendaal opgevoerd. Bijvoorbeeld als de tabaksteelt en bijbehorende industrie aan de orde komen. Maar ook in negatieve zin, wordt Veenendaal opgevoerd in het verhaal. In de bossen bij Veenendaal wordt op 20 november 1944 Pieter Julius ter Beek gefusilleerd.

Hij sterft voor het vuurpeloton vanwege zijn verzetsactiviteiten. Samen met vijf anderen wordt hij neergeschoten als vergeldingsactie voor een aanslag in de bossen bij de Amerongse Berg op een Duitse soldaat. In het bos, bij de Elsterberg vlakbij de weg van Veenendaal naar Elst, wordt hij gefusilleerd.

Oude Veensegrindweg

Ik ben er naartoe geweest. Iets achter de kruising met de Oude Veensegrindweg, herinnert een natuurstenen kruis aan deze verschrikkelijke gebeurtenis. Vlak voor het schot laat Pieter nog zijn protest horen in een: ‘Leve de koningin!’ De reconstructie van de fusillade is heel mooi beschreven door Pauline Broekema.

De plek ligt vlakbij het Zandgat en waar vroeger het ziekenhuis was. Ik speelde daar vroeger regelmatig. Een vriendje heeft er zelfs vlakbij gewoond. Deze gedenkplek kende ik niet. Niet bewust. Het kruis is vanaf de weg naar Elst moeilijk te zien. Als je het weet, zie je het liggen. Als je het niet weet, ga je er snel aan voorbij.

Ik ben erheen gegaan en heb bij het kruis gestaan. Daar staande, droeg ik de passages over de fusillade voor uit Het Boschhuis van Pauline Broekema. Heel bijzonder om zo voorlezend stil te staan bij dit aangrijpende moment uit deze familiekroniek.

Fragment over fusillade

Bekijk het fragment waar ik een paar passages over de fusillade op de plek zelf voordraag. Schakel de ondertiteling aan om de tekst mee te lezen.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over Pauline Broekema’s familiekroniek Het Boschhuis, Kroniek van een familie. We lezen dit boek vandaag bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Pauline Broekema: Het Boschhuis, Kroniek van een familie. De Arbeiderspers, 2014. 471 pagina’s. ISBN: 9789029588973 Prijs: € 19,95

Ongecorrigeerde drukproef

Al weken ligt hij bij mij in huis, de ongecorrigeerde drukproef van Pauline Broekema’s Het Boschhuis, Een familiekroniek. Ik heb hem ook al een paar weken uit, maar ik sla hem nog geregeld open.

Zoals twee weken geleden toen ik naar Amsterdam fietste en langs de plekken uit het boek reed: Muiderberg, in Amsterdam de Hollandsche Schouwburg en het oude kantoor van de Gooische Stoomtram.

Een paar week eerder ging ik in Veenendaal op zoek naar de fussiladeplaats zoals die in het boek beschreven wordt. Ik maakte er een filmpje en las er een passage uit het boek voor. Allemaal plaatsen die dankzij het boek extra gingen leven.

Morgen is het zover. Dan begin ik met de eerste blog van een reeks die ik over dit boek geschreven heb. De familiekroniek van Pauline Broekema daagt daar genoeg voor uit. Het wordt een mooie reeks, met veel verhalen en gezichtspunten.

Daarbij ga ik niet alleen dieper in op het boek van Pauline Broekema. Er zullen veel andere boeken en verhalen voorbijkomen in de blogs.

Jean Kwok: Bijna thuis

De roman Bijna thuis vertelt het verhaal van Kimberly – Ah-Kim – die op elfjarige leeftijd van Hongkong naar New York emigreert. Ze is met haar moeder. Haar vader is overleden. Op uitnodiging van haar moeders zus, tante Paula zijn ze naar Amerika geëmigreerd.

Om haar tante te helpen, is het voorwendsel. Maar ze worden in een onleefbaar en eigenlijk onbewoonbaar appartement in Brooklyn gestopt. En ze mogen werken in de textielfabriek waar tante Paula en haar man oom Bob bedrijfsleider zijn.

Ze krijgen verschrikkelijk slecht betaald waarbij tante Paula ook nog eens veel geld inhoudt om een schuld te vereffenen. De schuld bestaat uit kosten van de oversteek en medicijnen die Kims moeder kreeg toen ze tbc had.

Ze moeten leven in een appartement zonder verwarming. Zelfs ontbreken fatsoenlijke ramen en het ongedierte tiert er welig. In de fabriek krijgen ze per kledingstuk betaald, waardoor ze een heel karig loon bij elkaar weten te sprokkelen.

Kim gaat naar een school in een achterstandswijk en heeft het er moeilijk mee de taal en in haar ogen vreemde gewoonten aan te leren. Bovendien probeert ze na schooltijd haar moeder zoveel mogelijk te helpen in de fabriek. Ze levert een harde strijd om haar weg in deze andere maatschappij te vinden. Ze leeft in twee werelden.

Als ze bijvoorbeeld tot diep in de nacht in de fabriek heeft gewerkt, terwijl ze de volgende dag een belangrijke mondelinge toets heeft op school:

Ik voelde me net een vogelverschrikker bij harde wind. Ik kon elk moment omver worden geblazen, in talloze stukjes uiteenvallen, en dan zou ik wakker worden en merken dat er niets van me over was, niets van de persoon die ik zo graag wilde zijn. (195)

Jean Kwok weet prachtig de vertwijfeling bij Kimberly te beschrijven. Ze verwoordt de totale vervreemding waarmee Kim wordt geconfronteerd op een humoristische wijze en met mooie beeldspraak. Je wordt meegenomen in het verhaal en de beleving van Kimberly.

Daarbij weet ze het gedrag van de medeleerlingen en docenten, maar ook van haar tante en moeder op een innemende manier over te brengen op de lezer. Want Kimberly krijgt een applaus aan het einde van de toets. De docenten hebben zich vergist. Kimberly is echt zo slim.

Ze doet dit nooit op een vervelende manier, zoals Lulu Wang bijvoorbeeld wel op mij overkomt. Jean Kwok stelt het verhaal zelf centraal. En dat verhaal staat als een huis. Ze weet een hele wereld tot leven te wekken van Chinese migranten die overleven en vechten voor hun nieuwe bestaan.

Jean Kwok: Bijna thuis. Vertaling Jeannet Dekker. Oorspronkelijk titel: Girl in Translation Amsterdam: De Boekerij, 2010. 303 pagina’s. ISBN: 9789022553640
Binnenkort in voordelige editie verkrijgbaar voor: € 7,50 (ISBN: 9879022570845)

Meegenomen

De ontmoeting met Jean Kwok bij het blogevent van Meulenhoff maakte me nieuwsgierig naar haar debuutroman Bijna thuis. Zo nieuwsgierig dat ik hem afgelopen zaterdag bij de bibliotheek leende en gelijk aan het lezen sloeg.

Ik las het afgelopen weekend lekker in de tuin en de afgelopen dagen onderweg in de trein naar mijn werk. Ik legde even de stapel boeken aan de kant die ik momenteel voor het blogproject Een perfecte dag voor literatuur lees.

Jean Kwok nam mij mee naar een andere wereld, de wereld van een Chinese immigrante en haar dochter in New York. Het is een verhaal over uitbuiting en overleven in de jungle van het westen.

Bijna thuis is het verhaal over de fabrieken waarin migranten onder erbarmelijke omstandigheden moeten werken. Over de onbewoonbare huizen waarin ze worden gestopt. Zonder verwarming, waar de kakkerlakken, muizen en ratten rondlopen. Het is een verschrikkelijk leven dat je niemand gunt. Ze zetten de oven aan om zich voorzichtig aan te warmen.

De warmte van de oven kwam nooit tot aan de muren, de vloer of meubels. Alles straalde kou uit die tot in onze lijven doordrong, en onze lijven waren afgezien van de muizen de enige bron van warmte in het hele pand. Zelfs vlak voor de oven waren mijn vingertoppen altijd gevoelloos en kon ik mijn vingers niet goed buigen. (57)

Het is niet zo heel verwonderlijk dan Kimberly altijd ziekelijk is en met een loopneus rondloopt. Jean Kwok schetst hier een wereld die zover afstaat van mijn dagelijkse leven. Ze weet dit leven aan de onderkant van de samenleving op een prachtige manier tot leven te wekken. Ze vertelt het verhaal dat doordrongen is van leven en vooral van overleven.

Hoe een moeder en dochter vechten voor beter leven en hoe ze elkaar daarin steunen en ondersteunen. Juist de secure beschrijving van gebeurtenissen, situaties en omstandigheden maken het verhaal tot een indrukwekkend verhaal.

Jean Kwok: Bijna thuis. Vertaling Jeannet Dekker. Oorspronkelijk titel: Girl in Translation Amsterdam: De Boekerij, 2010. 303 pagina’s. ISBN: 9789022553640
Binnenkort in voordelige editie verkrijgbaar voor: € 7,50 (ISBN: 9879022570845)

Apart drieluik

Het boekje Zuid-Afrika’s traditie is onderdeel van een drieluik, uitgegeven door de Zuid-Afrikaanse ambassade in 1969. Ik heb alleen het eerste deeltje. De rest heb ik (helaas) niet weten te bemachtigen. De andere delen van deze trilogie heten Vooruitzicht en verandering en Vooruitgang door afzonderlijke ontwikkeling.

De andere delen zullen wel meer van de apartheidsgedachte verwoorden. Ik moet het met dit ene deeltje over traditie doen. De apartheid is in dit propagandamateriaal heel mooi verwerkt. Zo krijgt de bantoe-muziek een eigen hoofdstukje onder het grotere Volksmuziek. Net als de bantoe-schilderijen en houtsnijwerk. Ook Radio Bantoe wordt apart besproken. Het krijgt allemaal een aparte benadering.

De literatuur van de Bantoe’s heeft een uitvoerige behandeling. Helemaal los van wat de blanken als Van Wyk Louw schrijven, bespreekt de propaganda de bantoe-cultuur als een heuse antropoloog:

De laatste tijd is de sociale roman begonnen de plaats van de historische in te nemen. Professor Nyembezi, één van de vooraanstaande en vruchtbare  Zoeloe schrijvers, heeft de gave om personen uit te beelden in tegenstelling tot het merendeel van de Bantoe-schrijvers, die over het geheel genomen eerder geneigd zijn tot het geven van een beschrijving tot op zekere hoogte moraliseren. (24)

Het lijkt wel dat de schrijver van dit boekje zijn eigen tekst bekritiseert.

Van Wyk Louw

Ik lees in het boekje Zuid-Afrika’s traditie, Een kort overzicht van kunst en cultuur in de Republiek Zuid-Afrika. Bij een foto van de Zuid-Afrikaanse dichter Nicolaas Petrus van Wyk Louw staat:

de meest vooraanstaande Zuidafrikaanse dichter. Louw was enige tijd hoogleraar in de Afrikaanse taal aan een Nederlandse universiteit.

Allemaal in cursieve letter, het is een onderschrift bij een foto. Ook verderop in de tekst zelf klinken lovende woorden over hem:

de gangmaker van zijn generatie. Van de alleenspraak ging hij via het epische gedicht, de moderne ballade en de dramatische monoloog naar het poëtische drama. (16)

Een ander boek dat ik bij het Zuid-Afrikahuis kreeg, is iets minder enthousiast over deze dichter. Het is het boek van Gerrit Schutte: De Vrije Universiteit en Zuid-Afrika.

Louws hoogleraarschap aan de Vrije Universiteit wordt bediscussieerd binnen de universiteitsmuren. De dichter zelf was zelf niet erg gecharmeerd over de ijver van de Zuid-Afrikaanse studenten aan de VU. In een brief aan Scholtz zou Louw hebben geschreven:

ek weet dat hulle die ellendigste, cru-ste menings oor ons vraagstukke het en die hier en links en regs verkondig (380)

Deze studenten zijn op hun beurt veel positiever over de dichter. In de gesprekken met elkaar en bij de hoogleraar thuis horen ze voor het eerst openlijk over de apartheid.

De universiteit was wat minder enthousiast over de dichter vanwege zijn (weinig christelijke) levensstijl. Dat stond hoger aangeschreven dan zijn houding tegenover de ‘vraagstukke’ in Zuid-Afrika.

Van Deyssel over Maurits

De vondst van het eerste deel van Van Deyssels Verzamelde opstellen wordt extra beloond met het boek zelf. Wat een geweldig deel is dit. De lezer krijgt een bundel prachtige essay’s te lezen.

Mijn oog valt meteen op de recensie van Van Deyssel over de boeken van Maurits Van de suiker in de tabak en Hoe hij Raad van Indië werd. Maurits is het pseudoniem van P.A. Daum en Lodewijk van Deyssel is laaiend enthousiast over de boeken van deze schrijver. Hij schrijft aanstekelijk over de boeken van deze journalist uit Nederlands-Indië.

De heer Maurits heeft die twee voortreffelijke boeken geschreven, waarvan de titels hier boven staan, en daarmeê heeft-i me een groot plezier gedaan. Dat klinkt misschien verwaand, dat ik zeg, dat-i mij dar meê een groot plezier heeft gedaan. Ik kan ’t niet helpen, en tóch móet ik ’t zóo zeggen, want dit is precies wat ik dacht na de lezing dier boeken: jongen, kerel, Maurits, wat doe je me daar erg veel plezier meê. (237/238)

Wat mij vooral treft is de prachtige stijl die Van Deyssel hier hanteert. Geen opsmuk en met heel veel humor. Ik heb erg gelachen bij het lezen van de recensie en vermoedde dat Van Deyssel dit humoristisch bedoelde. Hij schrijft over de levensechte verhalen van Maurits. Van Deyssel leest liever dit soort verhalen doordrenkt van het leven dan de saaie literaire verhandelingen van auteurs als Terburch.

Hij gaat ver in zijn bewondering en daarbij hanteert hij extreme bewoordingen. Bijvoorbeeld wanneer hij schrijft dat hij moest huilen bij het lezen van een passage in Hoe hij Raad van Indië werd.

Er zijn menschen, die gauw huilen, maar ík huil niet gauw en bij een boek nog minder gauw als bijv. in de komedie, maar toen de heer Maurits mij vertelde van Corries dood toen ze ’n ’n kind kreeg, in zijn “Raad van Indië”, tóen heb ik eventjes moeten huilen en daar ben ik hem zeer, zeer dankbaar voor.'(239)

Het komt licht overdreven op mij over. Al vermeldt Van Deyssel aan het einde van de bespreking dat Maurits zich kan wedijveren met grote auteurs uit het buitenland, ‘die een uitnemende reaktie zijn tegen de suffigheden van menig duf hollandsch schrijver.’ (240)

Ik sloeg het eerste deel van Harry Pricks biografie over het leven van Lodewijk van Deyssel open. Het boek zat eveneens in het lot. Daar schrijft Harry Prick dat Van Deyssel een zwak had voor de boeken van Maurits. Dan volgt een heel lang citaat uit de boekbespreking uit het eerste deel van de Verzamelde opstellen.

Geen woord te bespeuren over de ironische bewoordingen waarin Van Deyssel zich uitdrukt. Maar volle ernst. En helemaal kan ik dat niet geloven. Misschien bewonderde hij Maurits, maar hij doet dit wel met erg veel humor.

En dan weet ik gelijk weer wat ik in de hedendaagse kritiek mis: de humor. Gerrit Komrij deed het soms, maar het kan niet vaak genoeg. Humor helpt zeker om kritiek leuk te maken en haalt de angel van het venijn eruit.

Van Deyssels Verzamelde opstellen

Op een veiling kocht ik laatst de Verzamelde opstellen van Lodewijk van Deyssel. Ze zaten in een lot met liefst 38 banden met boeken van en over Van Deyssel. Ik haalde de boeken op en liep door de natte straten van Leiden.

Thuisgekomen telde ik de boeken na. Tot mijn schrik ontdekte ik dat ik een deel van de elf-delige serie Verzamelde opstellen miste. Enig uitzoekwerk maakte het alleen maar erger. Ik miste het eerste deeltje.

Ik nam gelijk contact op met het veilinghuis. Eerst vroeg de contactpersoon of ik echt goed gekeken had. Ja, ik had echt heel goed gekeken. Het lot moest uit 38 banden bestaan en ik telde er 37. Ze zouden gaan kijken of het deel ergens zou liggen.
Het bleef even stil en ik vreesde het ergste. Tot ik na het weekend een berichtje tegenkwam. Ze hadden het boek gevonden. Het was per ongeluk terechtgekomen bij de restanten die aan een opkoper waren verkocht.

Gelukkig bracht hij het boek terug en stuurden ze het eerste deel van de Verzamelde opstellen kosteloos naar mij. Vergezeld met het pakketje ging een stapeltje excuses.

Ik heb ze allemaal aanvaard, want ik was helemaal blij. Ik heb nu de Verzamelde opstellen van Lodewijk van Deyssel!

Kritiek - #50books #WoT

Een interessante vraag die Martha stelt bij de #50books van vorige week. Wie hebben er meer kijk op het recenseren van boeken: bloggers of krant- en tijdschriftrecensenten? Moet je om een goede kritiek te schrijven veel weten van lezen, schrijven en boeken?

Bij het blogevent van uitgeverij Meulenhoff gaf Marieke Groen een workshop recensie schrijven. Ze wees op het verschil tussen een blogrecensie en een krantenrecensie. De eerste zou vooral persoonlijk schrijven en de krantenrecensent zou vooral een professioneel lezer zijn.

Professioneel lezen

Wat is een professioneel lezer? Is dat iemand die Nederlands of literatuurwetenschap heeft gestudeerd? Of is het iemand die zich voldoende heeft ingelikt in het literair circuit?

De recensies in krant of tijdschrift kenmerken zich vooral door mooischrijverij. Maar geven ze een duidelijk beeld en bijbehorend oordeel over het boek? Het lezen van veel boekenblogs geven mij een gemengde maar goede indruk van een boek. Daar hoef ik niet persé een recensie uit de krant voor te lezen.

Boek niet gelezen

Bovendien tref ik maar al te vaak krantenrecensies aan waarbij ik zeker weet dat de recensent het boek niet gelezen heeft. Die twijfel heb ik niet bij het lezen van boekbesprekingen op blogs. Daarbij zijn ze dikwijls onconventioneel en geven een orginele kijk op het boek.

Het verschil tussen professioneel of normaal lezen, bestaat niet. Elke lezer is een lezer, waarom zou de ene lezer meer waard zijn dan de andere? Ik lees soms blogs met een originele kijk op boeken die ik niet in kranten tegenkom. Ze zijn voor mij waardevoller dan menig professionele kritiek. Goede kritiek draait niet om professionaliteit maar om de kritiek die gegeven wordt.

#50books

Dit is het antwoord op vraag 24 van het blogproject #50books. #50books is een initiatief vanPeter Pellenaars. Martha Pelkman heeft in 2014 het stokje overgenomen. Bekijk mijn andere bijdrages voor dit bijzondere boekenblogproject.

Zonnebril en rimpels

Ik scande de te lenen boeken net in bij de bibliotheek. Ineens kwam ze voorbij. Precies dezelfde donkere zonnebril en rimpels op het gezicht. Dezelfde grijze haren en het pruilmondje.

Daar liep dezelfde uitstraling voorbij als de vrouw op de cover van Een vrouw op 1000 graden van Hallgrímur Helgason.

Ik schrik en kijk met grote ogen de vrouw aan. Ik zie niks achter de donkere glazen. Ze ziet wel mijn verbazing maar ik kijk in de duisternis van het glas.

Ze knikt en zegt gedag. Ik knik terug en groet. Ze verdwijnt om de hoek. Het personage Here Björnsson is langsgelopen. En alles is weer zoals het was.

Alleen mijn verbazing klopt nog door mijn lijf. Ik heb Here Björnsson gezien!

Diemen - omzwervingen

Ik fietst door Diemen. Een plaats die ik ken van het knooppunt, de kringloopwinkel en het veilinghuis. De laatste twee liggen langs een kanaal. Ik fiets dit keer aan de andere kant van het kanaal.

Voorbij het eindpunt van de tram. Een plek die ik vanuit de trein op weg naar Amsterdam al zo vaak heb gezien. De lus zorgt ervoor dat de trams hier weer mooi met de voorkant in de rijrichting staan. Zo kunnen ze weer terugrijden naar Amsterdam.

De rails lopen verder in de richting van het industrieterrein dat verderop ligt. Ik rij een stukje mee met de lijn. Het fietspad kruist de rails zelfs een keertje. Achter een dunne strook gras lag een nieuwbouwwijkje. Een bord vertelt dat je hier geen vuil en ander afval mag storten.

Alsof je dat ergens anders wel zou mogen doen. De hippe, nieuwe huizen staken trots af tegen het stukje brakke grond waar niemand iets mag dumpen. Zelfs de toegang is verboden. De tramrails lopen naast het strookje grasland en de weg. Het lijkt wel een smalle strook grasland dat tussen de rails ligt.

Ik stop en ga even midden op het tramspoor staan voor een heuse spoorselfie. Prorail is daar fel tegen gekant, maar ik geniet van het zicht op de spoorlijn. In de weidse verte geen tram te bekennen. De roest op de rails verraadt dat ik niet veel te vrezen hoef. Hopelijk vindt de GVB hetzelfde. Ik rij weer snel verder in de richting van het Diemerbos.

Op de fiets naar Amsterdam (2)

Het laatste stukje naar huis van Amsterdam naar Almere viel best zwaar. Ook omdat een straffe tegenwind mij het extra moeilijk maakte. Zoals ik al eerder schreef, waait de wind in de polder altijd tegen. Zo ook bij mijn fietsrit zaterdag. Aan de andere kant, was er genoeg te zien om even te stoppen.

Mijn poging via het Kromslootpark te fietsen werd beloond. Het park is weer enigszins begaanbaar. De boomrijke waterkant bij het fietspad is verdwenen voor de verbouwing. Een kale zandvlakte gaapte waar eens de reeën liepen. Het licht viel daardoor anders. Zo gaf zelfs de afkeurenswaardige bomenkap iets positiefs.

Vlakbij huis werd ik geconfronteerd met de tijdelijkheid van alles. Bij de busbaan stond een bus stil. De politie deed er forensisch onderzoek naar de oorzaak van een ernstig ongeval. Een 17-jarige fietser was door rood gereden en had een flinke smak gemaakt. Hij werd afgevoerd door de traumahelicopter.

Een even ongeduldige fietser wilde het onderzoek verstoren door onder het lint te kruipen en zijn weg te vervolgen. De politie hield hem terecht tegen. Zijn gemopper kon ik niet gebruiken. Hier was een ongeluk gebeurd en de oorzaak moest goed onderzocht worden. De enorme duts in de voorruit van de bus wees mij er weer op dat je nooit door rood moet fietsen bij de busbaan.

Gelukkig was het niet ver meer. Geen rood verkeerslicht verstoorde mijn weg nog. Ik genoot na van het blogevent, de ontmoetingen en van het laatste eindje. Bijna thuis.

Op de fiets naar Amsterdam (1)

Het begint een goed gebruik te worden: op de fiets naar Amsterdam. Ik ben zo naar Eva Kelder geweest, bezocht de boekenuitverkoop van het Zuid-Afrikahuis of ik haalde bij het Tropenmuseum een stapel boeken uit de bibliotheek.

Het is erg leuk om te fietsen naar de hoofdstad. Het draagt bij aan de beleving en het is aangenaam om het zo in te kapselen om een bezoek of activiteit. Wel is het nadeel dat de reis wat langer duurt. Ik kwam zaterdagavond om 20 uur thuis. Om 17.30 uur was ik van de Herengracht vertrokken.

Daarom fietste ik ook naar het bloggersevent van Meulenhoff. De rit was een feest der herkenning. Ik koos daarnaast ook voor andere afslagen. Zo fietste ik voor het eerst langs de Weespertrekvaart van Muiderberg naar Muiden. Het weer was buiten de straffe noorderwind best aangenaam. Ik heb het grootste gedeelte in mijn t-shirt kunnen fietsen.

De terugweg koos ik om via Diemen te rijden. Ik fietste vanaf de Herengracht zo naar het Tropenmuseum en trapte door in de richting van Diemen. Tot aan het Diemerbos was het voor mij voor een groot gedeelte een nieuwe weg.

Ik mocht weer over de imposante spoorbrug fietsen. Onderweg fotografeerde ik uitgebreid wat ik tegenkwam. Dat iemand van de Muidense scouting mij als voyeur bestempelde, nam ik maar voor lief. Ik had teveel haast om verder te komen.

Ontwapenend

Ze komt uit China, is opgegroeid in New York en ging haar liefde achterna naar Nederland. Bij het blogevent van Meulenhoff sprak ik deze bijzondere schrijfster, Jean Kwok. Ze stond bij het eerste tafeltje in de tuin. Ik liep haar meteen tegen het lijf toen ik in de tuin kwam.

Ze begroette me als een oude vriend en barstte meteen los met haar verhaal. Het voelde heel welkom, enthousiast en gemeend. Ik genoot van haar verhaal. We stonden onder Ginkgo in de tuin van Meulenhoff. De groene bladeren lagen op het grind. Op een biels vlakbij het tafeltje zat haar zoon met een tablet.

Ze vertelde mij over haar boek dat over twee weken uitkomt: Dans met mij. Het is haar tweede boek en verschijnt volgende week al in Amerika. Jean Kwok schrijft in het Engels en verwerkt veel uit haar leven in haar boeken.

Ontwapenende humor

Wat mij direct aan haar opviel was haar enorme gevoel voor humor. Haar humor is heel ontwapenend. Ze haalt zichzelf naar beneden en doet dat op een heel vertederende manier. Zo vertelde ze over haar leven in New York. Over het harde bestaan aan de onderkant van de samenleving in de kledingfabriek. Een kant die vrijwel onzichtbaar is, maar die ze in haar boeken probeert te laten zien.

Een paar jaar geleden maakte de VPRO een documentaire van haar. Ze gingen met Jean Kwok mee naar New York. ‘Mijn man zei van tevoren dat ze mij wel moesten ondertitelen. Ik praat zo snel en onduidelijk. Ik geloofde daar niks van. Ik vertelde het de regisseur en die glimlachte beleefd terug. En toen zag ik de uitzending. Ik werd ondertiteld! Wat moest mijn man lachen.’

Niet koken

Volgens Jean Kwok kan ze helemaal niets. Ze heeft gestudeerd aan Harvard University en Columbia University, maar ze kan helemaal niet koken. ‘Bij mij brandt alles aan’, vertelde ze lachend. ‘Mijn familie dacht dat ik nooit zou trouwen.’

Ze vond een man, voor wie ze naar Nederland verhuisde. Maar haar familie heeft het volgens haar altijd te doen met haar man. ‘Ze vragen altijd aan hem of het wel goed met hem gaat. Ze hebben medelijden met hem.’

Ik hoop vurig dat het boek aansluit bij deze kennismaking in de tuin van Meulenhoff. Zo’n gevoel voor humor en ontwapenende houding, zou een verademing zijn in de Nederlandse literatuur.

Bekijk de uitzending van de VPRO: Nieuwkomers

Blogevent Meulenhoff

Er zijn verschrikkelijk veel boekenbloggers, maar weinig literaire uitgeverijen wagen zich aan een bloggersevent. Uitgeverij Meulenhoff vormt een uitzondering. De uitnodiging heb ik met beide handen aangenomen. Het bood mij de unieke kans om kennis te maken met een bijzondere uitgeverij en ook met andere boekenbloggers.

Bij het blogevent waren 75 bloggers van allerlei pluimage. Het waren lezers van alle soorten genres van chicklit, literatuur, young adult en thriller. Om alles behapbaar te houden werden de bloggers verdeeld over meerdere groepjes.

Tijgers in de nacht

In de prachtige tuin van de uitgever bespraken we onder de Ginkgo het boek Tijgers in de nacht. Dit boek van Fiona Mc Farlane verschijnt vandaag. De bevindingen waren verdeeld. De ene blogger vond het aansprekender dan de andere.

Wat voor een genre is het boek eigenlijk? Het is een roman, vonden de meeste. Een ander categoriseerde het Australische boek als thriller. Daar waren de meeste het mee oneens. Ook ging het gesprek over sterren geven. Geef je een boek sterren en hoe doe je dat. De ervaringen waren heel divers. Bij het duimen hoog of omlaag was de uitslag 7 naar beneden en 5 omhoog.

Vooral het trage middendeel van het boek kreeg veel kritiek. De meeste bloggers vonden wel bepaalde scènes aansprekend. Zoals de scène in de bus of de passages met de tijger die sluipenderwijs in het leven van hoofdpersoon Ruth binnendringt. Maar er zitten ook wat saaiere fragmenten in. Volgens mij noodzakelijk, maar voor anderen irritant.

Workshop recensie schrijven

De workshop recensie schrijven van Marieke Groen viel een beetje tegen. De docente verving Michiel Stroink die de workshop zou geven. Misschien dat ze daarom wat minder beslagen ten ijs kwam. Wat mij het meeste bijstaat, is dat een blogpost over een boek iets heel anders is dan een recensie voor een krant.

De krant heeft in mijn ogen veel meer afgedaan. In een blog krijgt een boek dezelfde behandeling, maar de presentatie verschilt wezenlijk. De blog is persoonlijker, de krantenrecensie lijkt meer te draaien om het etaleren van kennis.

Aan de hand van het boekenweekgeschenk van Tommy Wierenga Een mooie jonge vrouw nam ze een review op bol.com en de bespreking uit de Standaard. Ze las beide stukken voor. We moesten gaan zitten als ze zou afhaken wanneer je dit stuk las.

De krantenrecensie werd het minste gewaardeerd. Na twee alinea’s zat iedereen. Het op zich slechtgeschreven review kreeg veel meer waardering. Een blogger bleef zelfs tot het einde staan. Dat kwam omdat het review oprechter was geschreven en een eerlijkere kritiek bevatte.

Meet and greet

Bij de afsluitende borrel ontmoetten we enkele schrijvers uit het fonds van Meulenhoff. Het leverde leuke ontmoetingen op. Er waren debutanten als Marieke Woudstra, maar ook de gevestigde orde in de persoon van Piet Calis was aanwezig.

Ik sprak enkele schrijvers, waarvan ik het meest onder de indruk was van de ontwapenende Jean Kwok. Alleen al om haar persoon ga ik haar tweede roman Dans met mij lezen. Over twee weken komt dit boek uit. Ze heeft mij al aardig lekker gemaakt voor deze roman.

Decadent zwelgen in persoonlijke misère

Soms helpt een personage je om te verwoorden wat je van een boek vindt. Zoals mij overkwam bij het lezen van Het liefdesleven van Nathaniel P. van Adelle Waldman. Ik werd enorm geholpen door een passage waarin de hoofdpersoon Nate denkt hoe zijn vriendin Kirsten aan haar man David uitlegt waarover zij met Nate gesproken heeft. Kirsten is iemand die op een nuchtere manier naar de wereld kijkt.

[Z]ijn problemen [waren] voor haar die van een decadente New Yorker die zijn tijd verdeed aan zwelgen in persoonlijke misère. In gedachten hoorde hij Kirsten het gesprek al samenvatten wanneer David en zij aanschoven voor hun diner bij kaarslicht. Nate, de stumper, vrijgezel in New York, die zich maar niet lijkt te kunnen binden. Hij is toch slim? Zou David misschien vragen. Ja. Maar, nou ja, je weet wel, nogal neurotisch, egocentrisch. (259/260)

Persoonlijke misère

De roman van Adelle Waldman is inderdaad een zwelgen in persoonlijke misère. De misère van Nathaniel Piver, zoon van Joodse immigranten, slim en schrijver van recensies en boeken. Hij werkt hard en houdt van zijn werk. Hij beweegt zich in de intellectuele kringen van New York, de schrijverskringen.

De roman van Adelle Walsman vertelt het verhaal van één van die liefdes: de vijf maanden durende relatie met Hannah:

[E]en slanke schrijfster met pronte borsten die er aantrekkelijk uitzag, al was haar gezicht hoekig. Vrijwel iedereen vond haar aardig en slim, of slim en aardig. (15)

Nate ontmoet haar op een feestje van zijn ex Elisa. Het gesprek dat ze voeren, moedigt haar aan hem later te mailen en zo begint een relatie. Misschien speelt ook mee dat Nate langgeleden seks heeft gehad, ‘al bijna twee maanden’ heeft hij het zonder moeten doen.

Tussen de scènes met Hannah doemen eerdere relaties van Nate op. Dat is een hele trits meisjes. Het begint op de middelbare school en eindigt bij Hannah. Al kan hij zijn ogen nog altijd niet afhouden van andere vrouwen. Verder is hij vooral het soort man dat vrouwen een lul noemen.

Feestjes, drinken en eten

Het leven bestaat in Het liefdesleven van Nathaniel P. voornamelijk uit feestjes, drinken en ergens met iemand iets eten. Daarbij heeft Nate een hekel aan brunches als sociaal event. Hij vindt het geldverspilling en zit liever in het koffiehuis bij hem in de straat om zich te vergapen aan de serveerster Beth.

Daarmee is het boek vooral een boek dat rond daten, mislukte relaties en pogingen tot verzoening aan elkaar is geregen. Een boek dat bij mij weinig vermaak oplevert. Ik erger me vooral aan de personages. De hoofdpersoon voorop die een enorme eikel is, maar zijn vriendinnetjes kunnen er ook wat van.

Puberende dertigers

De dertigers in dit boek zijn de pubertijd nog altijd niet ontstegen. In al hun intelligentie zijn het onzekere, neurotische en overgevoelige types. Ze maken zich erg druk over wat anderen van hen vinden en hoe leuk ze gevonden worden.

Zo is Het liefdesleven van Nathaniel P. precies zoals de hoofdpersoon het zelf beschrijft. De roman van Adelle Waldman is het verhaal van ‘een decadente New Yorker die zijn tijd verdoet aan zwelgen in persoonlijke misère’. En niks anders.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over Adelle Waldmans roman Het liefdesleven van Nathaniel P.. We lezen dit boek vandaag bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Adelle Waldman: Het liefdesleven van Nathaniel P.. Vertaling Lucie van Rooijen. Oorspronkelijk titel: The Love Affairs of Nathaniel P. Amsterdam: Nieuw Amsterdam Uitgevers, 2014. 304 pagina’s. ISBN: 9789046816448 Prijs: € 19,95

Tijgers in de nacht

Ruth wordt wakker van het geluid en geur van een tijger. Meteen belt ze haar oudste zoon Jeffrey op. Een tijger? vraagt hij. Ja, een tijger. Dat kan niet. Je hebt gedroomd. Ze laat zich sussen, al is ze er niet helemaal zeker van.

De volgende ochtend komt er een wildvreemde vrouw in huis. Frida Young. De regering heeft haar gestuurd, zegt ze. Ze komt Ruth verzorgen en helpen. Meteen belt ze weer Jeffrey. Zo slecht gaat het niet met haar dat ze hulp nodig heeft. Haar zoon die ver weg in Nieuw-Zeeland woont, ziet wel wat in de gratis hulp. Hij vindt het een goed gebruik van het geld van de belastingbetaler.

Een begin dat staat als een huis en waarvan je eigenlijk de afloop ook wel kunt raden. Het is te mooi om waar te zijn. Voor de blogmiddag van uitgeverij Meulenhoff lees ik Tijgers in de nacht van Fiona McFarlane. Het is een vertaling van het boek The Night Guest.

Ik ben gegrepen door het verhaal. Al komt het pas later. Het verhaal dut een beetje in. De herinnering aan haar overleden man Harry, het denken aan haar eerste liefde Richard en de mijmeringen over haar jeugd op Fiji. Het zijn allemaal ingrediënten die nodig zijn voor het verhaal, maar soms de aandacht verslappen.

Toch neemt het verhaal mij mee in de gedachtenwereld van een vijfenzeventig-jarige die langzaam wegglijdt in haar dementie. Ze raakt meer en meer in de war en vertrouwt helemaal op Frida. Ze gelooft deze vrouw op haar woord en laat heel haar leven van haar afhangen.

Er vallen gaten in het verhaal. De ongenode gast verstoort niet alleen de nachtrust. De tijger slaat ook overdag toe. Ruth hoort en ruikt het roofdier om zich heen, maar ze kan niets ondernemen. Ze duikt angstig in een hoekje. En ook al beweert Frida Young dat ze het dier heeft gedood, Ruth gelooft het niet helemaal. Ze blijft het dier horen en ruiken op die momenten dat het onheil toeslaat.

Zo weet Fiona McFarlane een spannend verhaal te creëren van de gedachtenwereld en vooral de fragmentatie van deze oude vrouw. Ze leeft in het verleden en de gebeurtenissen in het heden passen daar nauwelijks in. Alleen verliest de herinnering het van de dingen die nu gebeuren. Of zoals Ruth het zelf zegt:

Ze dacht aan Harry terwijl hij zo in de tuin lag, omdat ze wist dat hij dood was, en ze wist dat ze was vergeten dat hij dood was. Dat leek hetzelfde als vergeten dat hij had geleefd. Ze dacht voornamelijk aan hoe zijn gezicht eruit had gezien, naast haar in bed. Ruth dacht aan Harry en kneep in haar eigen hand. (279)

De herinnering zweeft door het verhaal en maakt het echt verhaal troebel. Daardoor zie je als lezer niet alles even helder. Het maakt het verhaal geheimzinnig en spannend tegelijk. Zo vind ik de passage waarin ze de bus naar het dorp pakt, heel sterk. In het dorp kent ze iedereen en is iedereen even vriendelijk tegen haar.

Als ze later met Frida naar het dorp gaat, lukt het haar amper om uit de bus te komen. Ook groet niemand haar die ze tegenkomt. Frida snapt niet hoe Ruth alleen het dorp in heeft kunnen vinden en ook weer is thuisgekomen. De lezer snapt pas veel later waarom Frida zo radeloos is als Ruth eindelijk thuiskomt.

Voor dat grote verhaal hoef je het boek niet te lezen. Het plezier geven de passages waarin de herinnering triomfeert en de verhalen van vroeger naar boven borrelen. Waarin het heden door de bril van het verleden wordt gezien. Het is de vertroebeling door de dementie die Fiona McFarlane prachtig weet te raken in haar boek.

Fiona McFarlane: Tijgers in de nacht. Vertaald door Dirk-Jan Arendsman. Oorsponkelijke titel: The Night Guest Amsterdam: Meulenhoff, 2014. 294 pagina’s. ISBN: 987 94 6023 922 9. Prijs: € 18,95

Joris Linssen en Caramba

De uitzending van Stef maakte ons nieuwsgierig naar de mariachimuziek. ‘Dat doet toch zo’n interviewer’, vroeg ik Inge. We moesten even nadenken hoe hij ook alweer heette. ‘Joris Linssen’, zeiden we vrijwel in koor. We keken even rond op internet en belandden snel op zijn spoor. Inderdaad Joris Linssen zingt mariachimuziek uit Mexico, samen met zijn band onder de naam Caramba.

Ik nam een paar dagen na de uitzending 2 cd’s mee uit de bibliotheek: Licht en Vurig. Het laatste is de registratie van een live concert in Houten. Het eerste is de laatst uitgebracht cd.

De cd Licht is werkelijk prachtig. Het vormt een evenwichtig geheel waarbij vrolijk, verdrietig, bedachtzaam, uitbundig en melancholisch elkaar mooi afwisselen. Ook is het een mooie balans tussen zelfgeschreven en gecoverde liedjes.

Hoogtepunt zijn de liedjes ‘Een woord, een zin’ en ‘Met jou heb ik geleerd’. Het laatste lied is een Nederlandse bewerking van het nummer ‘Contigo Aprendi’ van Armando Manzanero. Een heel mooie en gevoelige uitvoering waarbij het lied drie keer wordt uitgevoerd, in het Nederlands, alleen muziek en tenslotte in het Spaans.

Inge is ook heel enthousiast over de muziek en we zijn samen verder gaan speuren. Zo kwamen we ook bij de documentaire over het tournee dat Joris Linssen en Caramba maakten door Mexico. Ze brachten een bezoek aan de zanger Amrando Manzanero.

Joris Linssen is een groot bewonderaar van deze zanger en liedjesschrijver. Ook bezochten ze het graf van de Mexicaanse zanger José Alfredo Jiménez waar ze de bewerking van het lied ‘La vida no vale nada’  zongen, Het leven is knap waardeloos.

Het levert een prachtig portret op van de Mexicaanse muziek, de muziek die mensen bindt en de emoties die de mariachi oproept. Het gaf een mooi compleet beeld van een man die vol overgave Nederland de mooie Mexicaanse muziek overbrengt.

Mariachimuziek

Een paar weken terug zagen we de serie van Stef Biemans die de liefde opzoekt in Latijns-Amerika, Amor met een snor. In een aflevering bezoekt hij de Plaza Garibaldi in Mexico-Stad. Het is de plek in Latijns-Amerika voor de mariachimuziek, smartlappen noemt Stef ze.

De aflevering heet Mexicaanse mariachi’s, hierin volgt Stef een mariachibandje. Ze spelen verzoeknummers voor bezoekers op het plein. Volgens Stef hebben de aanvragers van een nummer de dag ervoor een scheve schaats gereden. Hoe meer nummers een man aanvraagt, hoe meer hij goed te maken heeft.

Het was een boeiende uitzending, waarbij de band ook regelmatig een uitstapje maakt. Het meest in het oog viel een verzoek van een stel dat uit elkaar ging. Ze wilden nog een keer samen luisteren naar het nummer dat hen herinnerde aan de tijd dat het goed ging.

Ik vond het een erg goede aflevering, een mooi afgerond verhaal over de liefde in Mexico. De mariachimuziek brengt hem op veel wegen, zo laat hij zelfs een tatoeage zetten voor zijn liefde Audrey. De tatoeëerder verstaat Aubrey, maar gelukkig schrijft hij eerst de naam op voor hij de beslissende naald in de rug prikt.

Bekijk de aflevering Mexicaanse mariachi’s

Kettingreactie

Mooie scènes van Vis à Vis’ Picnic backstage zijn de momenten waarop een kettingreactie wordt gecreëerd. Dan gebeuren er allemaal dingen in reactie op elkaar. Zo is een moment dat iemand een warme strijkbout tegen het achterste van een ander houdt, die schrikt, er springt iets omhoog, er valt een ladder waarna een ander een opdoffer van achteren krijgt, opspringt en weer iets anders in beweging brengt.

Typische kenmerken van buitentheater waar ik gek op ben. Net als een minimum aan taal. Als er iets gezegd wordt, dan op zo’n manier dat je aan de gebaren en bwegingen erbij genoeg hebt. Hetzelfde gebeurt natuurlijk ook aan de voorkant, maar daar word je meer meegenomen door het verhaal. Het ontbreken van een verhaal, maakt het voor mij interessant.

Het zijn verhaallijnen als het ontbreken van de acteur Alex. Hij komt op een bepaald moment aan met een taxi, legt zijn tas op het dak van de auto. Je voelt al dat dit misgaat. De auto rijdt weg nadat regisseur Cor de chauffeur betaald heeft. Met de koffer op het dak. Een slapstick-tafereel waar ik van geniet.

Dat het verhaal aan de voorkant het verhaal aan de achterkant draagt, zie je als je voor ziet. Voor mij was het aantrekkelijk om dit achteraf te zien. Ik had alle voorwerpen, karakters en elementen al gezien zonder het verhaal te hebben gezien. Ik mocht de voorstelling achter reconstrueren bij het zien van de voorstelling voor.

Al blijf ik vinden dat ik achter ook wel alleen had kunnen zien. Het zou mij evenveel plezier hebben gegeven. Ik vraag me wel af of ik dat gevonden zou hebben als ik alleen voor zou hebben gezien. Voor had een verhaal en effecten. Achter was eerlijker, kaler en daardoor ook veel knapper.

Hier kwamen veel meer elementen samen als slapstick, acrobatiek, clowneske, toneel en drama. Voor was er veel minder sprake van zichtbare acrobatiek en ook het clowneske werd meer verborgen achter het verhaal.

Het lijkt op de achterkant van een borduurwerk. Aan de achterkant zie je helemaal niet wat er op de voorkant staat. Het vormt een heel eigen beeld met eigen elementen, maar staat onlosmakelijk verbonden met de voorkant. Ik vond de vermenging van voor en achter erg mooi en uitdagend. Waarbij ik stiekem meer genoot van de achterkant dan van de voorkant.

Vis à Vis' Picnic

Dan weet je niet zo goed wat je van de voorstelling Picnic van Vis à Vis zelf kunt verwachten. Begin je frontstage of backstage? Voor kleine kinderen adviseert Vis à Vis op haar website om achter te beginnen. Zo krijg je de gelegenheid het stuk aan de voorkant al een beetje te vatten, zonder de geweldadige taferelen te zien. Het leek mij wel wat om achter te beginnen, dan word ik niet zo overdonderd door het verhaal en kan ik het op een andere manier zien.

Waar ik niet aan dacht was dat het misschien wel een heel ander toneelstuk zou zijn. Achter spelen de toneelspelers een eigen voorstelling die weliswaar nauw aansluit bij de voorstelling die voor speelt, maar ook heel goed op zichzelf gezien kan worden.

Niets is wat het lijkt. Zo kwamen er drie dames later binnen. De voorstelling achter was al min of meer begonnen. Zo leek het net of de dames onderdeel van de show waren, compleet met de jurkjes en de handtasjes. Het bleek wel om publiek te gaan.

Of later toen mijn buurvrouw haar flesje water uit handen liet vallen. Kort daarvoor was een heel spektakel geweest met water. Ik kreeg een natte broek, maar het sloot naadloos aan op het spannende spel dat voor speelde. Zo had ik het nauwelijks in de gaten. Ik ging helemaal op in het spel.

Het is een mooi concept om hetzelfde toneelstuk twee keer te spelen. Dat is ook de kracht van Vis à Vis, buiten het spektakel dat de voorstelling zeker ook is. Het tafereel aan de voorkant waarbij een stel kampeerders plotseling in een heel bijzondere situatie verzeild raakt. Vanaf dat moment wordt het van kwaad tot erger en loopt het helemaal uit de hand.

Daar heb je achter niet zoveel van in de gaten. Daar laat je je meenemen door de bizarre situaties die crew en ’toneelspelers’ deels zelf veroorzaken. Ook hier een spel van hebzucht, jaloezie en liefde, maar dan op een ander vlak.

De misleiding is er ook, zoals de toneelspeelster die in konijnenpak het toneel op gaat. Ik heb haar niet gezien aan de voorkant, maar het is een hilarische scène achter. Of het lijntje coke dat de toneelspeler wil snuiven, of de plekjes waar Cor (de regisseur) zijn drank heeft verstopt. Het zijn allemaal grappige momenten die het stuk backstage minstens zo interessant maken als de voorkant.

Het verhaal aan de voorkant is minder fragmentarisch en vormt een afgerond geheel. De kracht van de voorstelling ligt in de combinatie van achter en voor. Twee keer hetzelfde stuk, maar dan van een heel andere kant belicht.

Waar je begint is niet zo belangrijk. Ik vond het zelf heel prettig achter te beginnen, zo kreeg ik veel elementen te zien die spanning aan de voorkant een beetje weghaalden. Dat vind ik prettig en dan kan ik op andere dingen letten.