Meestgelezen blogs van 2015

Een heel jaar bloggen levert elk jaar weer verrassende inzichten op. Ik schrijf elk jaar op Oudjaarsdag over de meestgelezen blogs van het afgelopen jaar. En stiekem ben ik steeds verrast hoeveel ik in een jaar schrijf. Zo ook dit jaar. De afgelopen maand stelde ik het overzicht samen met alle blogs die ik schreef in 2015.

In de top 10 van meestgelezen blogs staan enkele oudere blogs die ik jaren terug schreef en die nog altijd goed bezocht worden. Zo is het overzicht met Dante-vertalingen veruit het populairst op mijn website. Ook krijg ik nog altijd reacties hierop van bezoekers. Daarom zal ik volgend jaar meer aandacht besteden aan Dante. Net als dat ik wekelijks een boekenvraag zal stellen op mijn blog. Maar daarover morgen meer.

Het websitebezoek is heel licht toegenomen. Bezoekers bekeken iets minder pagina’s dan in voorgaande jaren. Dat betekent dat alles vrij stabiel is in aantallen. De zomermaanden zijn dit jaar drukker bezocht, terwijl het aan het begin van het jaar wat minder goed liep.

De meestgelezen blogs uit 2015:

1. De wolkenridder
   Boekbespreking van het boek De wolkenridder van M.M. Schoenmakers.
2. Kinderwagen
   Op het fietspad voor ons huis stond een dag een onbeheerde kinderwagen. Wat is er gebeurd?
3. Fotoprijs Instagram
   Ik heb de fotoprijs gewonnen voor de mooiste Instagram-foto. De prijs moet ik nog altijd ophalen.
4. De man die de taal van de slangen sprak
   Over een bijzondere roman van de Estlandse schrijver Andrus Kivirähk.
5. Verrassingen bij de Late Rembrandt
   Het bezoek met Doris aan de bijzondere tentoonstelling met werk van de Late Rembrandt.
6. Afraders – #50books
   Welke boeken moet je absoluut niet lezen? Nou, ik weet er wel eentje.
7. Psalmen zingen in de Nicolaikerk
   Meegezongen bij de opname van de laatste cd van het Psalmenproject. In de Nicolaikerk te Utrecht onder begeleiding van Gerben Mourik
8. Actus tragicus
   De bijzondere cd die is samengesteld met ondermeer de prachtige cantate 106 “Gottes Zeit” van Johann Sebastian Bach.
9. Wildkamperen
   Op de eerste dag van onze fietsvakantie strijken we neer midden in de bossen bij Hilversum bij de Paalcamping van Staatsbosbeheer. Hier mag je legaal wildkamperen.
10. Lezen in de trein – #50books
    Zat Erasmus het liefst met een boekje in een hoekje. Ik vind het heerlijk om in de trein te lezen.

Bekijk het jaaroverzicht van Jetpack

Bekijk het overzicht van alle blogs in 2015

Genieten van de zinnen in Nora

Er zijn van die romans die een mooi verhaal vertellen, er zijn romans die alleen uit mooie zinnen bestaan en er zijn romans die ze allebei hebben. De roman Nora van de Ierse schrijver Colm Tóibin is zo’n roman van het laatste soort.

Ik heb genoten van het verhaal, dat ogenschijnlijk voortkabbelt maar weldegelijk een ontwikkelingsgang doormaakt. De hoofdpersoon en jonge weduwe Nora worstelt met het verlies van haar man Maurice en de opvoeding van haar 2 oudere dochters en 2 jongere jongens. Door het verhaal heen slingert de geschiedenis van de 20e eeuw.

Maar ik raakte vooral getroffen door de zinnen. Zomaar terloops staat de gedachte er en verwoordt soms de dingen wel heel treffend. Zoals de gedachte van Nora als ze met Kerst merkt dat niemand het meer over Maurice heeft:

Het kwam in haar op dat Maurice op zijn sterfbed juist hiervoor misschien nog wel het bangst was geweest, namelijk dat hij op een dag niet meer zou worden gemist, dat iedereen het wel redde zonder hem. Dan zou hij de buitenstaander zijn. (321/2)

De gedachte vertelt hier precies de angst rond de dood: er niet meer zijn, het niet meer meemaken. Geen onderdeel meer zijn van het gezin en langzaam vergeten worden. De gedachte grijpt je, dwingt je tot nadenken en overpeinzen.

Deze zinnen die je even stilzetten maken Nora tot een krachtig verhaal. Een boek van troost en schoonheid.

Colm Tóibin: Nora. Oorspronkelijke titel: Nora Webster. Uit het Engels vertaald door Anneke Bok. Breda: De Geus, 2015. ISBN: 978 90 445 3457 3. 378 pagina’s. Prijs: € 22,95. Bestel

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over Nora van Colm Tóibín. We lezen dit boek bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Terechtstellingen

Het meest afgrijselijk is toch wel de terechtstelling die de beul moet voltrekken. In Dagboek van een beul schrijft de Amerikaanse historicus Joel Harrington dat dit ook het doel was van de terechtstelling: de toeschouwers angst aanjagen en daarnaast de goddelijke en wereldlijke autoriteit bevestigen.

Daarbij heeft de beul een grote verantwoordelijkheid. Hij moet ervoor zorgen dat het vonnis in al zijn wreedheid voltrokken wordt, maar daarnaast mag hij niet falen:

Iedere deelnemer – maar vooral de beul, die het spektakel regisseerde – was cruciaal bij het garanderen van een succesvolle opvoering. De ‘goede dood’ waar Frantz en zijn collega’s naar streefden was in essentie een drama van religieuze verlossing, waarin de arme zondaar zijn of haar zonden erkende en berouwde en vrijwillig als afschrikwekkend voorbeeld diende, in ruil waarvoor hij of zij werd beloond met een snelle dood en de belofte van verlossing. (119)

De beul mag hierbij geen missers maken. Hij loopt het risico om door de toeschouwers te worden verzwolgen als hij in hun ogen niet rechtvaardig handelt. Zeker als bijvoorbeeld een vonnis met het zwaard niet in 1 slag kan worden voltrokken.

Als de beul meerdere keren moet slaan om de misdadiger te doden, dan krijgt hij het zwaar te verduren. Het stadsbestuur staat weliswaar garant voor de bescherming van de beul, maar daar slaagt ze niet altijd in. Daarmee loopt de beul bij het vonnis ook een groot risico. Frantz Schmidt is een erg goede beul. Hij faalt nooit en weet bijna elke misdadiger in één slag om te brengen. Hij houdt het lang uit, zelfs als hij ouder wordt, blijft hij trefzeker.

Joel Harrington: Dagboek van een beul, Meester Frantz Schmidt van Neurenberg (1554-1634). Oorspronkelijke titel: The Faithful Executioner. Vertaald door Arthur de Smet. Amsterdam: De Bezige Bij, 2013. ISBN: 978 90 234 7714 3. 364 pagina’s. Bestellen

Een jaar geleden - #mijnmoment

Het is een jaar geleden dat ik op de ochtend na het lange kerstweekend alleen in de kamer zat en mijn mail opende. In de mail een bericht van LinkedIn met vacatures bij mij in de buurt. De vacature die er meteen uit oplichtte was een senior webredacteur die gezocht werd in Almere.

Dat is lekker dicht bij huis, dacht ik. Mijn baan stond op de tocht door een grote overname. Het zou ongetwijfeld effect hebben op mijn baan als webredacteur daar. Wachten op de onduidelijkheid die daar heerste, betekende net zoveel als jezelf aan de grillen van de goden overleveren.

Stiekem was dit mijn moment. Ik trok de brutale schoenen uit en begon meteen die ochtend al aan het schrijven van een brief. De grote uitdaging lag voor mij in de tekst dat de werkgever dé online speler wilde worden in zijn werkterrein. Daar wilde ik wel aan meewerken. Zeker ook omdat het een heel uitdagende branche is.

In het nieuwe jaar, ruim een maand later was ik op gesprek. Ik had geen idee welke richting het zou opgaan. De baan die ik had, had ik. Een andere uitdaging zo snel beginnen nu ik pas een halfjaar werkte bij dit bedrijf, vond ik wel lastig, maar ik koos eieren voor mijn geld. Het tweede gesprek verliep positief: ze wilden verder met mij.

Nu bijna 9 maanden later en de verhalen bij mijn oude werkgever horend, geniet ik van de keuze die ik heb gemaakt. Het is een heel andere baan dan ik eerst had, meer hectiek en dynamiek. Maar ik krijg er veel voor terug. Zo geniet ik van de mogelijkheden en kansen die ik krijg. Elke dag dat ik naar mijn werk ga.

Olivier Messiaen in de Laurens

Het orgel van de Laurenskerk in Rotterdam kenmerkt zich natuurlijk door de veelzijdigheid. De uitvoering van Olivier Messiaens orgelcyclus La Nativité du Seigneur past perfect bij het veelzijdige karakter van dit Marcussen-orgel uit 1973.

Johan Th. Lemckert, de voorganger van de huidige organist, heeft de ruime mogelijkheden van dit orgel al in zijn vele uitvoeringen bewezen. Ook een organist als Marie-Claire Alain speelde er alles op van Nicolaus Bruhns tot aan het werk van Olivier Messiaen en haar broer Jehan Alain.

Het werk van Jehan Alain heeft Hayo Boerema al eerder opgenomen op dit orgel. Nu is dus een integrale opname van het hele werk van Alains collega en tijdgenoot Olivier Messiaen aan de beurt. Een grote ondernemer want het werk van Messiaen is veel minder toegankelijk dan de orgelwerken van de in de oorlog gesneuvelde Jehan Alain.

De eerste cd met de kerstcyclus La Nativité du Seigneur is een prachtige binnenkomer. Het orgelwerk uit 1935 geeft een mooie inkijk in het oeuvre van deze moderne Franse componist. Het orgelwerk van Olivier Messiaen wordt door veel organisten erg gewaardeerd. Ze plaatsen het in de rij wat Bach voor de Barok is en Franck voor de Romantiek. Messiaen is dé componist voor de moderne tijd.

Of ik het helemaal eens ben met die mening, weet ik niet. Ik vind daarvoor een werk als Livre d’Orgue veel te ondoorgrondelijk. Alleen het deel “Chant d’oiseaux” is in deze cyclus een heel bijzonder deel door de vogelgeluiden die hier prachtig aan bod komen. Het latere oeuvre van Messiaen zoals het Livre du Saint Sacrament uit 1984 is beter te behappen, maar vraagt alsnog erg veel van de luisteraar.

De overdondering zoals bijvoorbeeld de werken van Jan Welmers op mij hebben, blijven uit. Het orgelwerk van Messiaen vraagt veel luisteren en diep bestuderen. Ergens druist dat tegen mijn gevoel in dat muziek je gelijk moet aangrijpen en niet een hele diepe studie van je vraagt.

Overigens hoor ik de laatste 10 jaar veel minder organisten lovend over het werk van Olivier Messiaen. Ook wordt zijn muziek betreurend weinig uitgevoerd. Alleen daarom verdient het initiatief van Hayo Boerema buitengewoon veel lof. Ik ben dan ook zeer benieuwd naar de andere uitvoeringen, waarbij ik misschien nog wel het meest nieuwsgierig ben naar de uitvoering van het Livre d’Orgue.

La Nativité in de Laurens

Het behoort tot Olivier Messiaens meest toegankelijke orgelwerken, de orgelcyclus La Nativité du Seigneur. Het werk schreef de Franse componist in 1935. Drie van zijn vrienden voerden het in februari 1936 integraal uit in de kerk waar Messiaen organist was: de Sainte Trinité in Parijs.

Het muziekstuk is vooral de getuigenis van een geloofsbelevenis. De componist omvat in de cyclus het hele geloof rond de persoon van Jezus. Dat reikt verder dan de geboorte. La Nativité du Seigneur is daarmee helemaal geen kerststuk, maar omvat het hele geloof.

Tegelijk geven de muzikaal verbeelde fragmenten uit het kerstverhaal – de herder, de engelen en de wijzen – het tegenargument dat het wel om een muziekstuk voor rond kerst gaat.

Wat het ook is, de uitvoering van Hayo Boerema kenmerkt zich door helderheid en zorgvuldigheid. Hij voert de 9 delen prachtig uit. Hij benut hierbij alle facetten die het orgel in de Rotterdamse Laurenskerk in zich heeft. Hij weet door zijn zorgvuldige registratie zelfs de profane en serene sfeer op te roepen zoals die alleen in Franse kerken geldt.

Het bovenwerk is hierbij de onmisbare factor, maar Boerema weet soms te verrassen. De vele tongwerken en vulstemmen die het orgel bezit, geven hem hiervoor de ongekende mogelijkheden. Daarbij voert hij de doordachte werken uit op de manier waarop hij improviseert. De bekende melodiën, tempi en registraties krijgen hiermee de verrassing alsof je het voor het eerst hoort.

Wel roept de uitvoering van Hayo Boerema bij mij de vraag op waarom alle uitvoeringen van La Nativité du Seigneur zo strikt in de voorschriften blijven hangen? Ik mis de creativiteit in tempi en registraties. Waarom altijd die cornet in “Le Verbe”, de terts in het pedaal bij “Les Mages” en het grommende tongwerk aan het begin van “Jésus accepte la souffrance”? Is hier geen variatie mogelijk? Dat geldt zeker ook voor het veelvuldige gebruik van de Voix Celiste. Is hier geen variatie mogelijk om hetzelfde effect op een andere manier op te roepen?

Het doet geen afbreuk aan de uitvoering van Hayo Boerema. Het is alleen een oproep voor een herziening van het werk van Olivier Messiaen. Anders blijft het teveel stranden in het oproepen van de nostalgie van de uitvoeringen zoals Messiaen en zijn school dat deed. Muziek die tijdloos is, kan overal en op elke manier worden uitgevoerd.

Het hoogtepunt van de cd is de ruim 17 minuten durende improvisatie waarmee Hayo Boerema afsluit. Het thema is het Gregoriaanse gezang Puer natus est. Hierin verwijst hij op een speelse manier naar zijn grote voorbeeld: Olivier Messiaen. Toch weet hij een geheel eigen sfeer op te roepen. Daarmee is de improvisatie een loflied op de grote meester.

De cd is te bestellen op de website van de organist zelf voor € 16,00 (exclusief verzendkosten).

Kerst met Messiaen

De kerst beginnen met de muziek van Olivier Messiaen. Zijn La Nativité du Seigneur is het kerststuk bij uitstek als je van orgel houdt. Het muziekstuk is in februari 1936 voor het eerst uitgevoerd door zijn vrienden Daniel-Lesur, Jean Langlais en Jean-Jacques Grunenwald.

De volger van mijn blog weet dat ik dit muziekstuk echt heb leren waarderen bij de uitvoeringen in het Orgelpark. Ik heb er zelfs een hele dichtcyclus omheen geschreven dat ik een paar jaar terug aan mijn volgers als kerstcadeau gaf.

Het zou mij geweldig lijken deze cyclus een keer bij een uitvoering van La Nativité du Seigneur voor te dragen. Het liefst nog in het Orgelpark, omdat het in mijn beeld precies de sfeer uitdrukt die dit muziekstuk oproept. Het is me nog niet gelukt…

De hoeveelheid cd’s met dit muziekstuk is dit jaar flink uitgebreid. Ik heb al jaren een uitvoering van Willem Tanke op het orgel van de Kathedrale Basiliek in Haarlem. Dit jaar hoorde ik voor het eerst de cd-uitvoering van Piet van der Steen in Douai op het Mutin-orgel in de Église Collégiale Saint-Pierre. Op youtube vond ik niet veel later de uitvoering die Hayo Boerema in de Laurenskerk van Rotterdam speelde in 2014.

De laatste organist heeft onlangs La Nativité du Seigneur opgenomen op cd. Een opname waaraan de organist van de Rotterdamse Laurenskerk de belofte toevoegde om al het werk van Olivier Messiaen op te nemen op cd.

Een mooie uitdaging, want La Nativité du Seigneur behoort tot zijn meest toegankelijke werken. Een modern muziekstuk als de Livre d’Orgue is veel minder doorgrondelijk voor de luisteraar. Hij hoort er met een veel onkunde en een beetje onwil enkel gebrom en gefluit in.

Morgen sta ik stil bij de uitvoering van La Nativité du Seigneur door Hayo Boerema

Martelingen

Het Dagboek van een beul van Joel Harrington bevat naast de verschillende soorten lijfstraffen die de beul uitvoert, ook de martelingen waarmee hij een bekentenis bij de verdacht probeert af te dwingen.

Het fysieke geweld dat de ondervragers toepassen is in onze samenleving onaanvaardbaar. Al ziet de Amerikaanse historicus Joel Harrington wel overeenkomsten:

De houding tegenover misdaad en geweld in de tijd van Frantz Scmidt werd gekenmeerkt door hetzelfde onstabiele mengsel van compassie en vergelding dat we aantreffen in debatten over het tegenwoordige strafrecht. (93)

Joel Harrington stelt dat ondanks het fysieke geweld de beul vertrouwt op het inzetten van emotionele kwetsbaarheid en psychische dwang. De baarproef is een befaamde. Dit is een oeroud Germaans gebruik waarbij de verdachte wordt geonfronteerd met het slachtoffer. Ze moeten hierbij het lijk van het slachtoffer naderen en aanraken. De beul van Neurenberg meldt het inzetten van deze vorm van intimidatie slechts 1 keer in zijn carrière.

De folteringen beschrijft Joel Harrington daarna. Het gaat van vastbinden op een stoel waarbij een arsenaal van fysieke dwang de verdachte tot een bekentenis zou dwingen. Het gaat van de duimschroef, beenschroef of vuur tot aan ‘de steen’ of wipgalg. Hierbij staat de verdachte met achter de rug vastgebonden handen waarna de beul de verdachte met een katrol langzaam omhoog trekt.

Bij deze martelingen is het de verantwoordelijkheid van de beul dat de verdachte in leven blijft. Zodoende verzorgt hij na afloop persoonlijk de gebroken botten en open wonden van de gevangenen. Wanneer het vonnis voltrokken wordt, moet de misdadiger min of meer hersteld zijn van zijn verwondingen.

Hierbij zoekt Joel Harrington in het dagboek van Frantz naar aanwijzingen hoe de beul zelf over deze folteringen denkt. Dat is heel lastig te vinden, maar de Amerikaanse historicus ziet wel dat Frantz Schmidt zich bewust is van zijn positie. Hij hoeft niet tegen elke prijs een bekentenis af te dwingen:

Het feit dat hij de bevoegheid had om de foltering te staken of te ontraden, betekende dat hij aanzienlijke discretionaire bevoegdheden had wanneer hij twijfelde aan iemands schuld, wat soms tot volledige intrekking van een aanklacht leidde. (103)

Daarmee schetst Joel Harrington de beul in de 16e en 17e eeuw niet als een genadeloos mens dat er zichtbaar plezier in had zijn slachtoffers af te ranselen. Het is onderdeel van de maatschappij en zeer wreed in hedendaagse ogen, maar niet genadeloos. De genadeloosheid van de beul zoals betekenis van beul nu vooral is geworden, is zeker niet het geval bij iemand als Frantz Schmidt.

Joel Harrington: Dagboek van een beul, Meester Frantz Schmidt van Neurenberg (1554-1634). Oorspronkelijke titel: The Faithful Executioner. Vertaald door Arthur de Smet. Amsterdam: De Bezige Bij, 2013. ISBN: 978 90 234 7714 3. 364 pagina’s. Bestellen

Lijfstraffen

Ik was erg benieuwd wat het Dagboek van een beul voor een inkijkje zou geven in het leven van een beul. Zou het iets vertellen over de verschillende straffen die uitgedeeld werden? En wat zou er in het boek staan over de verschillende vormen van martelingen die de beul uitvoerde om een bekentenis af te dwingen bij de verdachte?

Zeker biedt het Dagboek van een beul van Joel Harrington een mooi beeld hoe de beul aan het einde van de 16e eeuw te werk ging. Langzaam verschuift er iets in de positie van de beul. Hij verandert van iemand waar met angst en beven naar gekeken werd naar iemand die meer en meer medisch respect afdwingt.

De lijfstraffen die de beul uitdeelt, beschrijft de Amerikaanse historicus in het hoofdstuk over de gezel. De straffen die Meester Frantz van Neurenberg gedurende zijn carrière uitvoert zijn: afhakken en in de rivier werpen van vingers, brandmerken met een grote N van Neurenberg op hun wangen, oren afsnijden en het afknippen van een stukje van de tong bij iemand die zich godlasterlijk gedraagt.

Daarnaast wordt de tuchtiging toegepast, waarvan de tuchtiging met de roede de bekendste is, toegepast bij de openbare geseling. Voor het geselen gebruikte Meester Frantz onder andere de berkenroede, die pijnlijker zou zijn dan andere geselinstrumenten. Het leverde vaak blijvend letsel op en soms zelfs de dood. Het is slecht bestand tegen de crimineel die makkelijk in zijn oude gewoontes terugvalt, schrijft Joel Harrington:

Niettemin erkende de beul ook zelf dat deze rituelen van pijn en vernedering vaak weinig uithaalden, want hij schrijft in zijn dagboek geregeld over verdachten die al eerder met de roede verbannen waren. Neurenbergse juristen adviseerden hun collega’s in Augsburg zelfs terughoudend te zijn met het opleggen van deze straf aan minder delinquenten zoals opdringerige bedelaars en andere zwervers, omdat ze anders wel eens beroepscriminelen zouden worden. (108)

Het behoort tot de frustratie van Frantz als hij een crimineel gestraft heeft en hij die persoon meerdere keren tegenkomt. Dan rest er niet veel anders dan de doodstraf. Voor hem en zijn tijdgenoten altijd nog een genadigere straf dan een levenslange celstraf.

Joel Harrington: Dagboek van een beul, Meester Frantz Schmidt van Neurenberg (1554-1634). Oorspronkelijke titel: The Faithful Executioner. Vertaald door Arthur de Smet. Amsterdam: De Bezige Bij, 2013. ISBN: 978 90 234 7714 3. 364 pagina’s. Bestellen

Midwintertochtje (3) - Almere Hout

De bestemming bereikt, maar ik wil niet meteen omkeren. Ik rijd door wil terugrijden via de andere kant. Ik fiets onder de A27 door, langs de windmolens, terug in de richting van Almere Hout. Een villawijk en de wijk Nobelhorst erachter. Hier heb ik niet eerder gefietst.

Eerst steek ik de Vogelweg over. De 22 kilometer lange weg begint iets verderop bij het benzinestation aan de Waterlandseweg. Ik kies de verkeerde, doodlopende weg, als ik weer op het rechte pad zit, de Paradijsvogelweg, geniet ik van de vrijstaande huizen in alle mogelijke modellen en varianten van klassiek tot modern langs deze weg. Hier wonen veel paardenliefhebbers, zie ik snel.

Aan de andere kant van de weg het omgeploegde land. Het wordt al schemerig. Ik zie duidelijk iets bewegen op de kale akker. Ik kijk nog eens heel goed en zie dan dat er een groepje ganzen op de zwarte aarde staat. Niet te onderscheiden door hun bruinige kleur is dit de beste beschutting die je kunt bedenken. De perfecte schutkleur.

Het fietspad dat achter het wijkje voert, laat mij bossen zien waar ik niet eerder door fietste. De bomen zijn best flink. Achter het villawijkje Vogelhorst langs kom ik weer uit bij de Hoge vaart. Aan de andere kant van de bruggetjes. Hier fietste ik in de zomer een keer en baalde omdat ik liever de weg langs de bruggetjes had genomen.

Ik wil eigenlijk aan de andere kant van de Lange Wetering uitkomen, maar dat mislukt. Ik belandt op het industrieterrein Veluwsekant. Daarom probeer ik er maar het beste van te maken en fiets via Danswijk en Filmwijk naar huis. Mijn zadel maakt vreemde bewegingen met mij mee. Het lijkt of hij onder mijn billen vandaan schuift.

Een klein onderzoekje leert dat hij naar rechts beweegt. Jammergenoeg heb ik niet de juiste steeksleutel bij me om het op te lossen. Iets voor de volgende rit, want op dit kleine euvel na, kan ik niets anders concluderen dat ik een mooie fiets heb gekocht vorige week.

In de stad is de kerstdrukte. Tussen alle lampjes door laveert het winkelpubliek van winkel naar winkel. Het is er al donker genoeg voor. De kopers dragen grote tassen bij zich met de spullen die ze gekocht hebben. De Almeerse Schouwburg wenst de passanten mooie feestdagen toe en kondigt de Almeerse Oudejaarsconference aan.

Ik geniet, dat ik met zo weinig en helemaal op eigen kracht deze Midwinter gevierd heb. Zonder consumeren, alleen met de natuur en weer helemaal opgeladen voor de laatste dagen van het jaar.

Midwintertochtje (2) - Groene kathedraal

Zo steek ik de Hoge vaart over, weer het bos in. Dit keer het Kathedraalbos. Ik geniet van de snelheid van mijn fiets. Wat rijdt hij soepel en licht. Het lijkt wel of er helemaal geen weerstand meer is. Elke trap brengt me meters vooruit. Ik neem de bochten strak en voel hoe warm het is voor de tijd van het jaar.

Daar is de Groene kathedraal. Zelfs in de winter ziet het er imposant uit. Ik zie dat aan de westkant een boom gesneuveld is. De zomerstorm of een latere storm in het najaar heeft deze Italiaanse populier geveld. Ik zie dat het 1 van de bomen is in een rijtje van 4. De symmetrie aan de andere kant verraadt dit.

Ik wandel door de kathedraal. De kale bomen waarvan de stam begroeid is met alg en mos. Ondanks het ontbreken van bladeren, geeft het deze bomen toch iets kleurrijks mee. De hemel toont zich in allermooiste vorm. De lage zon die op het wolkendek schijnt geeft alles paarse, gele en roze kleuren.

De lege akker geeft alles een winterse aanblik. Geen groen op het veld, alleen de donkere, omgewoelde aarde. De bandensporen van de landbouwwerktuigen hebben brede blubbergeulen langs het fietspad gelegd. Op het fietspad zelf ligt veel modder.

Als ik weer op mijn fiets wil stappen, trap ik een dikke laag drek. Mijn schoen zuigt zich vast in de mix van aarde en water. Ik weet hem er net op tijd uit te trekken, maar laat een spoor van modder achter op het fietspad.

Lees verder: Almere Hout

Midwintertochtje (1) - Beversporen

Een lekker fietstochtje zo rond de kortste dag van het jaar. Het weer is heerlijk daarom rijd ik een rondje door Almere. In eerste instantie denk ik aan de Oostvaardersplassen, maar ik duik naar beneden, langs het kasteel in de richting van de Groene kathedraal.

Het kasteel oogt even onaf als altijd, maar toch hangt er positiviteit in de lucht. Hier verrijst over een paar jaar een heus fantasy-park vol trollen, heksen en andere fantasievolle personages. Een kasteel past daar heel goed bij, zeker het kasteel van Almere. Hier heerst straks bedrijvigheid.

Ik rijd onder de Waterlandseweg door, het Waterlandsebos in. Daarachter ligt het fietspad met de 4 bruggetjes. Lange tijd is dit pad afgesloten geweest, tot grote frustratie van een fietser als ik. Ik ben gek op dit pad waar je het gevoel hebt dwars door het waterland te rijden.

Het pad bezit nu 4 stevige bruggetjes van metaal. Ze hebben de vorm van een grote spoorbrug, zo met de lichte boog. Je moet er wel vol voor in de trappers, maar daar leent zich mijn nieuwe fiets goed voor natuurlijk. Ik fiets zoals ik nog nooit gefietst heb en rij op vleugels in plaats van banden.

Langs het fietspad is het spoor van de bever te zien. Hier heeft een bever de wilgenboom omgeknaagd. De sporen van houtsnippers en duidelijk de tandafdrukken in het hout. Ze hebben 1 stam omgeknaagd en aan de andere zulke grote happen weggehaald dat deze stam ook omgevallen is.

De kleine inhammen langs de vaart zijn blijkbaar een prettige verblijfplaats voor de bever. Ik weet sinds kort dat de bevers in Flevoland ooit ontsnapt zijn uit het Natuurpark Lelystad. Ze weten zich aardig te handhaven.

In Almere zijn een paar plekken waar bevers wonen. Het Vogeleiland in het Weerwater is misschien wel het bekendste plekje. De Floriade is voor deze bevers een rechtstreekse bedreiging. De gemeente wil de camping die nu nog tegenover het eilandje ligt, verplaatsen naar het eiland. Er leven op het eilandje bevers en schildpadden. Helaas hoor je daar weinig Almeerders over.

Lees verder: Groene kathedraal

Kerstinkopen

De laatste zaterdag voor kerst op de markt voor de inkopen. Het ligt bijna een week voor ons en alleen de dennentakken bij de bloemist verraden de tijd van het jaar. De kleine druppeltjes motregen zijn nauwelijks te voelen.

Genoeg om het hoofd fris te houden, maar de temperatuur maakt je niet echt bewust dat je in december zit. Alleen het sobere licht vertelt dat de korste dag van het jaar nadert.

‘Kan ik een kalkoen bestellen’, vraagt een vrouw bij de poelier. ‘Mevrouw, het is de laatste keer dit jaar dat we hier staan. Dus als u ruimte heeft in de diepvries hebben we er misschien wel eentje in uw maat.’

Bij de kaasboer is het wat drukker, maar ook hier is het redelijk tam. Hetzelfde bij de groentenboer. Ook hier de dreigende boodschap dat hij pas weer in het nieuwe jaar hier weer staat.

Zo verdwijn ik weer met een tas vol kip, kalkoen en kaas. Verder naar de Hema voor koffie en de Lidl voor een kerstbrood. Ik ben weer klaar en voel mij opgelucht. De kerstinkopen vielen reuze mee.

Dagboek van een beul

Het bezoek aan de Gevangenpoort in Den Haag maakte mij nieuwsgierig naar een historische persoon waarvan ik nog niet zoveel wist: de beul. Zouden er boeken zijn over de beul? En wat voor een positie had iemand die dit verschrikkelijke beroep uitoefende in de samenleving? Allemaal vragen rond een persoon waar we wel veel bij denken, maar niet veel over weten.

Ik ging op zoek naar een boek over dit onderwerp en kwam uit bij Dagboek van een beul van de Amerikaanse historicus Joel Harrington. Het boek is in 2013 vertaald en uitgegeven bij De Bezige Bij in Amsterdam.

Harrington baseert zijn boek op de dagboekaantekeningen van de Neurenbergse beul Frantz Schmidt (1554-1634. Vanaf zijn aanstelling in Neurenberg heeft Meester Frantz Schmidt zorgvuldig al zijn terechtstellingen en een deel van zijn martelingen vastgelegd. Daarmee is het een uniek document over een beroep waarvan we eigenlijk niet zoveel weten.

De aantekeningen van de beul van Neurenberg geven een beeld van de beul aan het einde van de Middeleeuwen. Het is de tijd dat zijn positie in de samenleving verandert. Was de beul in de Middeleeuwen het beeld van de verschrikking en werd hij liefst gemeden, in de 16e en 17e eeuw wint hij langzaam aan status. Het betekent voor Frantz Schmidt eerherstel van de smet die op zijn familie heerst.

De meeste beulen zijn tot dit beroep veroordeeld, of zoals Frantz aangewezen. Het is de schande in zijn familie. De vader van Frantz, Heinrich is namelijk aangewezen door de jonge markgraaf Albrecht II Alcibiades.

Albrecht is teruggekeerd in het verwoeste Hof en wijst een voorbijganger aan om een doodsvonnis uit te voeren. Het gaat om 3 wapensmeden die een complot tegen de markgraf zouden hebben geraamd.

Heinrich Schmidt moet het uitvoeren en na deze daad was hij veroordeeld om dit vak uit te voeren. Hij was namelijk door het voltrekken van het doodsvonnis besmet voor het leven. Zijn eigen buren en vrienden willen niets meer met hem te maken hebben:

Ze waren besmet door hun verbinding met een verfoeilijk beroep. De onteerde Heinrich Schmidt had kunnen proberen zijn schande te ontvluchten door met zijn gezin opnieuw te beginnen in een verafgelegen stad, maar hij koos ervoor in het ouderlijk huis te blijven en de kost te verdienen met het enige beroep dat nog voor hem openstond. Zo werd een nieuw scherprechtersgeslacht geboren – hoevel het geen lang leven beschoren zou zijn als het plan dat Heinrich later aan Frantz zou onthullen een succes zou worden. (51)

De toevallige passant is voor het leven getekend. Hij staat met zijn rug tegen de muur, het weigeren van de opdracht zou hebben betekend dat hij zelf met de 3 mannen die hij moet doden, zou worden gedood. Dat deze daad hem voor het leven tekent, is duidelijk.

De beul is iemand die door het volk wordt veracht en buiten de samenleving staat. Dat hij in zijn huis mag blijven wonen is al een wonder. Wel betekent het voor Heinrich dat de keuze voor zijn nieuwe beroep, zijn gezin meeneemt. De jonge Frantz zal het vak van zijn vader leren.

Joel Harrington: Dagboek van een beul, Meester Frantz Schmidt van Neurenberg (1554-1634). Oorspronkelijke titel: The Faithful Executioner. Vertaald door Arthur de Smet. Amsterdam: De Bezige Bij, 2013. ISBN: 978 90 234 7714 3. 364 pagina’s. Bestellen

Morfineverslaafde fabrikant

De fabrikant Jacques van Marken heeft last van een nerveus gestel en leeft alleen op als hij morfine gebruikt. De verteller in de roman Agneta van Jan van der Mast windt er geen doekjes om:

Ze had haar oude dag met Jacques anders voorgesteld. Ze leeft samen met een onberekenbare zenuwpatiënt die niet meer buiten morfine kan, wiens ‘geest moet opwarmen’ in de loop van de dag. (30)

Het gebruik van de morfine is begonnen enkele jaren na de eerste zenuwinzinking van haar man. Na een verblijf in een Duits kuuroord ging het weer, maar als hij 4 jaar later last krijgt van zenuwpijnen, schrijft de arts hem een zalf, broomkalium, voor.

Als dat niet meer helpt, krijgt Jacques morfine. Het wondermiddel zorgt ervoor dat hij een belangrijke vergadering weer energiek en euforisch naar een goede uitkomst kan leiden. De morfine houdt hem op de been.

Hij gebruikt de drug 20 jaar lang, probeert er een paar keer van af te komen, maar als hij in Frankrijk van de beroemde psychiater Charcot hoort dat zijn dosis best meevalt voor een ‘morfinist’, is dat voor Jacques van Marken reden de dosis op te voeren.

De morfineverslaving loopt door het hele boek heen. Het maakt de zenuwzieke Jacques nog labieler. Agneta merkt op dat de sigaar uit zijn mond valt zonder dat hij het in de gaten heeft. Voor de laatste foto van het gezin schaamt ze zich. De man die er zit, lijkt in niets op de man op wie ze verliefd is geworden.

Ook een uur voor de toespraak die Jacques op Gemeenschapsdag zal houden, krijgt hij zijn medicijn toegediend:

Ze opent het koffertje en haalt de injectienaald en de flacon met het opiaat te voorschijn. Met het oog dichtgeknepen houdt ze de spuit tegen het licht van de kroonluchter en meet 150 milligram af – een derde meer dan de gebruikelijke dosis. Dan zal hij zeker helder zijn en dat ook tot middernacht blijven, wanneer hij zestig wordt. (117)

De morfine helpt hem over zijn ergste zenuwpijnen heen. Het maakt hem ook kwetsbaar en afhankelijk. Dat lijkt Agneta niet altijd te willen weten. Ze ziet de afhankelijkheid, maar wil tegelijkertijd de geestige en gevatte man van weleer. Maar ze blijft hem trouw en steunt hem. In de zwakte van haar man, laat zij haar kracht zien. Jan van der Mast weet dit heel treffend te beschrijven in Agneta.

Jan van der Mast: Agneta. Amsterdam: Nieuw Amsterdam uitgevers, 2015. ISBN: 978 90 468 1580 9. 256 pagina’s. Bestel

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn derde bijdrage over Agneta van Jan van der Mast. We lazen dit boek gisteren bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Dichterspad

De fabrikant Jacques van Marken is zijn vrouw Agneta dankbaar, zegt hij in de roman Agneta van Jan van der Mast. Je hebt me voor het dichterspad behoedt, stelt hij. Agneta heeft hem gewezen op zijn maatschappelijke plicht en hem met beide benen op de grond gezet.

‘Ik liep altijd met mijn hoofd in de wolken. Jij hebt me aan de grond gehouden, Agneta.’ Triomfantelijk achterovergeleund heft Jacques de hand met de brandende sigaar. (14)

Dat terwijl hij zijn vrouw veroverd heeft met zijn gedichten. In zijn studententijd leert hij haar kennen. Hij woont op kamers in Delft, zij in de hoofdstad waar hij ook vandaan komt. Als hij doordeweeks studeerde, schreef hij haar brieven, afgewisseld met gedichten.

Voor hem is Agneta zijn muze geworden, zo vertelt hij haar later aan de vooravond van zijn 60e verjaardag. Ze heeft hem eveneens behoed voor het dichterspad. Agneta heeft zijn idealen bij hem aangewakkerd en de taal laten plaatsmaken voor een ander kunstwerk: de gistfabriek:

‘Jij hebt richting aan mijn bestaan gegeven. Dichter ben ik niet geworden. De fabriek is mijn kunstwerk geworden.’ (17)

Dat hij zelfs bij Potgieter in Hilversum is langsgeweest met zijn werk. De dichter vond dat hij wel talent had, moet Jacques van Marken er nog wel even bij zeggen tegen zijn vrouw. Zij vindt het vooral gedweep:

In werkelijkheid heeft de dichter hem maar één keer ontvangen. Hij klopt dat soort ontmoetingen op. (17)

Dat de Delftse fabrikant veel gevoel voor taal heeft, blijkt wel als hij in Parijs in het Palais du Trucadéro, tegenover de wereldtentoonstelling van 1889, een lezing geeft over het tuindorp voor arbeiders dat hij gebouwd heeft. Hij weet de zaal mee te nemen met zijn grappen. Hij weet dit niveau alleen te bereiken door stimulerende middelen te gebruiken.

Dat zal hem ook breken. Het behoeden voor het dichterschap betekent ook een prestatiedwang die niet te behappen is.

Jan van der Mast: Agneta. Amsterdam: Nieuw Amsterdam uitgevers, 2015. ISBN: 978 90 468 1580 9. 256 pagina’s. Bestel

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn tweede bijdrage over Agneta van Jan van der Mast. We lazen dit boek gisteren bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Agneta

Een roman kan de hiaten oplossen die bij het schrijven van een biografie ongeoorloofd zijn. De biografie is afhankelijk van de voetnoten. In een roman draait het meer hoe het gebeurd had kunnen zijn.

Dat betekent niet dat een biografische roman minder studie van de schrijver vraagt. De roman die Jan van der Mast over het leven van Agneta van Marken-Matthes heeft geschreven, bewijst dat. Het verhaal is zorgvuldig gebaseerd op historische feiten, alleen gaat de verteller hier verder.

Hij weet een bijzondere wereld op te roepen rond de fabrikant en idealist Jacques van Marken en zijn vrouw Agneta Matthes. Het is een verhaal over liefde en overspel, vriendschap en verraad. Maar het is vooral het verhaal over trouw.

Agneta blijft achter haar man staan, ondanks alles. Ze weet hem stiekem te overtreffen en lijkt de drijvende kracht te zijn achter de Delftse oprichter van de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek.

Daarmee zet Jan van der Mast een prachtig biografisch portret neer. Hij weet de wereld waarin Jacques en Agneta van Marken zich bewegen heel treffend te beschrijven. Hij kiest hiervoor om het verhaal rond de laatste verjaardag van Jacques van Marken te situeren. Op deze dag vieren de arbeiders van zijn fabriek Gemeenschapsdag.

De feestelijkheden zijn in de door de fabrikant opgerichte woonwijk het Agnetapark. Hier wonen de fabrikant en zijn arbeiders in één wijk bij elkaar. Het is een uniek project en laat het ideaal van Van Marken zien: dat arbeid en kapitaal op gelijke voet met elkaar staan.

‘Het moet een park worden,’ had Jacques tegen de Haarlemse tuinarchitect gezegd, ‘waar het na gedane arbeid goed toeven is, waar ons werkvolk in harmonie kan leven.’ (19)

Jacques van Marken heeft het beste voor met zijn werknemers. Het tuindorp Agnetapark is ontworpen naar dit idee. Vanuit die gedachte organiseert hij ook het jaarlijkse Gemeenschapsfeest, een feest om stil te staan bij de verbondenheid met elkaar.

Jan van der Mast wisselt de hoofdstukken aan de vooravond van het Gemeenschapsfeest af met flashbacks rond belangrijke gebeurtenissen in het leven van Agneta. De meest schokkende gebeurtenis is als ze ontdekt dat haar man een minnares heeft. Dat terwijl haar man met een zenuwinzinking in een kuuroord in Duitsland verblijft.

Ze neemt een krachtdadig besluit. Een besluit die haar tekent en die een grote invloed heeft op de rest van haar leven. Daarmee weet Jan van der Mast op overtreffende wijze het leven van een bijzondere vrouw te typeren. Zij bezit de krachtdadigheid om de idealen die haar man voor ogen heeft, te kunnen verwezenlijken. Het is een mooi verhaal geworden dat je meeneemt in een bijzondere wereld van ruim een eeuw geleden.

Jan van der Mast: Agneta. Amsterdam: Nieuw Amsterdam uitgevers, 2015. ISBN: 978 90 468 1580 9. 256 pagina’s. Bestel

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over Agneta van Jan van der Mast. We lezen dit boek vandaag bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Rondje uitproberen (2) - Lepelaarplassen

Aan de andere kant zijn de Lepelaarplassen. De vogels naar wie de plassen vernoemd zijn, zijn allang verkast naar Afrika om daar te overwinteren. Voor ik de hut bereik laat ik mij onderweg weer afleiden door mooi mos. Op het water ligt een flinke laag kroos. Het geeft de bruine en grijze wereld ineens kleur.

In de observatiehut zijn zelfs een paar andere bezoekers binnen die meekijken naar de dieren. Het is rustig op de plas. Vlak voor ons een eend, verderop de reigers en aalscholvers. De hemel en de rietkragen geven de wereld hier prachtige kleuren. Wat is dit genieten.

En zo rij ik verder. Over het smalle pad waar de koeien grazen. Het fietspad ligt bezaaid met koeienvlaaien. De jonge pinken zijn erg nieuwsgierig en laten zich door de fietsers en hardlopers niet afleiden.

Verderop bij de natte graslanden vraag ik mij af hoe de hemel zo kan spiegelen in het water. Het lijkt of de wolken die ik veel verderop zie, minder ver weg spiegelen in het water. Het lijkt ook of er meer water ligt dan een paar maanden geleden. Ik zie vooral witte reigers, zwanen en ganzen.

De rietkragen aan weerszijden van het fietspad zijn licht gebogen. De wind heeft hier aardig huisgehouden en het riet naar achteren laten buigen. Ik moet bijna meteen denken aan de droom van Jozef waarin de korenschoven van zijn broers voor zijn korenschoof moesten buigen. De zon maakt het riet goudkleurig.

Het huis in de wijk Noorderplassen is eindelijk van buiten klaar. Lang staarde je de piepschuimen isolatie aan, maar nu kijkt een betonnen buitenmuur naar je. De vierkante blokkendozen verbazen mij nog steeds. Ik kan moeilijk wennen aan de nieuwste bouwmode. Het lage zonlicht maakt het gelukkig allemaal net iets mooier dan het is.

De constante bij dit alles is mijn fiets. Hij lijkt steeds beter te rijden. De tandwielen slaan niet meer over. Ik vind de juiste versnellingen en kan steeds beter schakelen. Zo brengt iedere trapbeweging mij niet alleen letterlijk vooruit. Ik voel me heel gelukkig met mijn fiets. We worden maatjes, dat weet ik zeker.

Lees het eerste gedeelte van mijn fietstocht door het Wilgenbos

Rondje uitproberen (1) - Wilgenbos

De nieuwe fiets moet ik uitproberen. Daarom rijd ik een heerlijk rondje door Almere. Zo’n Koga Miyata is wel een verrukking in vergelijking met mijn ingeruilde Giant. Alles rijdt op rolletjes. Een rondgang van de trappers lijkt je honderden meters vooruit te helpen.

Het is even wennen met het afstellen van de versnelling. Hij wil soms tegenwerken, dan mist hij de grip op het tandwiel. Het vraagt om wat zorgvuldigheid bij het schakelen. Pver het geheel genomen, rijdt de fiets lekker weg.

Daarom rijd ik een rondje door het Wilgenbos en langs de Lepelaarplassen. Een tochtje dat ik sinds het plukken van de bramen nietmeer gemaakt heb. Het zonnetje, de warme dag en het zachte briesje maken het bijna tot een voorjaarstochtje. Ik ben bijna verbaasd dat er nog geen knoppen uit de kale takken komen.

De versnelling is nog even wennen, net als dat de achterrem links zit en niet rechts zoals ik gewend ben bij mijn andere fiets. Ook is het nog even schakelen de juiste versnelling te zoeken. Ik ben geneigd de grote knop te gebruiken als ik zwaarder wil, terwijl het precies andersom werkt.

Het kale landschap van december is overal om mij heen. De bomenrijen zijn kale stokken geworden die naar de hemel wijzen. Je kunt tussen de bladerloze bomen kijken en een aardig eind de bossages in kijken. Het gras heeft zijn donkere kleur, waarbij het overtollige water voor de modderige delen zorgt. De donkere aarde lijkt soms boven het gras uit te groeien.

Veel mensen zijn op de been, maar zodra ik het Wilgenbos binnenrijd, zijn de massa’s verdwenen. Ik weet dat er voor mij iemand rent. Daarom houd ik even pas op de plaats en geniet van mijn moment. Zo lijkt het zelfs even dat ik helemaal alleen door het bos rijd. Geen tegenligger te zien.

Hetzelfde gebeurt iets verder bij het gemaal. De hardloper heb ik voor mij laten lopen. Het bruggetje is te mooi om niet even stil te staan. Net als iets verderop een prachtige boom die helemaal begroeid is met mos. Het mos verandert de hele structuur van het boompje.

Wordt vervolgd