Darko's lessen

Hoe leuk om een boek te bespreken van een schrijfster die ik ken. Niet alleen als medeblogster voor de leesclub Een Perfecte Dag voor Literatuur, maar ook als medestudente Nederlands en Algemene literatuurwetenschap in Leiden.

Ik herinner mij haar verhalen, literaire analyse van Huizinga’s Herfstij der Middeleeuwen en later haar pakkende blogs. Dat alles liet zien: een schrijver in hart en nieren. Het wachten was op de roman. Die is er nu in de vorm van Darko’s lessen. En wat voor een roman is het!

Alex Boogers

We waren allebei geraakt door de Rotterdamse roman van Alex Booogers over Aaron Bachman in Alleen met de goden, we lazen het bij de leesclub voor boekenbloggers Een perfecte dag voor literatuur. Ze mocht hem later interviewen. Helemaal terecht kreeg hij het eerste exemplaar overhandigd van Michelle van Dijks debuurtroman.

De stijl en thematiek van Michelle van Dijks roman laten namelijk zien dat ze door hem geïnspireerd is. Maar ze heeft wel een heel eigen, pakkende stijl. Wat een boek is het debuut! Ik werd gegrepen door de stijl, de humor en de erotiek. Het bijzondere contrast tussen de verteller en hoofdpersoon tegenover zijn muze, de 15 jaar oudere docente Janna.

Werelden samenvoegen

Michelle weet in haar boek 2 werelden samen te brengen die tegen elkaar schuren, maar elkaar wel opzoeken en heel soms ook vinden. Een indrukwekkend verhaal waarin de hoogopgeleide de lageropgeleide ontmoet. Ze zijn gefascineerd door elkaar, maar laten zich ook weerhouden de ander echt te ontmoeten.

De ik-verteller Darko komt uit Servië en is gevlucht uit zijn vaderland vanwege de oorlog. Eigenlijk is hij met zijn ouders gegaan. In Rotterdam terechtgekomen volgt hij avondonderwijs en probeert zijn Nederlands te halen. Zij maakt zich druk over haar baan of mobieltje als ze dat een minuut kwijt is.

Afgeleid door verleden

Het staat in schril contrast met de leergierige Darko die al Nederlands probeert te leren sinds hij in Nederland is. En dat lukt moeizaam. Hij wordt afgeleid door zijn verleden (en moeder!) en hobbelt van school naar school, zonder een diploma te halen. Daarom is hij aan het begin van de roman verhuizer.

Terwijl hij Nederlands leert, schrijft zijn verhaal aan Janna. Het is een liefdesgeschiedenis die hij aan het papier toevertrouwd. Eigenlijk alleen bedoeld voor zijn liefde: Janna. Zij is zijn docente Nederlands en leest mee. Ze is onder de indruk van zijn verhalen. Ze stimuleert hem om verder te schrijven. Zo leert hij de taal het beste en uiteindelijk overtreft hij zichzelf.

Hij schrijft vooral om niet te vergeten en hij schrijft voor haar:

‘Ja, maar dat is wat ik wil: niets vergeten van hoe ik jou heb ontmoet, van wat er tussen ons gebeurt.’ (42)

Als hij niks meer van haar hoort, blijft hij schrijven. Hij raakt zijn baan kwijt en vindt iets als klusser. Het verandert zijn situatie. Als Janna hem plotseling uitnodigt om iets te gaan drinken, blijkt ze iets anders te willend an hij verwacht.

Zijn verhaal, haar verhaal

Ze wil zijn verhaal. Het geeft een boeiende inkijk hoe Janna eigenlijk in het leven staat. Zo verandert de liefdesgeschiedenis. Waarin een oorlog een rol speelt waar we in Nederland best zwartwit over denken.

Voor mij zijn Darko’s lessen ook boeiende lessen om te lezen. Michelle van Dijk weet op een overtuigende manier 2 werelden tegenover elkaar te zetten en samen te brengen. De verhalen over het verscheurde land Joegoslavië zijn prachtig en maken de hoofdpersoon en eigenlijke verteller alleen maar mooier en zwakken Janna af.

Je snapt niet waarom hij zo achter haar aan blijft lopen. En daar zit meteen de tragiek van het verhaal. Daarmee is Darko’s lessen een boek dat blijft hangen, vraagt om opnieuw te lezen en nieuwsgierig maakt naar nieuw werk van Michelle van Dijk.

Bedankt voor deze prachtige roman Michelle!

Michelle van Dijk: Darko’s lessen. Roman. Rotterdam: Uitgeverij Douane, 2017. ISBN: 978 90 72247 98 8. Prijs: € 17,50. 180 pagina’s.Bestel

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over de roman Darko’s lessen van Michelle van Dijk. We lezen dit boek bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Gedachten versus gevoelens

Denken en voelen. Deze 2 elementen staan centraal in de roman Narziss en Goldmund van Hermann Hesse. Het mooiste komt dit naar voren als Narziss en Goldmund bij elkaar zijn aan het einde van de roman. Goldmund vraag aan Narziss hoe het met Rebekka is.

Het gesprek komt op de Jodenvervolging en of iemand als Narziss dit tegen zou houden. Goldmund denkt aan de vervolgingen van Joden en de gruwelen van de pest. Dan corrigeert Narziss hem, zeker hij heeft gelijk…

Maar op één punt maak je een grote vergissing: je denkt dat wat je zoëven onder woorden bracht gedachten zijn. Maar dat zijn het niet, het zijn gevoelens! Het zijn de gevoelens van iemand, die wordt beziggehouden door de gruwelijke kanten van het bestaan. (234)

Daar staat tegenover dat deze gedachten snel verdwenen zijn als je op je paardje door de wereld rijdt. De vlucht uit deze naargeestige wereld. De pest en Jodenvervolging zorgen er bij Goldmund niet voor om niet zijn eigen gang te gaan. Hij steekt zijn hoofd in het zand!

Al zijn er meer manier om uit de gruwelen te treden. De kunst vervult zo’n rol bijvoorbeeld. Het heeft van Goldmund een kunstenaar gemaakt, terwijl Narziss in zijn geestelijke wereld weinig aandacht heeft gehad voor de aardse dingen. Goldmund loopt ervan over.

Herman Hesse weet in zijn roman op een mooie manier deze 2 werelden bij elkaar te brengen. Het maakt Narziss en Goldmund tot een verhaal dat wonderlijk mooi in balans is door dit fraaie contrast.

Hermann Hesse: Narziss en Goldmund. Oorspronkelijke titel: Narziss en Goldmund. Vertaald door Pé Hawinkels. 23e druk. Amsterdam: De Arbeiderspers, 1992 [1970]. ISBN: 90 295 1989 4. 274 pagina’s. Prijs: € 29,99.Bestel

Kastanjeboom

Het begin van de roman Narziss en Goldmund spreekt zo mooi tot de verbeelding. Het opent met de kastanjeboom bij de poort van het klooster in Mariabronn.

De opening van de roman is magistraal, zinnen om van te genieten en die je uitdagen om het verhaal te gaan lezen. Sterker nog: ze verleiden je en trekken je het verhaal in. Het is een verschrikkelijk mooie (en vooral lange) zin zoals je die maar weinig tegenkomt. Een eerste zin om nooit te vergeten:

Voor de poort van het klooster Mariabronn, met haar op tweelingzuiltjes rustende ronde boog, vlak bij de weg, stond een kastanjeboom. een vereenzaamde zoon van het Zuiden, onheuglijk lang geleden meegebracht van een pelgrimstocht naar Rome, een kastanje van een edel soort, noest van stam; hartelijk breidde zijn kruin haar rondingen uit boven de weg, ademde met ruime longen in de wind, liet in het voorjaar, als alles groen was, als zelfs de notebomen in de kloostertuin reeds getooid waren met prille, rossige blaadjes, nog geruime tijd op haar bladeren wachten, deed vervolgens, ongeveer in de periode dat de nachten het korst zijn, vanuit de balderbundels de matte, witgroene stralen opbloeien van haar zonderlinge bloesem, die zulk een suggestieve, zulk een tegelijk drukkende en pikante geur verspreidden, en liet in oktober, nog nadat fruit- en wijnoogst achter de rug waren, in de herfstwind uit haar geleidelijk geel wordende bladerkroon de stekelige vruchten vallen, die niet ieder jaar rijp werden, waar de jongens uit het klooster elkaar om in de haren zaten, en die door de uit Frans-Zwitserland afkomstige subprior Gregor op zijn kamer in het haardvuur gepoft werden. (5)

Een heel lange zin, maar heel erg mooi. De verteller heeft het hier over een tamme kastanje, waarvan je de kastanjes kunt opeten. De ‘onedele’ paardenkastanje krijgt namelijk veel eerder bladeren en prachtige bloemen. De bloemen in de vorm van heuse kaarsen, rustend op een bladerbed van toorsen. Sorry, ik merk dat de beeldende schrijfstijl van Hesse mij aansteekt.

In het fragment verwoordt de verteller wel de hele thematiek van de roman. Het plaatst natuur tegenover cultuur, zinnelijkheid tegenover het geestelijke, maar ook het aardse tegenover het hemelse.

Zo trekt de verteller je het verhaal in om nooit meer te vergeten. De boom komt overigens nog een keer terug als Goldmund terugkeert in het klooster Mariabronn:

Met een teder gebaar raakte Goldmund de stam aan, en bukte zich naar een van de stukgesprongen, stekelige schillen, die, bruin en uitgedroogd, op de grond lagen. (239)

Een mooi spel van de verteller met het onderwerp van de roman, waarbij de kastanje symbool staat voor het verleden van Goldmund. De kastanje die verderop nog terugkomt om te verwijzen naar de loop van de tijd. Het haalt op een aantrekkelijke manier de lezer weer bij de les.

Hermann Hesse: Narziss en Goldmund. Oorspronkelijke titel: Narziss en Goldmund. Vertaald door Pé Hawinkels. 23e druk. Amsterdam: De Arbeiderspers, 1992 [1970]. ISBN: 90 295 1989 4. 274 pagina’s. Prijs: € 29,99. Bestel

Narziss en Goldmund

Best veel over gelezen, de roman Narziss und Goldmund van de Duits-Zwitserse schrijver Hermann Hesse. Een boek dat in 1935 verschenen is. In het licht van zijn tijd al een vooruitstrevend boek en na de dood van Hermann Hesse waanzinnig populair geworden.

De insteek van deze roman gaat over 2 mannen, Narziss en Goldmund. De eerste is een slimme jongeman. Hij weet zich als novice snel op te werken in het klooster Mariabronn. Slim en geleerd als hij is, onderwijst hij de leerlingen in het Grieks, waaronder de nieuwkomer Goldmund.

Goldmund is een tegenhanger van de novice Narziss. De jongen krijgt les van Narziss, maar lijkt in niets op hem. Is Narziss geleerd, Narziss heeft aandacht voor het aardse. Daarom houdt de jongen het ook niet zo lang uit in het klooster. Het vrouwelijk schoon trekt aan hem en hij verlaat het klooster met medeweten van Narziss.

Dan verschuift het perspectief van de verteller naar Goldmund. De lezer volgt hem op zijn zwerftochten. Steeds als de jongeman ergens langere tijd kan blijven of hij op een andere manier verdienstelijk is, dan gaat het aan hem knagen. Korte tijd later verdwijnt hij weer. Geleid door de honger naar het zwerven of door het verlangen naar een vrouw. De vrouw wordt door de verteller gesymboliseerd in de zoektocht van Goldmund naar zijn moeder:

Hij wist zonder dat hij het zich eigenlijk bewust was of onder woorden had kunnen brengen, – het was een besef, dat dieper zat, in zijn bloed – dat zijn levensweg die van zijn moeder was, van de wellust en de dood. De vaderlijke kant van het leven, de wil en de geest, daar hoorde hij niet thuis. (148/9)

Daarmee levert Hermann Hesse met zijn roman een aangrijpend verhaal op waar je langer over kunt nadenken. Oogt de roman in het begin nog als een schelmenroman, later wordt het meer en meer een ontwikkelingsroman dat zo mooi het lichamelijke (Goldmund) tegen het geestelijke (Narziss) zet.

Het verhaal van Hermann Hesse verwoordt op een onvergetelijke manier waarmee veel mensen worstelen. Het zinnelijke tegenover het lichamelijke. 2 werelden die eigenlijk een eenheid vormen en laten zien dat leven om allebei de elementen vraagt.

Hermann Hesse: Narziss en Goldmund. Oorspronkelijke titel: Narziss en Goldmund. Vertaald door Pé Hawinkels. 23e druk. Amsterdam: De Arbeiderspers, 1992 [1970]. ISBN: 90 295 1989 4. 274 pagina’s. Prijs: € 29,99.Bestel

Schuld

De roman Schuld van Walter van den Berg geeft weer een vertrouwd inkijkje in het ruige leven van de straat. De wereld van de criminaliteit van Amsterdam-West, waarin iedereen schuld bij elkaar heeft. De roman geeft een nieuwe dimensie aan schuld. Want was is schuld eigenlijk precies? Draait het om het geldbedrag dat iemand verschuldigd is aan iemand anders? Of spelen er andere dingen?

Het verhaal van Schuld is intrigerend. Het begint verwarrend, gezien vanuit verschillende personages en naar het lijkt met verschillende verhaallijnen. Daarbij speelt de verteller met de tijd. De tijd voor en na de moord. Dat weet je omdat de roman daarmee opent:

Mijn broer had nog gezongen op de avond dat hij iemand doodsloeg. (5)

Langzaam maak je kennis met de personages. Het zijn er nogal wat, waarbij schuld een rol speelt. Iedereen staat bij elkaar in het krijt. Schuld is niet zozeer een geldbedrag dat aan iemand voldaan moet worden. Je kunt er ook nauwelijks aan ontsnappen. Degene aan wie de schuld betaald moet worden, rekent bijvoorbeeld ook een buitensporige rente. Hierdoor is de schuld nauwelijks in te lossen.

Alle personages hebben geheimen voor elkaar en kunnen er niet aan ontsnappen. Het levert een intrigerend verhaal op met een aantal interessante wendingen. De verteller krijgt ineens ook een gezicht in de broer van de moordenaar. Hij wordt wel wel kritisch bezien door de andere personages van het verhaal.

Daarmee geeft Walter van den Berg opnieuw een inkijkje in de schimmige wereld van Amsterdam West. Het is een wereld die zich deels aan het zicht van alledag onttrekt. Een spoor van kleine en grotere criminaliteit trekt door het verhaal. Daarmee laat Van den Berg iets zien dat voor veel mensen een onbekend terrein is. Het geeft deze roman zijn extra dimensie.

Het idee dat de moordenaar met de vrouw van de vermoorde gaat. En de zoon die geen contact wil met zijn vader, maar wel zijn schuld inlost. Allemaal facetten die de roman iets geheimzinnigs meegeven en het verhaal bijzonder maken.

Walter van den Berg: Schuld. Roman. Amsterdam: Das Mag, 2016. ISBN: 9789082410624. 224 pagina’s. Prijs: € 19,95.Bestel

Wordt ze de oude? - Saartjes hernia (9)

Het is 4 maanden geleden dat Saartje niet meer kon lopen vanwege een rughernia. Ik heb er niet meer over geblogd omdat er niet echt nieuws te melden was. Voorzichtig hebben we het rondje lopen iedere keer wat uitgebreid.

Uiteindelijk loop ik het oude rondje weer. Dat heeft nog wel even geduurd voor ik weer het hele rondje durfde te lopen, maar nu hobbelt ze vrolijk mee.

Zeker, het is niet meer de oude, vlotte pas. Al heb ik het idee dat ze nog altijd vorderingen maakt. Het gaat langzaam maar zeker steeds beter. Maar dat zegt niet dat ze weer helemaal de oude is. Ze loopt soms nog erg slordig. Lijkt zich er niet zo druk over te maken.

Bij het poepen kromt haar rug best vreemd. Net als dat haar pootjes schudden bij het plassen. Dingen die wel langzaam afnemen, maar of het helemaal verdwijnt… Ik weet het niet.

Soms vind ik dat wel jammer. Dan vraag ik mij af of ze ooit weer de oude wordt. Tegelijkertijd ben ik heel blij dat ze loopt en geen pijn heeft. De tijd zal het leren. Zou ze bijvoorbeeld een flinke strandwandeling kunnen hebben?

Dan kom ik thuis van het lopen en snuffelt heerlijk verder. Het is niet meer die hond die uitgeput in haar mandje ploft. Het springen op de bank gaat steeds behendiger. Al bengelt ze soms met de pootjes als ze halverwege de bank heeft weten te komen.

Allemaal dingen die vertellen dat het beter gaat dan ooit. Al is het niet goed voor de rug, maar als we daar tegenin gaan, heeft niemand een leven. Daarom laten we het maar zo.

Ronde Maaskamer - Dagje Dordrecht (5)

De ronde Maaskamer in het Patriciërshuis aan de Wolwevershaven van Dordrecht is wel het meest overweldigend. Onbetwist is dit de pronkkamer van het huis en een uiterst verstandige beslissing geweest van een latere bewoner om het prachtige uitzicht vanaf deze mooie plek in Dordrecht optimaal te benutten.

Doris gaat heerlijk op de vloer zitten en kijkt zo aandachtig naar het wisselende uitzicht. Al die langsvarende binnenvaartschepen en in de hemel de voortdurende veranderingen van de wolkenhemel, geven deze plek een continue stroom van beweging en beleving.

Het hartelijke ontvangst en de buitengewoon sfeervolle inrichting van het huis doen de rest. Je voelt je welkom en het huis voelt ontzettend goed aan. Ergens ben je geneigd om te wensen dat je er langer mag blijven en misschien lekker in bed kan kruipen om er te overnachten.

Zo verlaten we Dordrecht weer. Zeker, we hadden nog een paar andere musea willen bezoeken, waaronder het Dordrechts Museum of het Hof van Nederland waar de kiem ligt van het hedendaagse Nederland. Allemaal dingen waar we langsgelopen zijn.

Gelukkig hebben we wel aandacht voor de kiem van de familie De Wit. Hier in Dordrecht bestierden de De Witten jarenlang de stad. De 2 zonen van Jacob, Johannes en Cornelis hebben het land vanuit Den Haag geregeerd, tot ze in 1672 noodlottig ten einde kwamen door het gepeupel. Een standbeeld midden in de binnenstad doet aan deze 2 broers herinneren.

Daarmee is Dordrecht meer dan interessant voor een dagje weg. Eigenlijk kun je er zo meerdere daagjes doorbrengen. Buiten het feit dat bijvoorbeeld in de Grote of Onze Lievevrouwekerk een buitengewoon puik orgel staat en een toporganist speelt. Een weekendje Dordrecht zal daarmee zeker geen straf zijn.

Schilderijen van Kuipers - Dagje Dordrecht (4)

Het andere dat in het Patriciërshuis aan de Wolwevershaven buitengewoon de aandacht trekt, zijn de schilderijen van de Dordtse schilder Cornelis Kuipers, kunst gemaakt aan het eind van de 18e eeuw. De schilderijenverzameling is per ongeluk ontstaan omdat in het huis 2 haardstukken van zijn hand zijn.

De laatste familie die dit huis bewoonde, besloot hierop meer werk van hem te verzamelen. Ze hebben een aantal indrukwekkende schilderijen bij elkaar gekregen, waarvan de 2 bloemstillevens in de voorkamer rechts wel het mooiste zijn.

De fijnschilderkunst beheerst Kuipers tot in de kleinste details. De verzameling kleine dieren, spinnen, wespen en zelfs de doodshoofdvlinder, zijn uiterst precies uitgevoerd. Erg indrukwekkende schilderijen die in de kamer voor hangen. Ook in dit veel kleinere huis, is er een mooie gang die het huis in midden deelt. Achterin buigt hij af naar de 18e eeuwse stijlkamer, de Maaskamer.

Dit huis kenmerkt zich vooral door de prachtige, heldere kleuren. Het geeft de bezoeker een heel prettig gevoel. Ook in combinatie met het heldere licht die de rivier in het huis lijkt te geven.

Op de eerste etage is ruimte voor een tentoonstelling. Bij ons bezoek is dat een uitgebreide expositie over tabak. De hartelijke conservator die de voorwerpen nog aan het rangschikken is, de mensen die de voorwerpen in bruikleen hebben gegeven, hadden nog verbeterpunten, vertelt over de snuifdoosjesverzameling van Napoleon.

De Franse dictator zou er bekend om hebben gestaan dat als iemand hem een snuifje aanbood, het doosje adequaat in zijn zak te steken. En daar durft natuurlijk niemand iets van te zeggen. Ook zie ik nog een paar indrukwekkende tabakspotten. Ik herinner mij dat ik ook ooit eentje heb gehad.

Verder veel pijpen, waaronder een aantal Goudse en andere soorten pijpen die in de 18e en 19e eeuw populair waren. Een interessante expositie, waarbij het mij vooral verwondert hoe snel het tabak uit ons dagelijkse leven verdwijnt.

Lees morgen het laatste deel van Dagje Dordrecht: Ronde Maaskamer

Patriciërshuis - Dagje Dordrecht (3)

Als we weer buiten staan, wil ik graag nog even naar het Havenhoofd lopen voor het uitzicht over de rivier en de driesprong die Dordrecht gemaakt heeft. Het typische Hollandse landschap bereikt hier namelijk wel zijn hoogtepunt. Wat ik niet weet, is dat hier vlakbij een prachtig woonhuis staat dat toegankelijk is voor publiek. Sterker nog: met de Museumkaart kom je erin.

Het wordt gerund door enthousiaste vrijwilligers. Je gaat hier echt op bezoek. Is Huis van Gijn een woonhuis dat sterk museaal is ingericht, compleet met hekjes en draadjes die je tegenhoudt om de hele ruimte te kunnen betreden. Dit woonhuis is een echt avontuur om binnen te wandelen. Je bent hier namelijk gewoon op bezoek.

De naam van het museum aan de Wolwevershaven 9: Het Dordts Patriciërshuis, Museum aan de Maas. Je beklimt hier de entree om bij de voordeur te komen en belt dan aan. Zoals bij een echt woonhuis word je binnengelaten, alsof je bij een kennis langsgaat. De jas wordt keurig opgehangen en je krijgt een rondleiding door het huis.

In tegenstelling tot het Huis van Gijn is dit huis qua stijl ingericht naar de ontstaanstijd van het huis, de 18e eeuw. Het interieur is zoveel mogelijk teruggebracht in deze stijl door de laatste bewoners. De laatste bewoners die leven ook gewoon nog. Sterker nog in een videofilm op zolder vertellen de jonge kinderen hoe zij het ervaren hebben om in zo’n museaal en monumentaal huis te wonen.

Het mooiste onderdeel van het huis: de 18e eeuwse stijlkamer, de Maaskamer met zicht op het drierivierenpunt van Dordrecht, het drukstbevaarde water van Europa. De Maaskamer is veruit het prachtigste deel van het huis. Zuiver rond van binnen, zelfs de deur en de ramen buigen met de cirkel van de kamer mee.

Het uitzicht vanuit deze kamer op het drierivierenpunt is overweldigend. Waar de Merwede zich splitst in de Oude en de Nieuwe Maas zorgen de wolkenhemel en de vele schepen die langsvaren voor een iedere keer weer ander uitzicht. Prachtig, een kamer om niet snel te vergeten.

Lees morgen het 4e deel van het Dagje Dordrecht: Schilderijen van Kuipers

Huis van Gijn - Dagje Dordrecht (2)

Na het Nationaal Onderwijsmuseum voert de tocht naar de binnenstad van Dordrecht. Een prachtige binnenstad, zo ontdekken we snel. Wij gaan vandaag de huizen in. Op het prachtige havenhoofd, de Nieuwe Haven, zijn 2 oude woonhuizen die voor het publiek toegankelijk zijn.

Het eerste van de familie Van Gijn is aan de Nieuwe Haven 29. Het is een indrukwekkend en groot pand met een grotendeels 19e eeuws interieur. Er zijn wel oudere elementen, maar de toestand is teruggebracht in de situatie van de laatste bewoner die tot 1922 in het huis woonde.

De gang in het midden meet het formaat van een galerij, loopt mooi van voor naar achteren. Dit refereert wel naar de oude koopmanshuizen, die dit huis natuurlijk van origine was. Het interieur is in de loop van de eeuwen meeveranderd met de bewoners van het huis.

Aan weerszijden van deze gang staan veel klokken en bevinden zich achter de deuren diverse vertrekken. De pronkkamer, een ontvangstkamer voor gasten en daarnaast ook een eetkamer en een mooie, intieme tuinkamer. Het is een indrukwekkend pand, met hoge plafonds, rijk gedecoreerd en veel grandeur.

Veel contrast boven met slaapkamers en andere vertrekken. De bibliotheek is erg mooi, net als de imposante goudleerkamer. Alleen zou ik nooit die groene lapjes ophangen om het stof uit de boeken te houden. Verder bevat het gigantische woonhuis op zolder veel vertrekken met een praktisch doel, zoals de waskamers.

De zolder is in vroeger tijden vooral gebruikt voor het mangelen, persen en drogen van de was. Op de opperste zolder vind je een gigantische speelgoedverzameling van treinen, zeilboten en heel veel poppen. De draaimolen springt in het oog, net als het levensechte winkeltje.

Het is wel mooi hoe het Huis van Gijn is ingericht. Echt als een 19e eeuws woonhuis waarin de kamers hun oude, functies hebben behouden. Het aangrenzende huis is gebruikt voor alle museale ruimtes en trappenhuis met lift. Zo blijft het eigenlijke huis al deze rompslomp bespaard.

Lees morgen deel 3 van het Dagje Dordrecht: Het Patriciërshuis

Nationaal Onderwijsmuseum - Dagje Dordrecht (1)

Een dagje in de herfstvakantie vrijgenomen. Bij het vragen waar we naar toe zouden ga, laat ik kiezen uit Delft of Dordrecht. Zonder twijfel appt Doris het antwoord terug: Dordrecht.

Wat moet je dan gaan doen daar? Ik heb het Dordrechts Museum op mijn lijstje staan. Net als Statenzaal in De Hof, in deze ruimte heeft de eerste vergadering van de Nederlandse Republiek plaatsgevonden in 1572. De plek waar Nederland is ontstaan.

We zijn in allebei niet geweest. Wel naar het Nationaal Onderwijsmuseum. Het zit in een statig pand uit 1939 van Sybold van Ravesteyn en is zandkleurig. Herkenbare architectuur, die vooral na de oorlog een grote bloei kende. Het staat evenwijdig aan de spoorbaan en ik herken het gebouw omdat het mij vanuit de trein al vaker is opgevallen.

Wat een prachtig pand is dit gebouw met de naam De Holland. Het is terecht een echt monument. De architect heeft ook veel stations ontworpen, waaronder het vorige Centraal Station in Rotterdam, maar ook de stations in ’s Hertogenbosch en Vlissingen. De beeldpartij boven de ingang is heel herkenbaar.

Het Nationaal Onderwijsmuseum laat veel zien: een feest de herkenning zijn de vele lesmethodes en de onderwijsplaten. Het biedt een mooi kijkje in het Nederlands onderwijs, geconcentreerd op het basisonderwijs.

Ook kun je er schrijven met een echte kroontjespen, maar ook de lei en griffel in je hand nemen. Je maakt kennis met de vele schrijfwijzen die er zijn. Met mooi krul of vierkante blokletters. Of het skelet dat er hangt en waarvan uiteraard enkele botten ontbreken.

Het is heerlijk om daar rond te neuzen. Jammergenoeg was de bovenzaal van het gebouw gesloten vanwege een vergadering. Ik had er graag even geneusd. Het is een opvallend element aan dit monumentale pand van Van Ravesteyn.

Gevaarlijke spionne? - Mata Hari (4)

De bewonderaars van Mata Hari krijgen een bijzonder plekje. Een bureau met veel rozen en wat aantekeningen van bewonderaars. Ze worden verbeeld met de leren jassen, als heuse spionnen en rechercheurs. De oorlog treedt het verhaal binnen. Je ziet een paar paspoppen met leren jassen waarop de beelden van marcherende Duitse en Franse legers.

Het is het verhaal van de oorlog waarin Mata Hari van aanbeden vrouw verandert in een soort heks. Een spionne, een niet te vertrouwen vrouw. Hier wordt haar eerdere opportunistische houding haar fataal. Ze is een bedreiging geworden en krijgt van de Fransen de beschuldiging dat ze voor de Duitsers werkt.

Ze is gedurende de hele Eerste Wereldoorlog verdacht. En dat is ook wel te begrijpen als je ziet hoe ze in de oorlogsjaren nog rondreist door Europa. Ze is zich er niet bewust van hoe verdacht ze zich maakt. Haar liefde voor mannen in uniform versterkt deze verdenkingen alleen maar.

Mata Hari wordt gedreven door haar zucht naar luxe. Dezelfde hebzucht die haar vader in een faillissement stortte. Ze wil op grote voet leven en dat leven ook in de moeilijke oorlogsjaren doorzetten. Is ze echt een spionne geweest. Ik weet het niet. Als spionne heeft ze geen heldendaden verricht. Het is haar zelfs fataal geworden.

Het mondt uiteindelijk in de executie waarmee de tentoonstelling in Leeuwarden begint. Een leven dat bijzonder tragisch eindigt. Zelfs voor het vuurpeleton staat ze met de rechte rug. Ze schijnt haar executeurs zelfs een handkus te hebben toegeworpen. Ze stond er in dezelfde bontjas, als waarin ze gearresteerd werd.

Die dood heeft er mede voor gezorgd dat ze nog altijd niet vergeten is. Een grote expositie is aan haar gewijd. Ze krijgt nog altijd die aandacht. Sterker nog: ze is de bron voor een heuse mythevorming. Margaretha Zelle, een bijzondere vrouw met een leven dat tot de verbeelding spreekt en dat als inspiratie voor velen dient.

Mata Hari, De mythe en het meisje is tot en met 2 april 2018 te zien in het Fries Museum te Leeuwarden.

Lieve Nonnie - Mata Hari (3)

Op de banken waar je kunt zitten, liggen reproducties van haar plakboeken, boordevol met foto’s en krantenberichten over haar verschijning. De hele wereld was bevangen door deze vrouw. Ze verovert de aandacht van heel veel mensen, vooral mannen.

Precies op die plek ligt een brief aan haar dochter. Het klinkt vol verdriet. Een moeder mist haar kind:

Lieve Nonnie, Ik verlang erg je eens te zien. Ik heb er altijd zoveel moeite voor gedaan. Maar het is nooit gelukt.

Op de andere kant staat:

Ik weet niet wat je van me denkt, maar — dit kan ik je zeggen, ik heb het recht je dit te vragen. Je moeder

Eronder staat in dik blauw potlood:

zoo ’n smeerlap he. UK

Dat geeft een ander inkijkje in het leven van Margaretha Zelle. Ze is ook een moeder waarover de wereld een oordeel heeft. Ze heeft haar dochter niet op kunnen voeden en probeert vergeefs grip op haar te krijgen. Vergeefs, de brieven zijn zonder effect. Ze heeft veel oproepen naar haar ex-man MacLeod gestuurd, maar hij stuurde ze uiteindelijk ongeopend retour.

Mata Hari, De mythe en het meisje is tot en met 2 april 2018 te zien in het Fries Museum te Leeuwarden.

Terug in de tijd - Mata Hari (2)

Na de opening van de gebeurtenissen 100 jaar geleden, spring je terug in de tijd, bij het begin. De biografie van Mata Hari, begint bij Margretha Zelle in Leeuwarden. Ze is de dochter van de plaatselijke schoenenverkoper. Ze leven op grote voet. Zo rijdt ze bijvoorbeeld in een speelgoedrijtuig met 2 bokken ervoor door de Friese hoofdstad. De mensen kijken haar met een lichte verwondering na. Ze hebben kapsones.

Je ziet enkele poesie-albums liggen en komt dan bij het rampzalige faillissement uit. Vader Zelle leefde op te grote voet en gaat failliet. Hij verdwijnt en laat de familie berooid achter. Margretha’s ouders scheiden en nog geen jaar na de scheiding overlijdt haar moeder. Margretha komt op een kostschool in Leiden terecht. Het loopt uit op een affaire met de schooldirecteur.

Ze ontsnapt uit haar ellendige bestaan door te trouwen met de officier MacLeod. Een oproepje in de krant brengt haar met hem in contact. Ze trouwt korte tijd later en vertrekt met hem naar Nederlands-Indie. Het stel krijgt 2 kinderen. Echt lekker gaat het niet met het huwelijk.

De jongen overlijdt. Hij zou vergiftigd zijn, maar de informatie in het museum geeft aan dat MacLeod waarschijnlijk aan een geslachtsziekte leed, die hij overdroeg aan zijn kinderen. Bij de behandeling met kwik moet het waarschijnlijk zijn foutgegaan.

Het huwelijk is al snel niet meer te redden. Ze gaan scheiden en een moeilijke periode breekt voor Margaretha Zelle aan. Ze staat voor de beslissing: of ze gaat haar kind opvoeden of ze gaat haar geluk in Parijs beproeven. Ze mag van haar ex-man niet haar kind opvoeden, hij houdt haar bij haar weg en ze vertrekt. Mislukt het eerste bezoek, het tweede is erg succesvol.

In Nederlands-Indië heeft ze goed gekeken naar de Oosterse dans en het Wajongspel. Ze weet de aandacht te trekken met een eerste optreden in Musee Guinet. Het zit daar bomvol met invloedrijke mannen die helemaal bevangen door haar raken. Ze schiet als een komeet omhoog, zo snel spreekt iedereen over haar. Veel vrouwen spraken schande van haar, maar de meeste mannen schudden misschien nee, maar ze waren erg getroffen door haar verschijning.

Mata Hari is al snel de bestbetaalde artiest in Parijs. Op de tentoonstelling is dit in de grootste zaal heel mooi vormgegeven. Er hangen witte gordijnen met projecties van een dansende vrouw. Er klinkt Oosterse muziek en aan de wanden zie je projecties van de bekende danseres Mata Hari met de juwelen en kroontjes met hoorntjes eraan.

Op ooghoogte zie je een beeld van Shri Shiva, het beeld waar Mata Hari aan het eind van haar eerste dansvoorstelling in het museum voor Aziatische kunst zich op de grond liet vallen. Ook zie je de wajangpoppen en andere attributen bij haar optredens.

Mata Hari, De mythe en het meisje is tot en met 2 april 2018 te zien in het Fries Museum te Leeuwarden.

Mata Hari, de tentoonstelling (1)

Mata Hari. Ik weet niet meer wanneer ik als kind al gegrepen werd door de vergeelde zwartwit foto’s. De vrouw in een met juwelen behangen topje en veel doorschijnende sluiers. Heel veel sluiers. De geheimzinnigheid en het mystieke in haar verschijning grepen mij toen al.

Later werd ik gevoed door het verhaal van Maarten ’t Hart over de neef van Mata Hari. De neef van Mata Hari, dominee Zelle, die er ondanks zijn plek op de preekstoel, bijna net zo’n losse levensstijl op nahoudt als zijn nicht. Een prachtig verhaal waar een dominee Zelle nog een proces begonnen is tegen Maarten ’t Hart. Hij voelde zich aangesproken.

De tentoonstelling in het Fries museum in Leeuwarden moest daarom bezocht worden. Ik kon het combineren met een paar andere activiteiten, cd’s die ik nog wilde halen en een bezoek aan de herinneringsbijeenkomst in het nabijgelegen Goutum. Daarom ging ik er zaterdag heen.

De drukke kermis voor het museum met allemaal tollende en draaiende attracties wordt gedurende het bezoek steeds kleurrijker. Dat komt omdat het buiten steeds donkerder wordt. Wij klimmen omhoog naar de 2e verdieping waar de expositie is gehuisvest.

Je mag geen foto’s maken. Ik zie het logootje maar ik registreer het niet. Meteen bij binnenkomst raak ik namelijk al bevangen van deze dame. De prachtige witte gordijnen die er hangen. Ze zijn als doorzichtige sluiers en haar beeltenis erop. Het is dezelfde indrukwekkende verschijning als waar zoveel andere mannen door gegrepen worden. Ze trekt de aandacht.

Want is ze eigenlijk mooi? De knokige neus geeft haar gezicht een bijzondere vorm. Maar het haalt niks van de geheimzinnigheid weg. Misschien versterkt het deze alleen maar. Kijk je bijvoorbeeld naar de arrestatiefoto. Niet een reguliere foto waarop iemand getekend is. Nee, een vrouw die strijdbaar en met rechte rug in een bontjas staat.

Of de foto in het uniform van haar minnaar. Daar staat een knappe vrouw, die lonkt naar de camera. Ze weet je pakken en in te pakken. Elke man tuint in haar verschijning. Zelfs een eeuw na haar dood, raak je door haar gegrepen. Het is niet de opwinding die zich meester van je maakt. Het is meer. Het is een bijzonder soort fascinatie.

Als je het gordijn met haar beeltenis erop geprojecteerd passeert, begint de tentoonstelling in Leeuwarden met haar doodvonnis. Het originele vonnis ligt hier, net als de verhoren en andere rechtbankverslagen. Je hoort enkele verhoren voorgedragen worden.

Mata Hari, De mythe en het meisje is tot en met 2 april 2018 te zien in het Fries Museum te Leeuwarden.

Niet snel te vangen

Zen of de kunst van het motoronderhoud is niet een boek dat snel te vangen is. Het maakt je als lezer nieuwsgierig. Je merkt hoe de 2 personages (en als je Phaedrus als apart personage ziet, 3) zoeken naar de zin van het leven en van het bestaan. De beelden in het verhaal lijken soms uit de lucht te vallen, maar ze hebben vaak ook een duiding.

De beelden die Chris ziet, en de herinneringen van Phaedrus waarin bijvoorbeeld ook de steppewolf voorbijkomt. Zoals als hij terugdenkt aan een reis door de bergen waarbij de ik-verteller een hond op het pad ziet lopen. Pas veel later beseft hij dat het niet een hond was, maar een wolf.

Een directe verwijzing naar de ideeënroman van Herman Hesse, de steppewolf. Ook Phaedrus ziet zichzelf als een wolf.

Evenals die grijze wolf in de bergen bezat hij een bepaald soort dierlijke moed. Hij ging zijn eigen gang zonder zich te bekommeren om de gevolgen die de mensen roms perplex deden staan en die mij nu met stomheid slaan wanneer ik erover hoor. Hij maakte niet vaak zijwaartse bewegingen naar links of naar rechts. Daar ben ik achtergekomen. Maar deze moed stamde niet uit een of andere idealistische hang naar zelfopoffering, maar kwam alleen voort uit intensiteit van zijn jacht en was op zich helemaal niet zo’n edel streven. (79)

Daarmee krijgt het boek meer lading dan je in een eerste lezing kunt bevatten. Want lastig lezen is Zen of de kunst van het motoronderhoud zeker. Je weet niet wat waarheid is en leugen. Waar begint de fantasie of het idee en waar ligt de waarheid van het verhaal? Het boek is een zoektocht van een man die slim is, maar ook in de war is. Daarmee word je als lezer heen en weer geslingerd. Verwarrend en intrigerend tegelijk.

Robert M. Pirsig: Zen en de kunst van het motoronderhoud, Een onderzoek naar waarden. Oorspronkelijke titel: Zen and the Art of Motorcycle Maintenance, An Inquiry into Values. Vertaald door Ronald Jonkers. 32e druk. Amsterdam: Ooievaar, 2001 [1976]. ISBN: 978 90 5713 535 3. 380 pagina’s. Prijs: € 19,99.Bestel

Zen en de kunst van het motoronderhoud

Het boek Zen en de kunst van het motoronderhoud houdt het midden tussen een spannende roman en een filosofisch essay. Ik werd op het idee gebracht door de roman Geboren uit een roos van Tineke Aarts.

In deze roman vertelt de schoonzus van Juliette Bonave dat ze zo weinig tijd om te lezen heeft. Het laatste boek dat ze gelezen heeft, is Zen en de kunst van het motoronderhoud van Robert M. Pirsing. Zodoende ben ik het boek ook maar eens gaan opslaan.

Een boek dat vertelt over de motorvakantie van de hoofdpersooon en ik-verteller door Amerika. Hij reist door verschillende staten en natuurgebieden, met als eindbestemming Calafornia. Het zijn plaatsen waar de ik-verteller eerder is geweest. Hij laat ze zien aan zijn zoon die achterop de motor zit.

De roadnovel waar het boek in eerste instantie op lijkt, wordt onderbroken door uitvoerige filosofische gedachten en flashbacks van de verteller. Soms ligt er een verband met de gebeurtenissen onderweg. Dat geldt zeker voor de opmerkingen die hij heeft over de verschillende motorrijders.

De ene motorrijder is heel zuinig en spaarzaam met zijn motor. Hij durft en wilt er vooral niet teveel zelf aan doen. Voor elke wissewasje, zelfs om de olie te verversen, gaat hij naar de garage. Dat is zijn medereiziger John Sutherland en zijn vrouw Sylvia.

De ik-verteller is een andere motorrijder. Hij vindt het heerlijk om te prutsen aan zijn motor, onderdelen te vervangen en te proberen om hem weer aan de praat te krijgen als hij hapert.

Het zijn beschouwingen die de ik-verteller geeft in zijn verhaal. Daarbij afgewisseld door het levensverhaal van ene Phaedrus. Het is het alterego van de verteller. Hier komt het verhaal over de zoektocht naar het ware. Een reis langs universiteiten als student, docent en onderzoeker.

Zijn zoon Chris vormt een mooie tegenhanger. De jongen worstelt met zichzelf en met zijn vader. De verteller botst regelmatig met zijn 10-jarige zoon. Ze lijken weinig begrip voor elkaar te hebben en de verteller ziet hem soms meer als tegenstander dan als medestander. Langzaam maar zeker brengt de reis hem in een staat van gekte. Ook een staat van zijn, maar onwenselijk.

Robert M. Pirsig: Zen en de kunst van het motoronderhoud, Een onderzoek naar waarden. Oorspronkelijke titel: Zen and the Art of Motorcycle Maintenance, An Inquiry into Values. Vertaald door Ronald Jonkers. 32e druk. Amsterdam: Ooievaar, 2001 [1976]. ISBN: 978 90 5713 535 3. 380 pagina’s. Prijs: € 19,99.Bestel

Verteller ontmaskerd

In het 3e en laatste deel van deze Trilogie, komen de verhalen weer terug. Het kleine meisje Virginie is ontvankelijk voor de historie. Het is bijvoorbeeld onduidelijk wat er precies allemaal in het verleden is voorgevallen met de geheimzinnige Meenthoeve. De boerenhoeve naast hun eigen Mariahoeve.

De verhalen van de wijnboeren die het niet meer zien zitten als de legendarische schimmel de hele wijnbouw ruïneert aan het begin van de 20e eeuw. Of de vloek die op de Meenthoeve zou rusten waardoor de nieuwe bewoners al bij voorbaat kansloos zijn. Gelukkige weten de nieuwe bewoners deze vloek te bezweren, al lijkt het aanvankelijk niet zo te zijn.

De roman Geboren uit een roos staat vooral stil bij de oorlogsjaren. Het is de zoektocht van dochter Juliette en kleindochter Virginie naar de plotselinge emigratie van moeder Fanny. Het heeft met de oorlog te maken. En de verteller Virginie laat zien dat het verraad in de oorlog een reikwijdte heeft tot in onze tijd.

Tegelijkertijd is deze roman ook een prachtig moeder-dochter verhaal. De strijdbare Juliette stort zich met veel passie op het maken van wijn. Ze ontwikkelt de Bonave Passion, een wijn zoals zij is. Een wijn met karakter waar niet iedereen even gecharmeerd van is. De echte wijnliefhebber weet dit echter wel te waarderen. Of zoals Pascal, vriend en sommelier zegt:

Persoonlijk beschouw ik deze wijn ook als een eerbetoon aan je oom Gaston en aan je moeder; zij groeiden op in de oorlog en hebben de tijd niet aan hun zijde gehad. Maar vooral beschouw de Bonave Passion als een eerbetoon aan het ware karakter van de auxerrois. Jij hebt aangevoeld dat deze druif onversneden het sterkst is. Karakter van maker en product vallen samen, zoals ook bij Gilbert het geval was. (146)

De oorlog overwinnen met een nieuwe wijn. Prachtig verwoord.

Daarnaast is Virginie op zoek naar haar vader. De rijke wijnboer Gaston. Alles komt mooi bij elkaar. De geheimzinnigheid van het verleden, een historie van een kleine Franse gemeenschap waarbij alles een lange doorwerking heeft. Waarbij de kinderen vaak geconfronteerd worden met de daden van hun (voor)ouders.

Virginies fantasie over de kleine, vervallen schuur en woonhuis van de oude bewoners Sarroned. Een familiedrama. Het verhaal laat je niet onberoerd en de vriendschappen die de jonge Virginie met deze meisjes uit het verleden sluit.

Dit deel geeft deze romanreeks een mooie afsluiting. Waarbij niet alleen de historie een rol speelt, maar meer speelt. Het gaat over hoe een vrouw zich in een mannenmaatschappij weet te redden. En over een dochter die over bijzondere gaven beschikt en het uiteindelijk allemaal heel mooi in de romans heeft weten te vertellen.

De verteller van het eerste deel Familiebezit is ontmaskerd!

Tineke Aarts: Geboren uit een roos. Roman. Lemontree Books, 2017. ISBN: 978 90 825 1642 5. Prijs: € 19,95. 322 pagina’s.Bestel

Geboren uit een roos

Het 3e en laatste deel van de Tineke Aarts’ Bonave Trilogie vertelt het verhaal van Juliettes dochter Virginie. Daarmee krijgt het 1e deel van de cyclus het vervolg dat het verdient. Het eerste deel Familiebezit vertelt het verhaal van moeder Juliette dat eindigt met de komst van haar dochter Virginie. Daarmee blijft de lezer een beetje onthutst achter.

Zeker ik houd erg van open eindes, maar het einde van Familiebezit bleef wel heel erg open. Er zat gewoon een nieuwe roman in en de prachtige schrijfstijl van Tineke Aarts zou dat meer dan een boeiend boek maken. Daar was ik al in 2004 overtuigd. Nu ik deze roman lees, ontdek ik dat ik toen gelijk had.

Want Tineke Aarts neemt de beste beslissing, ze maakt Virginie tot verteller en hoofdpersoon. Daarmee verschuift het perpectief van de roman van Juliette naar haar dochter. Virginie is een boeiend meisje dat buitengewoon verbeeldingskracht bezit. Deze verbeelding maakt Geboren uit een roos tot een heel mooi boek.

Door haar buitenechtelijke afkomst, haar vader is de grote wijnboer Francois Zéline, en haar alleenstaande moeder, heeft Virginie een bijzondere positie in het dorp. Ze wordt geplaagd in de klas. Als ze bij een begrafenis haar vader ook nog eens ziet, schiet de verbeelding binnen. Ze wil vluchten in het verleden dat haar omringt. Ze belooft er zelfs te gaan wonen!

‘Ja, want dan woon ik naast jullie. Ik blijf!’ zeg ik luid en duidelijk, stellig als besluit. Met deze woorden laat ik Rosa weten dat ik er alles aan zal doen om deze hoeve te beschermen. Het is een kinderlijke toezegging, spontaan uitgesproken, want ik kan niet weten dat ik ooit daadwerkelijk in deze hoeve zal gaan wonen. In deze kamer, onder dit schilderij, ga ik onze familiegeschiedenis schrijven waartoe de zusjes me inspieren op een manier waar ik geen besef van heb. (181)

Een belangrijke plek om te beschermen en op te tekenen in dit verhaal. Het verhaal van Virginie wordt omringd door de schimmen en verhalen uit het verleden. Ze vertelt het verhaal van Bonave. En dat niet alleen. Ze weet de geschiedenissen onderdeel te maken van zichzelf.

En er is veel verleden. Niet alleen het landgoed van de Bonaves, maar ook de omringende boerderijen kennen allemaal hun eigen geschiedenissen. In de roman Marguerite, het middendeel van de Bonave Trilogie, heeft Tineke Aarts deze verhalen voor een gedeelte uitgelicht.

Tineke Aarts: Geboren uit een roos. Roman. Lemontree Books, 2017. ISBN: 978 90 825 1642 5. Prijs: € 19,95. 322 pagina’s.Bestel

Op de achterflap!

Jaren geleden las ik de roman Familiebezit van Tineke Aarts. Het was haar debuut. Ik vond het een prachtig verhaal maar het einde kwam verwarrend op mij over. In het laatste hoofdstuk ontdekte ik dat de verteller van het verhaal heel iemand anders was dan ik aanvankelijk vermoedde.

Het verbaasde mij en fascineerde mij tegelijkertijd. Ik had het boek gekregen om er een recensie over te schrijven. Ik schreef deze. Aan het einde gaf ik aan dat ik het een prachtig verhaal vond, maar de openbaring van de echte verteller aan het einde van het boek, vroeg om een vervolg.

De roman Familiebezit van Tineke Aarts gaat over een vrouw die terugkeert naar het landgoed van haar moeder om te gaan trouwen. Het is namelijk haar droom om in haar moeders dorp te trouwen. Als ze daar staat met haar verloofde en het ja-woord geeft, beseft ze dat ze eigenlijk helemaal niet wil trouwen. Ze loopt weg bij het diner met haar gasten.

Het huwelijk is weliswaar net gesloten, maar ze gaan uit elkaar. Haar man vertrekt boos en verontwaardigd naar Nederland en zij blijft achter in Frankrijk. Dan bouwt ze midden in dit wijnlandschap aan een nieuw leven. Ze besluit de wijngaard van haar opa en oma weer te gaan ontginnen. Een bijzonder verhaal van een vrouw die alleen een leven probeert op te bouwen, dwarsgezeten door de wijnboeren om haar heen en de liefde. Ze houdt zichzelf overeind en weet haar dromen om te zetten in daden. Al blijft het verschrikkelijk zwaar en lastig.

Deze roman verscheen in 2004. Tot mijn verbazing kreeg ik vorig jaar opeens een berichtje van de schrijfster Tineke Aarts. Ze schreef dat mijn opmerking over het vervolg haar lang had dwarsgezeten. Ze wilde mij het 2e deel van de romancyclus opsturen. Dit was nog niet het beloofde vervolg, maar behandelde juist de periode voor hoofdpersoon Juliette Bonave, de 19e eeuw als de schimmel alle wijnrassen verwoest.

Tot mijn verbazing had ik op de heruitgave van de 1e roman de achterflap gehaald. Mijn droom: met een recensie ooit achterop de roman terechtkomen. Het was waarheid geworden. Ik las de roman, maar de bespreking lukte niet echt. Overdonderd door het nieuwe verhaal en ook een beetje teleurgesteld omdat ik hoopte op het vervolg van het eerste deel.

En dat vervolg is nu gekomen. Het 3e en laatste deel van de cyclus – de Bonave Trilogie – over Juliette Bonava en haar dochter Virginie. Het verhaal is het vervolg waar ik zo op gehoopt had: boordevol met de overlevingsdrift die het 1e deel zo kenmerkt. Ook geeft deze nieuwe roman met het verhaal van dochter Virginie het 1e deel weer diepere betekenis. Het eerdere verhaal wordt dieper ingebed in de rest van de geschiedenis.

Daarmee geeft dit 3e en laatste deel de trilogie een prachtige voltooiing. Het 2e deel dat dieper in de historie duikt, geeft daarmee ook dit laatste een mooie waardevolle toevoeging. Er wordt soms mooi verwezen naar deze indringende verhalen. Daarnaast geeft het de geheimen van de streek en het dorp veel meer betekenis.

Tineke Aarts: Familiebezit. Roman. Lemontree Books, 2016. ISBN: 978 90 8251 6401. Prijs: € 19,95. 326 pagina’s.Bestel

Luthers inktpot

Op het kasteel de Wartburg waar Luther een aantal maanden gezeten heeft nadat hij vogelvrij is verklaard door de Duitse keizer, is een inktvlek op de muur van de kamer waarin Luther verbleef. Het is een beroemd verhaal over de hervormer waarin hij regelmatig bezoek kreeg van de duivel.

De duivel probeerde hem te verzoeken en in een nacht de inktpot en greep naar de schim die hem dwarszat. Op die plek zit nog altijd een donkere inktvlek tegen de muur.

Ik heb als kind vroeger nachtmerries gehad van die inktpot van Luther. Ik was doodsbenauwd dat ik de duivel mij ook ’s nachts zou opzoeken. Een klasgenootje van mij vertelde eens dat hij regelmatig de duivel op bezoek had. Ik vreesde het ergste.

Dat Luther elke nacht gepijnigd werd door de duivel en net zulke verleidingen kreeg als Jezus destijds in de woestijn kreeg. Dat zou mij toch niet mogen gebeuren. Hoe zou je je kunnen wapenen tegen een bezoek van de duivel? Ik wist het niet. Zou je een psalm moeten zingen?

Ik tuurde langs de gordijnen, durfde mijn bed niet uit, maar kreeg nooit bezoek van de duivel. Voor mij was de inktpot niet nodig. Al vrees ik soms nog oprecht de demonen die je aardig kunnen dwarszitten. Het beste is om ze te omarmen en binnen te laten alsof het je vrienden zijn. Een inktpot tegen de muur gooien is alleen maar plezier voor hen.

Daarom kan het natuurlijk ook niet waar zijn. Luther zou nooit zo’n kluns zijn om de duivel op deze manier in de kaart te spelen.

Volker Leppin: Maarten Luther, Biografie van een hervormer: denker, monnik, rebel. Originele titel: Martin Luther, Vom Mönch zum Feind des Papstes. Uit het Duits vertaald door Huub Stegeman. Amsterdam: Meulenhoff, 2017. ISBN: 978 90 290 9190 9. 192 pagina’s. Prijs: € 17,99. Bestel