Verstoken stad

Vorige week was Almere de van alles verstoken stad zoals Renate Dorrestein schetst in haar roman Weerwater. De A1 afgesloten van alle kanten en het treinverkeer dat meer dan een week niet rijdt. Allemaal elementen zoals Renate Dorrestein heeft verwerkt in haar roman.

Alleen is de situatie in Weerwater een paar graden extremer. Heel de wereld is vergaan, behalve Almere. Er is geen gas, water en licht meer voor de bewoners. Ze moeten het zelf zien te rooien. De meest extreme vorm van zelfvoorzienend.

We leven hier in Almere echt op een eiland. Dat merk je vooral als je op de fiets erop uit trekt. Niet onmiddellijk in de natuur. Nee, eerst een langdradig fietspad vol tegenwind. Of over de dijk richting Zeewolde om bij Nijkerk over te steken. Best een nadeel omdat de afstanden niet altijd even inspirerend zijn. Zeker, het is heerlijk om over de Knardijk te fietsen, maar met een straffe tegenwind is het ook een straf.

Dat beeld, van het verlatene, het gevecht tegen de wind. Dat weet Renate Dorrestein heel mooi op te roepen in haar roman Weerwater. Ze vertelt het verhaal van een ontredderde stad, die het einde der tijden overleeft. Zoals de verteller zo mooi zegt aan het eind van haar roman:

Maar als er buiten ons nog een wereld bestaat, zal die in elk geval met stijgende verbazing kennisnemen van wie wij waren en wie wij zijn, van wat we deden en wat we doen, in een stad waarin vroeger niemand dood gevonden wilde worden, maar die tot dusverre alles heeft overleefd. (298/299)

Het is alleen heel moeilijk om vanuit zo’n prachtig uitgangspunt een mooi verhaal te schrijven. Zeker, er komen prachtige personages voorbij en er zijn heel mooie fragmenten. Alleen blijft het verhaal teveel voortkabbelen. Er is geen verhaal en dat maakt het heel lastig om te lezen.

Regelmatig ebde mijn aandacht weg bij het lezen, een aangenaam verhaal om te lezen, maar het mist verhaal. Dat is het grootste bezwaar dat ik heb bij het lezen van deze roman. Er moet een bepaalde spanning zijn om verder te lezen. Net als het einde. De paukenslag ontbreekt.

Je weet dat achter de laatste bladzijde de personages doorleven, maar je mist het verhaal. Gewoon net als dat de buurman verder leeft en de overbuurvrouw. Je ziet ze soms de deur uitkomen en langs de gracht lopen, maar je mist het verhaal dat ze bij zich dragen.

Misschien komt dit ook wel vanwege het ontbreken van een duidelijke hoofdpersoon. De ik-verteller is een aanschouwer, lijkt soms meer een chroniqueur dan een deelnemer aan het verhaal. Verder lopen er teveel mensen rond om duidelijk een verhaallijn te kunnen volgen. Dat komt ook omdat Renate Dorrestein de verhalen soms laat samenvallen, maar er meer voor kiest de verhalen van de personages apart te houden. Daarmee ontbreekt een duidelijk kernverhaal.

Renate Dorrestein: Weerwater. Roman. Amsterdam: Uitgeverij Podium, 2015. ISBN: 978 90 5759 712 1. 302 pagina’s. Prijs: € 19,50. Bestel

Weerwater

In de roman Weerwater van Renate Dorrestein is de wereld vergaan. Alleen Almere overleeft de rampspoed. Op een boeiende wijze weet de gastschrijver van Almere de stad te verheffen tot decor van een heus inferno.

De stad wordt omsluierd door een ondoordringbare mist. Iedereen die in de mist komt, verdwijnt en komt nooit meer terug. Het verhaal is een kroniek die de vertelster heeft samengesteld van de bijzondere gebeurtenissen die ze meemaakt kort na het moment dat ze in Almere is komen wonen.

Renate Dorrestein weet de stad wel mooi te vangen in dit boek dat veel Science Fiction elementen bevat. Het is daarmee regelrecht een ode aan de door Renate Dorrestein bewonderde Kurt Vonnegut. In een roman als Slaughterhouse Five lopen ook marsmannetjes rond en dreigt de hoofdpersoon te worden meegenomen naar een andere planeet.

Een soortgelijke vervreemding roept de roman van Renate Dorrestein ook op. Het verwijst meteen naar de opmerking van de ik-verteller aan het begin van de roman. Daarin stelt ze dat misschien juist Almere zich zo goed kan lenen voor een roman omdat de stad nieuw is:

‘Maar nergens anders dan in Almere,’ zei ik, ‘zijn de omstandigheden zo gevarieerd. In een roman die zich afspeelt in Almere, zou je daardoor letterlijk álles kunnen laten gebeuren.’ (12)

Dat doet ze dan ook in Weerwater. De dieren praten niet en er is geen olifant die met zijn grote snuit het verhaal uit kan blazen. Maar verder gebeurt er vanalles en niets tegelijk. De wereld vergaat en de ontredderde bevolking die de stad wil ontvluchten, kan niet weg. Er ontstaat een bijzondere situatie.

Het is bijna onmogelijk om overal aan te denken en ik heb bewondering voor alles waar Renate Dorrestein aan gedacht heeft. De stroom valt uit, zelfs de zonnepanelen doen het niet omdat de omvormers niet werken. Niet onmogelijk, al draaien in het begin nog enige noodaggregaten voor de nodige stroom.

De zelfvoorzienende samenleving die ontstaat, sluit mooi aan bij de wens van Almere om in 2020 compleet zelfvoorzienend te zijn. De personages in Renate Dorresteins roman zijn het. Zelfs de koffie wordt gemalen van eikels, zoals in de Tweede Wereldoorlog de surrogaatkoffie werd gemaakt. Zo weet Renate Dorrestein een heel realistisch verhaal vanuit een onrealistische uitgangspunt neer te zetten.

Renate Dorrestein: Weerwater. Roman. Amsterdam: Uitgeverij Podium, 2015. ISBN: 978 90 5759 712 1. 302 pagina’s. Prijs: € 19,50. Bestel

Boeken uitlenen? - #50books vraag 35

Boeken en uitlenen. Horen ze bij elkaar? Of moet je op je boeken zitten zoals een vogel op haar eieren? Ze met hand en tand bewaken en voorkomen dat er iemand een boek van je leent. Of is het juist zo dat iedereen je boeken mag meenemen en zie maar wanneer je hem terugbrengt?

Het gaat volgens mij vaak zo. Iemand vertelt enthousiast over een boek dat hij gelezen heeft, waarna de ander zegt dat hij het ook wil lezen. Dan volgt de vraag of het aanbod en is de lening gesloten. Maar komen die uitgeleende boeken altijd terug? Ik denk wel eens dat als je echt van je boeken af wilt komen, je ze moet uitlenen.

Ik ben niet zo’n gulle uitlener. De boeken die ik uitleende kwamen voor mijn gevoel nooit terug. Ik zal geen namen noemen, maar op sommige boeken heb ik jaren moeten wachten voor ik ze terugkreeg. Zeker met een nieuw boek dat je net gekregen hebt en zelf wil lezen, is dat lastig.

Dat brengt mij bij de nieuwe boekenvraag:

Leen jij weleens je boeken uit?

En als je dat doet, hou je dan bij wie wat geleend heeft? En als je het niet doet, waarom niet? Heb je negatieve ervaringen met het uitlenen van boeken? Tips bij het uitlenen van boeken zijn natuurlijk helemaal welkom.

Met dank aan boekenblogger Jannie voor de vraag.

Blog mee over #50boeken

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Mooiste boekomslag - #50books antwoorden vraag 34

Wat is het mooiste boekomslag in je boekenkast? Een vraag die ik, man van de inhoud, niet zo snel stel. Maar de vraag komt dit keer van @marloesbomer.

Niek is een liefhebber van Terry Pratchett. In het begin moest ze niet zoveel hebben van de drukke covers met illustraties Josh Kirby. Maar uiteindelijk typeren de illustraties van Josh Kirby precies de sfeer en inhoud van het boek heel treffend, merkt ze.

Illustraties van Josh Kirby

Na zijn overlijden zijn de covers vervangen door een zwarte achtergrond met tekeningen van Paul Kidby. Een stuk minder treffend. Dat de herdrukken een andere kaft hebben gekregen, vindt Niek dan ook terecht zonde. Want de illustratie bij haar blog laat zien hoe je kunt verdrinken in de prachtige illustratie van Josh Kirby.

Prachtig boek bij de kringloop

Voor het boek met de meest bijzondere cover in zijn boekenverzameling hoeft blogger Perkamentus niet lang na te denken. Hij heeft in 2009 een prachtig boek op de kop getikt bij de kringloopwinkel in Weesp.

De titel is een hele mond vol: Catalogus der tentoonstelling van portretten en voorwerpen betrekking hebbende op het Huis van Oranje Nassau te houden ter gelegenheid van de inhuldiging van Hare Majesteit Koningin Wilhelmina in het Fragmenten-gebouw van het Rijks-Museum te Amsterdam. 8 september-31 cotober 1898. Inderdaad met een pijnlijke zetfout in de laatste datum.

Prachtige verluchtiging

Het boek is inhoudelijk niet zo boeiend. Het bevat 120 pagina’s droge opsomming van 1300 objecten, zonder verdere illustraties. Het is de band die Piet Perkament trof. De Jugendstil-stijl naar ontwerp van Lion Cachet. Het is een prachtige verluchtiging, een uniek exemplaar zoals Perkamentus achterhaalt. Het is 1 van de 36 exemplaren in een andere kleurstelling, met gebatikt perkament.

Gerrit Komrij reageert meteen op het blog: hij heeft er ook eentje, bemachtigt in Portugal. Mogelijk een oud exemplaar. Hij heeft er wel iets meer voor betaalt dan het bedrag van 14 euro en nog iets dat Perkamentus in de Weesper kringloopwinkel betaalde.

Komrij’s bibliotheek

Bij de veiling van een deel van Komrij’s bibliotheek in 2012, heeft Perkamentus ook Komrij’s exemplaar bekeken. In zijn ogen zag het er heel anders uit dan het boek dat hij in Weesp verwierf.

Overigens citeert de catalogus bij de veiling keurig het boek van Spliethoff dat Perkamentus ook vermeldt in zijn blog. Ik herken hier de hand van de meester in, Komrij zou deze veiling in de maanden voor zijn dood al hebben voorbereid.

Cover of inhoud?

Het schrijven over de mooiste cover valt niet iedereen makkelijk. Veel boekenlezers zijn van de inhoud en herinneren zich vaak beter waar een boek over gaat dan hoe het er van buiten uitziet. Als blogger Jannie dan haar boekenkast induikt, kan ze eigenlijk niet kiezen uit het enorme aanbod.

Ze deelt de boeken in naar leeftijd, de boeken uit de tijd van haar ouders en grootouders. Dit zijn de boeken met de gouddruk op een zwarte kaft, met gestileerde motieven. Mooi op een eigen manier.

Foto’s als achtergrond

De boeken die nu uitkomen bevatten voornamelijk foto’s als achtergrond. Hier kan het ook goed misgaan, illustreert blogger Jannie. Ze vindt het ook moeilijk kiezen tussen de boeken van uitgeverij Cossee. De foto’s met eenvoudig weergegeven titel. Moeilijk, moeilijk. Ze blijf uiteindelijk hangen bij 2 stuks: Een bruidsjurk uit Warschau van Lot Vekemans en Dat is wat ik bemin van Isabelle Rossaert.

Lees morgen de nieuwe boekenvraag.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Veel schrammen, weinig bramen

Net voor ik op fietsvakantie ga, rij ik vlak voor het avondeten langs de Lepelaarplassen om te kijken of ik misschien wat rijpe bramen kan plukken. Het heeft de hele dag geregend en er dreigt weer een bui te vallen. Ik speur onder de donkere wolkenhemel de struiken af op zoek naar het paarse fruit.

Ik ben met een korte broek gegaan, wat me veel schrammen op mijn benen oplevert. Net als dat ik veel last heb bij het plukken van de hoge brandnetels. Mijn benen zijn rood van de prikkende brandnetels en ook mijn armen zijn flink gehavend.

Ik kom niet met heel veel thuis, ik heb ongeveer 1200 gram uit de struiken weten te halen. Meteen na afloop de jam gemaakt. Ik weet er een 8 potjes, waarvan zeker 3 kleine potjes, eruit te halen. Het kleine laagje jam dat overblijft, smaakt goed.

Een paar dagen na de fietsvakantie fiets ik weer langs de plassen op zoek naar rijpe bramen. De oogst is opnieuw niet veel. Bovendien is er net gesnoeid. De helft van de bramenstruiken is verdwenen. Dat vergemakkelijkt het wel om de hoge, eerder onbereikbare, bramen te kunnen plukken. Maar de oogst valt opnieuw tegen.

Dit keer valt op hoe ver de struiken overwoekerd worden door de bladeren van de nieuwe scheuten. Normaal verdringen de vruchten deze nieuwe bladeren voldoende, maar nu lijkt de bramenstruik zich vooral te richten op het volgende jaar en wat minder op de vruchten van dit jaar. Zo gaat alle energie naar de bladeren en niet naar de vruchten. Deze blijven maar magertjes afsteken tegen de rest.

Ik kom thuis met iets meer dan 1500 gram. Ik maak van deze hoeveelheid opnieuw 8 potten jam. Het zijn wat meer grotere potten, maar ik ben best een beetje teleurgesteld. Ook de oogst van de bramenstruik in de tuin blijft achter op andere jaren. Ook hier groeien vooral de nieuwe scheuten erg goed. Ik kan nergens meer de vruchten zien, overwoekerd door het eigen bladgroen.

Toch nog een keer erop uit. Ook gewoon lekker om aan het eind van zo’n warme dag een rondje te fietsen. Ik rij langs de Lepelaarplassen, voorbij aan de struiken waar ik 2 dagen eerder trok. Nu ga ik aan de andere kant van de vaart, bij het Wilgenbos en hoop er wat meer te treffen.

Normaal groeien hier flinke bramenstruiken, maar ze zijn de afgelopen jaren teruggedrongen. Het riet heeft het hier overgenomen van de wilde bramenstruiken. Jammer, want het was hier een mooi stekkie om te plukken. Ik kan nu beter naar de zonsondergang kijken dan op zoek gaan naar bramen. Er zitten namelijk nauwelijks bramen aan de struiken.

Als ik thuiskom, weeg ik niet eens de oogst. Ik stop het kleine zakje bramen meteen in de vriezer voor als ik andere jam ga maken.

110 kilometer per uur op snelweg

In tegenstelling tot veel boeken over milieu, laat Babette Porcelijn het in haar boek niet bij de constatering zitten. Ze levert in De verbogen impact, Alles wat je wilt weten én kunt doen om eco-neutraal te leven heel praktische tips aan wat je kunt doen om je impact te verkleinen.

Zo merkt ze op hoeveel het scheelt als je 110 kilometer per uur op de snelweg rijdt in plaats van 130.

Het enige voordeel van hard rijden is dat het leuker is. Dat vind ik zelfs 😉 Verder dient het nergens toe, integendeel, het vervuilt. De luchtweerstand en het gewicht bepalen voor een groot deel je verbruik en dat neemt kwadratisch toe als je harder rijdt. Veel auto’s verbruiken bij 130 km/u wel 40% meer brandstof dan bij 110 km/u. En de tijdwinst valt tegen; als je van Maastricht naar Amsterdam volledig 130 in plaats van 110 kilometer per uur zou kunnen rijden is de tijdwinst 18 minuten. (101)

Daarom ben ik het ook eens gaan doen. Ik merk dat sinds de maximum snelheid omhoog is gegaan, het verkeer op de snelweg jachtiger is en minder relaxt. Daarom rijden we nu een maandje bewust met 110 kilometer per uur op de snelweg.

En de resultaten zijn verbluffend. Het scheelt echt veel energie. We rijden op een volle tank bijna 100 kilometer verder dan eerst. Omdat we het niet geloofden dat de teller zo weinig zakte, zijn we de laatste keer gaan tanken uit angst dat we met een lege tank zouden komen te zitten.

Dat roept meteen een ander praktisch aspect op uit het boek van Babette Porcelijn. Ze merkt op dat je beter tweedehands goederen kunt kopen dan nieuwe. De impact op onze planeet vergroot enorm bij de productie van nieuwe goederen.

Dat geldt ook voor auto’s. Nieuwe auto’s mogen zuiniger en schoner zijn, maar de productie is dat niet. Je hebt een elektrische auto er pas na 5 jaar ‘uit’. Dan heb je in die jaren net zoveel vervuild als een benzine-auto, alleen door de productie van de auto. Zorg dan ook voor zonnepanelen om je auto op te laden.

Babette Porcelijn: De verborgen impact, Alles wat je wilt weten én wat je kunt doen om eco-neutraal te leven. Amsterdam: Think big act now, 2016. ISBN: 978 90 8251 0201. 202 pagina’s. Prijs: € 22,50.

Minnaars van Brusselmans poetsvrouw

De hele literaire thriller Zeik en de moord op de poetsvrouw van Hugo Claus kabbelt voort totdat ze stuiten op 3 minnaars van de poetsvrouw. Ze blijkt 3 verschillende mannen te behagen en daarvan komt natuurlijk ellende is de moraal van het verhaal. Maar de ontdekking is niet een reden om met loeiende sirenes door Gent te rijden. Gewoon een nachtje over slapen voordat je de moordenaar vindt en oppakt:

‘Morgen’, zei Zeik. Dat vond El Baza een goed idee. Morgen. Als het nieuwe licht is gekomen. Een verse dag breekt aan. De helende zon zendt haar stralen naar de eeuwenoude aarde, en alles is weer mogelijk. (183)

De volgende dag is alles binnen 8 bladzijdes opgelost en kan Zeik weer rustig met zijn team op naar de volgende moord om op te lossen.

De literaire thriller van Herman Brusselmans is natuurlijk een zwaar overdreven periflage op de literaire thriller. Zo ernstig overtrokken dat het eerder gemakzucht dan vakmanschap ademt.

Zeker, ik heb om bepaalde romans van Herman Brusselmans smakelijk moeten lachen. Maar de overdosis seks en drank in deze roman roept bij mij de vertwijfeling op of hij hiermee niet zijn eigen hand verspeelt. Is dit nog wel leuk? Of is dit leukdoen om het leukdoen en dient het geen doel meer?

Ik denk het laatste en zou Herman Brusselmans vooral willen uitdagen eens iets heel anders te gaan doen dan het koude kunstje keer op keer te vertonen. Deze roman voegt helaas niets toe aan een oeuvre dat soms uit zijn voegen barst en controversie toont. Nu verliest het verhaal niet alleen het verhaal, maar verliest Brusselmans vooral zichzelf. Alsof hij het tussen 2 pilsjes en 2 zaadlozingen heeft geschreven. En dat ook nog eens gewoon slecht is.

Herman Brusselmans: Zeik en de moord op de poetsvrouw van Hugo Claus. Amsterdam: Prometheus, 2015. ISBN: 978 90 446 2876 0. Prijs: € 14,95. 192 pagina’s. Bestel

Zeik

Een parodie over de top. Dat is de literaire thriller van Herman Brusselmans. De titel zegt al genoeg: Zeik en de moord op de poetsvrouw van Hugo Claus. De personages uit het team van commissaris Übertrut van de Gentse Moordbrigade met zijn inspecteurs Zeik, El Bazaz, Compas en Broekgat.

De moordzaak is op zijn minst opvallend. De poetsvrouw van de Vlaamse schrijver Hugo Claus is vermoord. Het kost even moeite voordat de moord gemeld wordt bij het team en tot de commissaris en zijn medewerkers uitvogelen dat de vermoorde Martha De Maeseneere, poetsvrouw was van de Vlaamse schrijver Hugo Claus.

‘Hugo Claus?’ zei Zeik. ‘Die slechte schrijver?’ Hij had ooit, niet eens zo lang geleden, een boek van Hugo Claus proberen doorploegen en dat was hem niet meegevallen. De eerste zin stond hem al niet aan, en van alle zinnen kreeg hij een psychosomatische combinatie van schurft, tyfus, jeuk aan de hoofdhuid, inrkimping van de balzak, stinken van de navel, en al te snel groeien van de teennagels. (38/39)

Als commissaris Zeik naar de huisarts gaat, krijgt hij het advies om nooit meer een boek van Hugo Claus te lezen. Als ze eindelijk bij de schrijver aanbellen, is hij niet in het land. Ze horen van zijn secretaresse Ine Prikkedel dat hij op tournee door Nederland is. Nadat rechercheur El Bazaz zijn zaad over de borsten van de secretaresse verspreid heeft, gaat hij verder op onderzoek uit.

Herman Brusselmans: Zeik en de moord op de poetsvrouw van Hugo Claus. Amsterdam: Prometheus, 2015. ISBN: 978 90 446 2876 0. Prijs: € 14,95. 192 pagina’s. Bestel

Welk boek van je heeft de mooiste cover - #50books vraag 34

Over boekomslagen kun je een heel boek schrijven. Het ene boek heeft een nog mooiere cover dan het andere. Het is ook de bedoeling dat deze boeken gepakt worden uit de stapel naast al die andere boeken. De titel en de naam van de auteur is niet genoeg.

Al heb ik mij nog nooit laten verleiden door een mooie cover. Voor mij moeten boekomslagen heel eenvoudig zijn en niet teveel opsmuk hebben. Zo vind ik uit mijn eigen collectie het boekomslag van Jan Wolkers’ Walgvogel erg mooi. Het groen spat ervan af en de contrasterende letters van de titel doen de rest.

Drukke plaatjes of tekeningen leiden mij af. Het liefst heb ik gewoon zo’n rood boekje uit de 19e eeuw, zoals de romans van Jacob van Lennep bijvoorbeeld. Of een strakke kaft met daarop in gouden letters de naam van de auteur en de titel van het boek.

Eenvoud dus. Hoe zit dat bij jou? Heb jij een boek met een cover dat er echt uitspringt voor jou? Dat brengt mij bij de boekenvraag voor deze week:

Welk boek in jouw kast heeft de mooiste cover?

Ik ben zoals altijd, heel benieuwd naar de antwoorden.

Met dank aan @marloesbomer voor de vraag.

Blog mee over #50boeken

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Vingerafdruk van God

De vergelijkingen die A.F.Th. van der Heijden maakt, zijn soms buitengewoon treffend gevonden. Zoals de vergelijking die de verteller maakt in Advocaat van de hanen van de stad Amsterdam:

De structuur van Amsterdam was die van een vingerafdruk, even labyrintisch en even onverwisselbaar. Eens per jaar raakte Quispel zielsgelukkig verdwaald in wat hij beschouwde als de vingerafdruk van God zelf. (188)

Inderdaad, gezien van bovenaf lijkt het stadsplan met de half cirkelvormige grachten op een vingerafdruk. Het labyrint waarin je verdwaalt raakt. De hoofdpersoon Ernst Quispel raakt de weg helemaal kwijt in het mathematische wonder van de stad. De verteller verwijst naar alle mogelijke meetkundige figuren als vierkanten, rechthoeken, ruiten en trapeziums.

Onder invloed van drank, trekt de hoofdpersoon deze cirkels in de stad die hij vergelijkt met de vingerafdruk van God. Het verwoordt het dwalen van de hoofdpersoon die helemaal de weg kwijt is en van het pad af raakt. Een prachtige metafoor waarbij de verteller zijn vingerafdrukken achterlaat in het verhaal.

A.F.Th van der Heijden: Advocaat van de hanen. De tandeloze tijd 4. Amsterdam: Querido, 1998 [1e druk 1990]. ISBN: 90 214 6690 2. 574 pagina’s. Prijs: € 15,00.Bestel

De kat op de telefoon

Bij het lezen van Advocaat van de hanen vallen mij meteen weer die heerlijke details op die A.F.Th. van der Heijden zo mooi in zijn verhaal weet te integreren. Zoals de lapjespoes die een plekje op het kantoor van advocaat Ernst Quispel heeft gevonden naast de telefoon:

De lapjeskat van de bovenburen had in Quispels kantoor haar vaste plek in een postmandje.Het stond onder een bureaulamp die sterker en dus warmer was dan die op de andere bureaus, met als enig nadeel dat het zich vlak naast de telefoon bevond, waarvan zij het gerinkel verafschuwde. De kat had geleerd met een flinke tik tegen de hoorn, waarmee die een kleine centimeter van de haak werd gelicht, het wrede apparaat het zwijgen kon opleggen. Het had Quispel al heel wat zakelijk aantrekkelijke telefoontjes gekost, en een boel ongeloofwaardige uitleg aan de meer vasthoudenden. (47/48)

Ik kan ongelooflijk genieten van zo’n passage waarbij de verteller dit soort niet direct ter zake doende informatie geeft. Dit kleurt het verhaal en maakt het zo memorabel. Ook omdat je weet dat dit element ongetwijfeld terugkomt in het verhaal.

Dat geldt hier zeker ook omdat Van der Heijden het mooi vermengt met de kater van de hoofdpersoon. De hoofdpijn slaat toe, de schok van Ernst Quispel komt overeen met de schok van de lapjeskat onder de bureaulamp.

Als de telefoon iets voor achten is gegaan, de kat de hoorn opwipt en pas tegen kantoortijd (9 uur) de telefoon weer rinkelt, slaat de kat juist niet toe. Het is de heer Noppen aan de andere kant van de lijn, die de advocaat van de hanen vraagt om raad. Zijn zoon is op raadselachtige wijze om het leven gekomen in een politiecel en nu wil de politie hem zo snel mogelijk begraven.

Het verhaal is begonnen, al heeft de kat het proberen te verhinderen.

A.F.Th van der Heijden: Advocaat van de hanen. De tandeloze tijd 4. Amsterdam: Querido, 1998 [1e druk 1990]. ISBN: 90 214 6690 2. 574 pagina’s. Prijs: € 15,00.Bestel

De verborgen impact

Bewust leven vraagt ook om bewust met energie bezig te zijn. Uit de bibliotheek heb ik het boek De verbogen impact, Alles wat je wilt weten én kunt doen om eco-neutraal te leven van Babette Porcelijn meegenomen. Het boek vertelt alles wat we eigenlijk best weten, maar doet het op een onthullende manier.

Porcelijn verdeelt namelijk de impact in wat je ziet aan vervuiling en belasting van het milieu. Dat is een kwart. Het grootste deel van de impact zie je namelijk niet. Dat is de verborgen impact die Babette Porcelijn op 74 procent schat.

Verborgen impact zijn uitstoot van broeikasgassen die je niet ziet, landgebruik en ontbossing, en verschillende soorten vervuiling zoals gebruik van gif of andere milieubelastende middelen.

In de top 10 van de grootste impacts in ons dagelijks leven staan spullen, vlees en wonen. Daarna volgen de dingen waar ik mij vaak druk om maak: de auto (4) en vliegen (6). Gelukkig vertelt Babette Porcelijn dat vliegen misschien op de 6e plek staat. Dit is een gemiddelde. Iemand die een reis naar Australië of China maakt, zal vliegen meteen naar de 1e plek in de top 10 brengen. Bij een minder verre afstand, komt vliegen ook snel boven die 6e plaats.

Babette Porcelijn vergelijkt vliegen niet met autorijden zoals veel vliegmaatschappijen doen. Zij doen net alsof je naar Bali ook met de auto kunt rijden, terwijl niemand dat doet. De impact berekent ze door te kijken naar de reistijd. De trein is hier echt het schoonste alternatief van de snelle vervoermiddelen. Al blijft de fiets het schoonste (wel de fiets met trappers) daar kost 6,5 uur reizen geen enkele boom, de trein 8, de auto 17 en het vliegtuig 130 bomen.

De top 10 is dus voor ieder individu anders. Dat geldt ook voor autorijden. Bij een grootverbruiker die 45.000 kilometer per jaar rijdt, komt de impact van de auto snel op de 1e plek in de top 10. In haar boek merkt ze op dat autorijden veel energie kost.

Ze vergelijkt elektrisch rijden met rijden op fossiele brandstoffen. Elektrisch rijden kost ook best veel energie, maar de impact hiervan verdwijnt voor een groot gedeelte uit ons zicht. Het maken van een elektrische auto heeft meer impact dan het maken van een auto op fossiele brandstof.

De fabricage van de batterijen en andere onderdelen heeft grote impact. Daarbij is het ook heel belangrijk hoe de auto opgeladen wordt. Is het op zonne-energie of komt de stroom uit een kolencentrale? Dat maakt gigantisch uit.

Babette Porcelijn: De verborgen impact, Alles wat je wilt weten én wat je kunt doen om eco-neutraal te leven. Amsterdam: Think big act now, 2016. ISBN: 978 90 8251 0201. 202 pagina’s. Prijs: € 22,50.

Drankprobleem

De roman Advocaat van de hanen leest als een heuse detective. Daarbij zit de roman ook literair gezien buitengewoon vernuftig in elkaar. Het drankprobleem van de advocaat Ernst Quispel passeert de revue. Hoe een verslaving zijn carrière kapot maakt. Daarnaast speelt een rol hoe hij gebroken heeft met zijn familie vol advocaten en de vader die zich aan het eind ontfermd over de zoon.

Ernst Quispel heeft op alle fronten verloren. Tegelijk weet Van der Heijden op een heel bijzondere manier het verhaal van de Tandeloze tijd door deze roman te verweven. Hij heeft de controle over de eerdere delen. Daarbij wetend dat voor de lezer al deze aspecten pas later duidelijk zouden worden. Een tour de force waarbij de verteller de enorme van het verhaal helemaal onder controle heeft.

Als Advocaat van de hanen in 1990 verschijnt, moet het 3e deel nog verschijnen. Uiteindelijk komt dit deel in 2 helften in 1996 uit. Pas dan ontdekken de lezers hoe goed het 4e deel aansluit op de eerdere delen. A.F.Th. van der Heijden laat zien hoe goed hij de controle hij heeft over de vele verhaallijnen.

De alcohol speelt natuurlijk in de hele Tandeloze tijd een prominente rol. Ook dat de alcohol fataal kan zijn, zie je in de eerdere delen terug. De relatie met Zwanet Vrauwdeunt is hier samen met de advocaat. Hoe Ernst Quispel aan haar komt, blijft lange tijd onduidelijk. Zij krijgt zelfs een kind van hem, een dochter. Quispel is een periodiek alcoholist, een ‘kwartaaldrinker’ zoals hij het zelf noemt.

Eerst was er de euforie zonder drank, een euforie die zich naar buiten keerde. Pas toen hij het niet langer hield en de wereld deelgenoot wilde maken van zijn wonderbaarlijke geluk, ging hij kroegen bezoeken. Wekenlang duurde die toestand van opperste gelukzaligheid, die hij weerspiegeld zag in het zomerse humeur van de stadsbevolking. Tropisch voorjaar in Amsterdam. (252)

Aan het eind is de alcohol uitgewoed als hij het absolute dieptepunt bereikt. Dan heeft de alcohol alle lust in hem uitgedoofd. Hij heeft verloren en moet zich gewonnen geven. Het leven in de euforie is dan voorbij. Het gewone leven begint weer en hij kan er weer een paar maanden tegenaan. Het einde van Advocaat van de hanen blijkt deze levenswijze niet meer houdbaar. Ernst Quispel maakt een opmerkekijke keuze.

Dat Ernst Quispel in het 6e deel dat nog in ontwikkeling is, een plek krijgt, is onweerstaanbaar. Het maakt het verlangen naar dit deel met de veelzeggende titel Kwaadschiks alleen maar groter. Het zou vorig jaar al verschijnen, maar daar kwam de historische roman Ochtendgave eerst nog even tussendoor. Nu hopen dat dit najaar het 6e deel vande Tandeloze tijd verschijnt.

A.F.Th van der Heijden: Advocaat van de hanen. De tandeloze tijd 4. Amsterdam: Querido, 1998 [1e druk 1990]. ISBN: 90 214 6690 2. 574 pagina’s. Prijs: € 15,00.Bestel

Advocaat van de hanen

De roman Advocaat van de hanen van A.F.Th. van der Heijden staat al wat langer op mijn verlanglijstje. Zeker ook omdat hij vaak aangehaald wordt als zijn mooiste boek. Het is het 4e deel van de Tandeloze tijd. Bij verschijnen in 1990 moest het 3e deel nog verschijnen. Dat het uiteindelijk in 2 boeken in 1996 is uitgekomen, heeft de waarde van Van der Heijden als ware croniqueur alleen maar versterkt.

De advocaat van de hanen verwijst naar de hanenkammen zoals ze in de jaren 1980 het leven in de hoofdstad tot een ware hel maakten. Ze kraakten het ene na het ander pand en bij de vele ontruimingen kwam veel geweld ter sprake. De roman van Van der Heijden slaat op deze roerige periode waarbij krakers vaak ook terecht opkwamen tegen de afbraak van mooie gebouwen.

Het levert een prachtig verhaal op. De roman vertelt over Ernst Quist, de advocaat. Hij krijgt een belletje of hij als advocaat zich wil ontfermen over de zaak van de in zijn politiecel overleden kraker Kiliaan Noppen. In eerste instantie wijst hij het af, maar na wat aandringen van de ouders van de jongen, wil hij wel in actie komen.

Zo is hij bij de autopsie en houdt hij een toespraak op de begrafenis van de kraker. Dit gebeurt ’s nachts om de voorkomen dat Noppen of Dr. Nop onder de krakers tot een martelaar zou worden uitgeroepen. Het helpt niet. De kammen gaan halfstok, zoals de verteller verwoordt als hij het over de demonstratie heeft van de krakers. Ze lopen voor de trams uit:

Hadden de hanen van iemand, bij voorbeeld vader Noppen, gehoord hoe hun Dr. Nop erbij lag in het mortuarium? Net als hij droegen ze allemaal hun kam halfstok: zonder stijfsel of suikerwater slierde het haar over het kale gedeelte van hun schedel. (165)

Ernst Quispel heeft meer met de zaak te maken heeft dan hij zou willen. Dat komt de lezer langzaamaan gedurende het verhaal te weten. Daarbij speelt de verteller met weten en niet weten. Want alle hoofdpersonen weten een deel van het raadsel en daarmee ontvouwt zich het verhaal op een heel treffende wijze. Het is ook een spel met de tijd, waarmee Van der Heijden bewijst dat hij een meesterverteller is.

A.F.Th van der Heijden: Advocaat van de hanen. De tandeloze tijd 4. Amsterdam: Querido, 1998 [1e druk 1990]. ISBN: 90 214 6690 2. 574 pagina’s. Prijs: € 15,00.Bestel

Takel jij je boeken toe? - #50books vraag 33

Toegetakelde boeken. Ik ontkom er niet aan op vakantie. Zeker als ik onderweg ben. Op de camping of aan het fietsen, zoals nu. Een regenbui kan doorsijpelen tot de bladzijdes of op het strand komen er zandkorrels tussen de pagina’s. Of die verderfelijke zon die de bladzijdes verkleurt of heel droog maakt. Het havent de boeken allemaal.
Ik baal al heel erg van koffiekringen, broodkruimels of een vieze vinger. Als ik bij mijn ontbijt van chocoladepasta per ongeluk met mijn vieze vinger over een bladzijde ga. Bah.

Toch kan het allemaal veel erger. Een boek in bad laten vallen zoals vorig jaar een keer bij Inge gebeurde. Het was een bibliotheekboek. Ze betaalde netjes de boete en hield het boek. Het is zelfs in heel aardig leesbaar formaat teruggekomen.

Vergeet de boeken niet die in een zonnige etalage liggen, natregenen bij een boekenmarkt of rommelmarkt. Het zijn allemaal vormen van aftakeling van boeken.

Dat brengt mij bij de vraag voor vandaag:
Takel jij je boeken toe? En wat is je ergste toegetakelde vorm?

Ik ben heel benieuwd naar de antwoorden. Ik neem momenteel eventjes een beetje vakantie. Ook van het bloggen. Hierdoor blijven de samenvattingen van de antwoorden nog even uit.

Blog mee over #50boeken

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Slavernij en Burgeroorlog

Een reis door het Zuiden van Amerika, brengt automatisch 2 verhalen aan het licht. Het verhaal over de Amerikaanse Burgeroorlog en het verhaal over de slavernij. Beide aspecten zijn nauw met elkaar verbonden. Het ene komt voort uit het andere. Zonder de discussie over de afschaffing van de slavernij, zou er ook niet een Burgeroorlog zijn geweest.

2 verhalen in 1

Ook in Het diepe Zuiden van Paul Theroux komen beide aspecten van de Amerikaanse samenleving in het Zuiden aan bod. De Amerikaan uit het Zuiden verschilt van de Amerikaan uit het Noorden. Net als dat de slavernij nog altijd zichtbaar is. Bijvoorbeeld als je kijkt naar de leefgebieden van de zwarten. Zoals bijvoorbeeld als hij Cynthia Burton ontmoet en het katoengebied de Zwarte Gordel spreekt: zwart vanwege de vruchtbare grondm zwart vanwege de mensen.

Het verleden was niet dood, en niet voorbij. Cynthia was zelf zwart en legde de demografie van de Zwarte Gordel van nu uit door te verwijzen naar de slavernij, een herinnering die kon worden bezocht omdat de gevolgen nog steeds aanwijsbaar waren. (98)

De zwarte bevolking leeft gescheiden van de blanke in de minder vruchtbare gebieden. Ook beschikken ze stelselmatig over minder grond. Net als dat ze vaak achtergesteld worden. Al is dat moeilijk te bewijzen en wordt het vaak weggemoffeld. Daarom zijn de rellen in Dallas zo goed uit te leggen. Zwarte mensen worden in het Zuiden van de VS vaak achtergesteld.

Pijnlijke historie

Paul Theroux legt de pijnlijke historie bloot in zijn nieuwe reisboek. Hij bezoekt beide kampen en merkt hoe sterk de werelden gescheiden zijn. Een verhaal van achtergesteld zijn en een leven in armoede. Vaak veroordeeld zijn vanwege je huidskleur, waarbij de grote gemene delers – geloof en vuurwapens – eerder voor verdeeldheid zorgen dan voor eenheid.

Paul Theroux: Het diepe Zuiden, Vier seizoenen op tweebaanswegen. Met foto’s van Steve McCurry. Oorspronkelijke titel: Deep South. Nederlandse vertaling: Miebeth van Horn. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact, 2016. ISBN: 978 90 450 3051 7. Prijs: € 34,99. 508 pagina’s. Bestel

Bill Clinton

De Amerikaanse oud-president Bill Clinton komt uit het Zuiden, merkt Paul Theroux op in zijn nieuwste reisboek Het diepe Zuiden. De president werd geboren in het plaatsje Hope, in het zuidwesten van Arkansas.

Hot Springs

Bill Clinton zat nog in de buik van zijn moeder toen zijn vader William Blythe verongelukte. Later trouwde zijn moeder met de ‘luie zuipschuit’ Roger Clinton en verhuisden ze naar het 150 kilometer verderop gelegen Hot Springs.

Paul Theroux haalt de schrijver uit Arkansas, Jay Jennings aan als hij het over de rassenscheiding heeft die Bill Clinton zich zou menen te herinneren in zijn autobiografie My life. Het zou vooral om sepiakleurige en nostalgisch gekleurde herinneringen gaan.

Zwijgen

Zo schrijft de Amerikaanse president over roomijsjes, pittige kaasburgers, appeltaart, films en bioscopen. Over het ‘echte’ onderwerp, de rassenscheiding, zwijgt Clinton in alle talen:

[H]ij zegt er niet bij dat de balkons en de achteringang van die bioscopen voor zwarten waren; dat motels en restaurants gesegregeerd waren; dat die zwarte buurt van Hot Springs ellendig arm en vervallen was. (398)

Paul Theroux rijdt met zijn auto door de andere kant van de stad waar Bill Clinton woonde. Hier ziet hij dat het 50 jaar later nog steeds arm en overduidelijk verwaarloosd is. Langston lijkt op een zwarte ‘lokasie’ in een buitenwijk van Johannesburg.

Grote projecten

Het is de kritiek die Paul Theroux heeft op de oud-president van de Verenigde Staten. Waarom zet het ‘Clinton Global Initiative’ zich in voor grote projecten in India en Afrika, maar verwaarloost het de arme mensen in eigen land? Het is een vraag die regelmatig terugkeert in Paul Theroux’ Het diepe Zuiden: waarom zoveel aandacht voor armoede in de wereld, terwijl de bevolking in eigen land bittere armoede lijdt?

Liever geen Bill Clinton

Het antwoord vindt hij niet. Al merkt Paul Theroux dat ze in het Zuiden Clinton liever niet zien komen:

‘Als CLinton hier kwam,’ zei Andre, ‘zouden die ouw jongens zeggen: “Waarom kom je hier? Waarom wil je dingen veranderen?”‘ Hij keek de kamer rond voor bevestiging en kreeg de knikjes die hij had verwacht. ‘Daarom doet hij dat niet.’ (463)

Zou Bill Clinton nu speciaal voor zijn vrouw gaan afreizen naar het Zuiden? Ik vraag het mij af. In het Zuiden hebben ze Bill Clinton namelijk door.

Paul Theroux: Het diepe Zuiden, Vier seizoenen op tweebaanswegen. Met foto’s van Steve McCurry. Oorspronkelijke titel: Deep South. Nederlandse vertaling: Miebeth van Horn. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact, 2016. ISBN: 978 90 450 3051 7. Prijs: € 34,99. 508 pagina’s. Bestel

Lees jij elk boek helemaal uit? - #50books vraag 32

Benieuwd naar een heuse literaire thriller van Herman Brusselmans, nam ik het boek Zeik en de moord op de poetsvrouw van Hugo Claus mee naar huis van de bibliotheek. Eerst nog het boek lezen warmee ik bezig was, De wereld gaat aan vlijt ten onder van Max Dendermonde. Niet helemaal mijn boek, maar omdat ik er toch mee bezig was, wilde ik het uitlezen.

Herman Brusselmans uitlezen

Hetzelfde gebeurde bij de literaire thriller van Herman Brusselmans. Het team van commissaris Zeik drinkt zich bij elk verhoor helemaal lam. Bovendien neuken ze met verdachten en elkaar alsof het personages uit een gewone roman van Brusselmans zijn. Dat er een moord gepleegd is en deze moet worden opgelost, is bijzaak.

Toch heb ik de roman uitgelezen. Eigenlijk lees ik elk boek waaraan ik begin uit. Heel soms leg ik het opzij met de intentie om het na een boek tussendoor weer verder ga lezen. Zo ligt de dikke pil De gebroeders Karamazov van Dostojevski al een jaar of 8 te wachten om verder gelezen te worden.

Alles uitlezen

Het is een uitzondering. Vrijwel alles waaraan ik begin, lees ik uit. Het zou een overwinning voor mij zijn om toe te geven dat het boek dat ik lees een kansloze onderneming is. Ik weet ook niet precies, waarom maar het lijkt voor mij moeilijker te stoppen dan gewoon het boek door te lezen.

Dat komt ook omdat ik vaak boeken uitgelezen heb, al stonden ze me enigszins tegen. Ik pas stiekem wel een andere strategie toe. Ik lees het iets minder aandachtig door dan eerder. Zo staan mij enkele passages vol drank en seks uit Zeik en de moord op de poetsvrouw van Hugo Claus mij iets minder scherp in het geheugen gegrifd dan grote delen uit de boeken die ik wel met plezier las.

Stoppen met lezen

Hoe zit dat bij jou? Ik las deze week op Twitter hoe iemand na een worsteling stopte met lezen. Het was voor haar een overwinning, maar ik was jaloers. Dat je dat zomaar doet!

Dat brengt mij de boekenvraag voor vandaag:
Ben je weleens gestopt met lezen omdat het boek je gewoon niet boeide?

Natuurlijk ben ik op zoek naar tips om mijn lijden bij het doorlezen te kunnen verlichten. Doorlezen of gewoon lekker de macht naar je toe trekken en stoppen met lezen? Wat doe jij?

Ik ben heel benieuwd naar de antwoorden.

Blog mee over #50boeken

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Het n-woord

Het verhaal waar Het diepe Zuiden van Paul Theroux vooral over gaat is het verhaal van de zwarte bevolking. Elke benaming die je deze bevolkingsgroep geeft is teveel. In het indrukwekkende essay waarmee Paul Theroux het eerste deel van zijn reisverslag afsluit, is tekenend: ‘Intermezzo: Het taboewoord’. Het sluit naadloos aan bij onze discussie over Zwarte Piet.

Taboewoord

Het draait om het n-woord, het woord ‘neger’ of ‘nigger’. Het betekent niet veel meer dan ‘zwart’ maar is heel zwaar beladen. Een blanke mag het woord niet over zijn lippen laten gaan:

Mijn ouders verafschuwden het woord, ook dat soort conventioneel gebruik ervan. Ze beschouwden het terecht als racistisch en als blijk van benepenheid en onwetendheid van de gebruiker. Ik kan geen enkel ander woord in het Engels bedenken dat zo’n kracht heeft: dat woord uitspreken is zoiets als vuurspuwen. Het woord zelf is historisch gezien een neerbuigend synoniem voor slaaf en impliceert een inferieur, zelfs minder dan menselijk wezen. (153)

Het is vooral de historie die op het woord drukt en die blanke mensen in verlegenheid brengt. Terecht. Het is ook verschrikkelijk wat er in het verleden is gebeurt. De hele slavenhandel. Het misbruiken van mensen om er rijk van te worden. Het letterlijk over lijken gaan om er nog meer winst uit te halen.

Rappers

De enige die het woord ongegeneerd mogen gebruiken, zijn de zwarten zelf. De donkere rappers bedienen zich in hun raps gretig van dit woord waarbij blanken hun maag voelen draaien van schaamte. Het woord geeft deze rappers macht. Macht om als enige te spreken over ‘nigger’ of ‘nigga’. Op het moment dat een blanke dit woord gebruikt, kun je hem beschuldigen van racisme. Op het moment dat een zwarte rapper erover zingt, is hij een held die het taboe durft aan te snijden.

[R]appers hebben op basis van dit woord een exclusief zwart outlaw-priesterschap gecreëerd, terwijl ze wel de goedkeuring van blank publiek willen voor hun muziek. Maar er is niet één blanke in Amerika die de woorden van deze met slang beladen songs in het openbaar zou kunnen herhalen zonder baan en reputatie op het spel te zetten en mogelijkerwijs zelfs het risico te lopen te worden beschuldigd van poging tot racistische ophitserij. (159)

Het brengt de blanken op een achterstand. De kritische opmerking die Paul Theroux er meteen bij maakt is dat het taboe vooral geld oplevert voor de rappers. Toch laat de reis van Paul Theroux zien dat in Het diepe Zuiden racisme nog iets alledaags is. De samenleving is een gescheiden samenleving waarbij blanke en donkere mensen elkaar vermijden en ook een sterke afkeer van elkaar hebben.

Rellen in Dallas

Paul Theroux slaat de spijker op zijn kop. Dat is ook terug te zien in de recente rellen in Dallas, waarbij de rassenstrijd weer volledig lijkt te zijn opgelaaid.

Paul Theroux: Het diepe Zuiden, Vier seizoenen op tweebaanswegen. Met foto’s van Steve McCurry. Oorspronkelijke titel: Deep South. Nederlandse vertaling: Miebeth van Horn. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact, 2016. ISBN: 978 90 450 3051 7. Prijs: € 34,99. 508 pagina’s. Bestel

Vuurwapens en het Zuiden

Elk seizoen dat Paul Theroux Het diepe Zuiden bezoekt, gaat hij ook naar enkele van de vele wapenbeurzen die er in deze staten van Amerika worden gehouden. Het zijn bijzondere bezoekjes, want heel veel scheidt de blanken en de zwarten in het Amerikaanse Zuiden, maar ze hebben 1 overeenkomst: de liefde voor het vuurwapen.

Zo bezoekt hij de beurzen in Charleston en Natchez. Hij ontdekt terwijl hij daar rondloopt dat het helemaal niet om wapens gaat, maar om iets anders. Het is een stemming waar hij aanvankelijk geen grip op krijgt, tot hij ontdekt waar het echt om draait:

Het ging niet over vuurwapens, niet over munitie, niet over messen. Het ging over lood in een veronderstelde vijand pompen. De stemming kwam tot uitdrukking in de manier waarop deze lui liepen en spraken: ze voelden zich belegerd, verzwakt, tegen de muur gedreven. (126)

Misschien is dit gevoel wel ouder dan je zou vermoeden. Paul Theroux vermoedt dat dit teruggaat tot de Burgeroorlog. Door deze oorlog en alles wat erna gebeurt is, voelen ze zich onderdrukt.

Die onderdrukking proef hij een seizoen later als hij op de wapenbeurs in Southaven rondloopt. Het is net een paar weken geleden dat op een basisschool in NewTown in Connecticut 20 leerlingen en 6 leerkrachten heeft vermoord met een aanvalsgeweer. De sfeer op de wapenbeurs is eveneens drukkend.

De prijzen zijn in die paar maanden tijd gigantisch gestegen. Als Paul Theroux bij een handelaar vraagt hoe het komt dat de AK’s die hij ziet liggen ineens 2.000 dollar kosten in plaats van 1.500 een paar maanden terug.

‘Dat komt door Obama,’ zei hij. ‘Zie je dit schatje?’ Hij tilde een plastic aanvalsgeweer op en gaf me het aan. ‘Die kostte eerst tweehonder dollar. Na het verbod steeg hij naar vijfhonderd. Met al dat geklets over de schietpartij op school wordt die prijs vast en zeker nog hoger. Voor je het weet, kost-ie duizend.’ (246)

Op deze bazaar vindt Paul Theroux voornamelijk gelijkgestemden. Het is een sociaal gebeuren waarbij de mensen elkaar vinden. Het draait niet zozeer om het schieten, maar veel meer om het bezit van een vuurwapen. De dreiging dat hun recht in gevaar komt, is genoeg om zich nog sterker te verenigen en in opstand te komen tegen de overheersing van het Noorden.

Paul Theroux: Het diepe Zuiden, Vier seizoenen op tweebaanswegen. Met foto’s van Steve McCurry. Oorspronkelijke titel: Deep South. Nederlandse vertaling: Miebeth van Horn. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact, 2016. ISBN: 978 90 450 3051 7. Prijs: € 34,99. 508 pagina’s. Bestel

Treinreiziger in auto

Paul Theroux heeft mijn aandacht gekregen door zijn prachtige treinreizen. Ik las ze allemaal, De grote spoorwegcarrousel, De oude Patagonië-expres, China, per trein , De grote spoorwegcarrousel retour en de vele boeken waarin de trein een iets minder prominente rol speelt waaronder zijn beide reizen door Afrika.

Niet trein maar auto

In zijn laatste reisboek Het diepe Zuiden reist hij niet meer trein maar per auto. Een verrassende keuze omdat hij in zijn treinboeken zo afgeeft op het reizen per auto. Hij houdt van de trein waarin hij onderweg naar buiten kan kijken en in gesprek is met zijn medereizigers. De verhalen onderweg trekken hem zo aan. Dat zou je in de auto niet kunnen. Of toch wel.

Vanzelfsprekend geeft hij in zijn reisboek een toelichting op de keuze voor de auto. Hij doet dit als hij op het treinstation van Brookshaven. Hij is gewend geraakt aan de luxe van de auto, het kunnen rijden en gaan wanneer hij wil. Bovendien is het spoorwegnet in het Zuiden van de Verenigde Staten ‘fragmentarisch’, maar beschikt dit deel van Amerika wel een goed wegennet.

Hij concludeert het uiteindelijk ook aan het einde van zijn boek:

Voor het eerst reed ik helemaal zelf. Wat de ervaring zo voortdurend tot een genoegen maakte, was dat ik in mijn auto nooit die onvolkomenheid van een vlucht ervoer, nooit dat gedrang en die bevelen op een vliegveld, dat opstijgen of het schokken van een trein waar je maag van omdraait, maar alleen het gezoem van banden, langsschietende lantaarnpalen of bomen, de makkelijke ontsnapping, het geleidelijke vrijkomen van een lange weg die zich ontrolt als een rivier, als de Oude Man zelf. (503)

Ideaal vervoermiddel

Buiten het feit dat de auto een ideaal vervoermiddel is voor de oude man die Paul Theroux is. Hij weet via de tweebaanswegen en haar parkeerplaatsen nieuwe mensen te ontmoeten. Bijna benadert hij de gesprekken die hij in zijn andere boeken in de trein voert. Nu staat hij op een parkeerplaats, bezoekt een wapenbeurs, een kerkdienst, de kapper of hij eet iets in een restaurant met ‘Mom’s’ in de naam.

Gelukkig houdt hij wel de oude vertrouwde argwaan vast voor het reizen per vliegtuig, maar de trein stapt de oude man niet meer in. Hij kiest voor de luxe van zijn auto. Daarmee creërt hij een uniek boek binnen zijn reisboeken: een tocht per automobiel door de Zuidelijke staten van Amerika.

Paul Theroux: Het diepe Zuiden, Vier seizoenen op tweebaanswegen. Met foto’s van Steve McCurry. Oorspronkelijke titel: Deep South. Nederlandse vertaling: Miebeth van Horn. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact, 2016. ISBN: 978 90 450 3051 7. Prijs: € 34,99. 508 pagina’s. Bestel

Het diepe Zuiden

Een nieuw reisboek van Paul Theroux. Wat een goed bericht! Na zijn laatste reis door Afrika, een reis die hij vroegtijdig opgeeft, had ik de moed opgegeven. Van Paul Theroux zal nooit meer een reisboek verschijnen, dacht ik. Tot daar ineens Het diepe Zuiden ligt. Met op de cover een troosteloze parkeerplaats met bijbehorende benzinepomp. Een betere foto is in het oeuvre reisboeken van Paul Theroux niet denkbaar.

Totaal ander reisboek

Een totaal ander reisboek is Het diepe Zuiden van Paul Theroux. De titel van dit boek roept onmiddellijk associaties op met het gelijknamige boek van V.S. Naipaul. Maakte de Indiase Brit de reis in de jaren 1990, Paul Theroux neemt er in 2014 een kijkje.

Een bijna onmogelijke taak gezien het grote aantal reisboeken dat over de Zuidelijke staten van Amerika is verschenen gedurende de 20e eeuw. Veel roadnovels, inclusief de zwerfboeken van bijvoorbeeld Jack Kerouac, een flinke stapel reizigers is Paul Theroux al voorgegaan.

Bijzonder reisboek

Maar hij weet er toch een bijzonder reisboek van te maken. Dit keer reist hij niet in 1 keer door het Zuidelijke Staten van Amerika. Paul Theroux kiest ervoor om elk seizoen naar het Zuiden af te zakken en dan enkele weken rond te rijden. Zo kan hij sommige mensen meerdere keren bezoeken en aan het woord laten. Daarnaast ontdekt hij steeds nieuwe en andere dingen in het Zuiden.

Hij wil met de auto, niet vliegen. Ook slaat hij de algemene regel van het reizen door het Zuiden in de wind:

Nooit bij een tent eten die Mom’s heet, nooit een kaartje leggen met een man die Doc heet. (34)

Tweebaanswegen

Daarnaast kiest Paul Theroux niet voor de grote en brede snelwegen, maar neemt hij de tweebaanswegen die niet altijd even comfortabel zijn. Hij slaapt in de aangrenzende hotelletjes, vaak gerund door Indiërs. Hij typeert deze mensen aan de hand van hun achternaam: Patel.

Paul Theroux drukt meteen met de vinger op de zere plek als hij opschrijft wat er vaak wordt gezegd:

Een van de geruchten die in het Zuiden de ronde doen is dat blanken deze zaken aan Indiërs verkochten als daad van verzet, om ze uit handen van zwarten te houden. (38)

Een pijnlijk constatering die goed waar zou kunnen zijn, gezien de enorme hoeveelheid Indiërs die in het diepe Zuiden een hotel of andere winkel runt. Het gerucht blijkt meer waarheid te zijn dan de schrijver zou willen.

Vooroordelen en het Zuiden

Paul Theroux gaat niet alleen naar het Zuiden het om vooroordelen bevestigd te zien, maar vooral om de verhalen van alle bijzondere mensen hier op te tekenen. Het levert prachtige verhalen op van mensen die vaak gescheiden van elkaar leven, maar vaak meer op elkaar lijken dan ze zelf vermoeden.

Paul Theroux: Het diepe Zuiden, Vier seizoenen op tweebaanswegen. Met foto’s van Steve McCurry. Oorspronkelijke titel: Deep South. Nederlandse vertaling: Miebeth van Horn. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact, 2016. ISBN: 978 90 450 3051 7. Prijs: € 34,99. 508 pagina’s. Bestel