De grote oversteek - #fietsvakantie

De middag is bijna voorbij en we moeten nog een flink stuk fietsen als we de IJssel willen oversteken. Ik heb een camping op het oog, iets achter de rivier iets voor Heerde bij het dorpje Veessen.

Daarom fietsen we vanaf Raalte langs de gewone weg naar Wijhe. Ik heb geen zin in omwegen. De kilometers zitten al in onze benen en we willen nu zo snel mogelijk een slaapplaats. Even afzien tussen Raalte en Wijhe.

Hoe mooi als je dan eindelijk die dijk ziet en de pont kunt nemen. Het is echt genieten om op een pont de rivier over te steken. Wachten aan de kant tot de boot arriveert en dan met de fiets erop rijden. Oversteken en daar weer omhoog, de dijk op.

Een kronkelweg en de camping lijkt nooit te komen. De zon schijnt de heerlijk milde warmte. Het was een warme dag om te fietsen. In de verte zien we het bos van de Veluwe al liggen. Daar gaan we morgen heen.

Het dorpje rijden we in en daar is ook de camping. Altijd weer een kunst. Als we dan een plekje vinden, vlakbij het sanitair en ik de tent opzet, hoor ik de paarden briesen.

Meteen achter de heg staat een pony. De tent staat al, anders had ik een ander plekje gezocht. Zou het rustig blijven vannacht. We eten een net gehaald broodje. De avond valt. Het is al de 2e helft van augustus en dat merk je in de lengte van de avond. We kruipen er vroeg in.

Van het paardje de hele nacht niks gehoord.

Fietsvakantie 2016

In augustus 2016 maakten Doris en ik een mooie fietstocht door Nederland met als bestemming: Twente. Elke week op vrijdag schrijf ik een stukje over deze bijzondere fietsrit.

Hoog bezoek in Weimar

Als Charlotte Kestner-Buff in Weimar aankomt in het hotel Zum Elephanten, krijgt ze vrijwel meteen bezoek. Ze heeft zich nog maar net geïnstalleerd in het hotel of doctor Riemer komt langs.

De privéleraar van de Von Humboldts en later van Goethes zoon August,, wordt later docent klassieke talen op het stedelijk gymnasium van Weimar. Hij vertelt honderduit over de situatie in de stad waarin Goethe woont. Zo krijgen Lotte en de lezer meteen een mooie inleiding op de situatie in de Duitse stad en rondom Goethe.

Na zijn bezoek, hoort ze de verhalen aan van demoiselle Schopenhauer. Adele, de zus van de later beroemde filosoof Arthur, vertelt over de amoureuze escapades van Goethes zoon August. Het gaat om haar beste vriendin Ottilie die zich verliest in de drankzuchtige en seksbeluste August.

Men wist te verhalen van een affaire met de vrouw van een huzaar, wier man deze relatie duldde omdat zij thuiskwam met geschenken. Ze was zo mager als een lat, lang en hoekig, al was ze niet eens zo lelijk, en de mensen lachten omdat hij dingen tegen haar zou hebben gezegd als: “Jij bent het licht van mijn leven!”, wat zij uit ijdelheid rondvertelde. Men lachte ook over een half scandaleus, half ontroerend verhaal: de grijze dichter was het paar eens onverwacht tegen de avond in de tuin tegengekomen en had slechts gezegd: “Kinderen, laat je niet storen!”, waarop hij zich onzichtbaar had gemaakt. (182)

De verteller stunt met al deze verhalen. Hij weet ze prachtig neer te zetten en lijkt alle verhevenheid van Goethe weg te halen. Het hoogtepunt van de roman is als Charlotte bij de grote meester zelf op bezoek komt. Ze mag met hem op vrijdagmiddag dineren. Het wordt een bezoek om nooit te vergeten.

Thomas Mann: Lotte in Weimar. Oorspronkelijke titel: Lotte in Weimar (1939). Vertaald door Tinke Davids. Amsterdam: Uitgeverij De Arbeiderspers, 1987. ISBN: 90 295 3014 6. 383 pagina’s.

Blik in het hoofd van de grote meester

Elk hoofdstuk in Lotte in Weimar voert weer een andere spreker op. De wisseling in perspectief geeft het verhaal veel lading. Uiteindelijk mondt het uit in het bezoek van Lotte aan Goethe bij de lunch op vrijdag.

De blik in het hoofd van de grote meester Goethe is bijzonder vermakelijk en humoristisch om te lezen. Goethe citeert fragmenten aan zijn scribent Carl. De gedachten die tussen de gedicteerde tekst door zijn hersenen heen en weer schieten, zijn prachtig. Hij baalt er bijvoorbeeld van waarom hij even tevoren beloofd heeft om een goed woordje te doen voor Carl.

Ondertussen komen mooie passages uit Goethes Faust voorbij. De verteller weet de grootste auteur uit Duitsland heel treffend en met veel humor te verwoorden. Goethe wil graag doen geloven dat hij Lotte uitnodigt uit beleefdheid.

Zo gaat het ook als het dan eindelijk vrijdag is. Lotte en Goethe ontmoeten elkaar. Dan ziet ze hem:

Charlotte herkende hem en herkende hem niet – en door allebei was ze geschokt. Vooral herkende ze op het eerste gezicht de eigenlijk niet zo grote, donkere spiegelende, wijd geopende ogen in het ietwat gebruinde gelaat – zijn rechteroog zat opvallend lager dan het linker – , die naïeve grote ogen die nu nog versterkt werden door een vragend optrekken van de zeer fraaie wenkbrauwen die in een grote boog naar de ietwat neergetrokken buitenste ooghoeken liepen – een uitdrukking alsof hij wilde zeggen: ‘Wie zijn die mensen eigenlijk?’ (332)

Het eten is verder heerlijk. Alleen valt het Charlotte op dat de man die vroeger zo verliefd op haar is geweest, wel veel drinkt. Hij begint zelfs een beetje minder zorgvuldig in zijn taalgebruik te worden. Als hij de vroeger ontvangen portretjes van de haar gezin wil laten zien, kan hij ze niet vinden.

Daarmee geeft Thomas Mann in zijn Lotte in Weimar een mooi portret van de Duitse schrijver. Hij doet het nergens heel extreem, hij ontheiligt de schrijver niet. Alleen geeft hij Goethe wel een menselijker gezicht. Hij integreert de vele verhalen omtrent deze bijzondere schrijver mooi in deze roman. Daarmee is het boek bijzonder vermakelijk om te lezen.

Thomas Mann: Lotte in Weimar. Oorspronkelijke titel: Lotte in Weimar (1939). Vertaald door Tinke Davids. Amsterdam: Uitgeverij De Arbeiderspers, 1987. ISBN: 90 295 3014 6. 383 pagina’s.

Lotte in Weimar

Soms brengen mensen je op ideeën. Het lezen van de leesvoornemens van anderen, wil daarbij wel helpen. Zo las ik het voornemen van iemand om Lotte in Weimar van Thomas Mann te gaan lezen. Het laatste boek dat ik las van Thomas Mann was ergens tijdens mijn studie literatuurwetenschap.

Zo las ik Doctor Faustus en de prachtige novelle De dood in Venetië. Het laatste kwam terecht in een scriptie waarin ik het boek met de film vergeleek. Het leverde interessante inzichten op. De Toverberg en de Buddenbrooks bleven op het nachtkastje staan. Ik had zoveel andere mooie boeken te lezen.

Lotte in Weimar proberen

Waarom zou ik het weer niet eens proberen? De roman Lotte in Weimar geldt als Thomas Manns meest humoristische boek. En dat is het. Het is een ontzettend grappig boek, alleen ontdek je dat niet meteen aan het begin. De humor is subtiel en vraagt wel wat extra verbeelding van de lezer.

Thomas Mann heeft een heel roman gecomponeerd rond 1 zinnetje uit het dagboek van Goethe: ‘Lotte in Weimar’. Het refereert naar het bezoek van Charlotte Kestner-Buff aan de stad waarin Goethe 50 jaar van zijn leven heeft gewoond.

Model voor gelijknamig personage

Lotte heeft model gestaan voor het gelijknamige personage in Goethes debuutroman Die Leiden des jungen Werthers. Een boek dat insloeg als een bom en Goethe in 1 keer beroemd maakte. Ze is verloofd met Johann Christian Kestner maar de jonge Goethe is smoorverliefd op haar. Hij vertrekt uiteindelijk zonder haar gedag te zeggen en schrijft zijn roman. In de roman laat hij de romanheld zelfmoord plegen.

Als Lotte Weimar aandoet, is de belangstelling voor haar bijzonder groot. Het ontaardt bijna in een hysterie rond haar persoon. Of zoals ze het zelf zegt tegen dr. Riemer:

En nu behoor ik tot de literatuurgeschiedenis, een voorwerp van studie en pelgrimage en een Madonna-figuur in een nis in de kathedraal van de mensheid waarvoor de menigte zich verdringt. Dat was mijn lot, en als ik die vraag mag stellen, dan vraag ik me af hoe ik daar terecht ben gekomen. Moest dan die jongen die mij in verleiding en verwarring bracht, één zomer lang, zó groot worden dat ik samen met hem groot ben geworden en mijn leven lang wordt vastgehouden in de spanning en pijnlijke overdrijving waarin zijn zinloze avances me destijds hebben gebracht? (105/106)

De oudere Goethe

Het boek van Thomas Mann zinspeelt op allerlei aspecten van de oudere Goethe. Zijn vrouw is kortgeleden overleden. Daarnaast heeft hij een zoon, August. August is niet zo slim en leidt een buitensporig leven met veel drank en vrouwen. Hij neemt het niet zo nauw en zijn vader moet hem steeds weer uit de ellende halen.

Het boek bestaat uit 9 hoofdstukken en in elk hoofdstuk is een ander persoon die Charlotte ontmoet. Ze is waanzinnig populair. Het gonst als een lopend vuurtje door Weimar dat ze is gearriveerd. Ze wil op bezoek bij haar schoonzus en logeert in het beroemde hotel Zum Elephanten.

Ze krijgt helemaal niet de kans om bij de familie te gaan. Allemaal mensen uit Weimar komen bij haar langs, zoals Adele Schopenhauer, zus van de latere filosoof Arthur, de docent van het stedelijk gymnasium doctor Riemer en Goethes zoon August. Allemaal vertellen ze verhalen rond de wereldberoemde stadgenoot. Ze geven intrigerende inkijkjes in het leven van Goethe.

Thomas Mann: Lotte in Weimar. Oorspronkelijke titel: Lotte in Weimar (1939). Vertaald door Tinke Davids. Amsterdam: Uitgeverij De Arbeiderspers, 1987. ISBN: 90 295 3014 6. 383 pagina’s.

Hoog Catharijne - Op zoek naar Maria (8, Slot)

Misschien is de grootste anticlimax van een bezoek aan het Utrechtse Catharijneconvent wel in het andere gebouwencomplex dat naar de heilige martelares Catharina van Alexandrië is vernoemd: Hoog Catharijne.

Wij lopen terug door de overdekte winkelstraat die we binnengaan waar het kantoor van mijn vader vroeger zat. We lopen de lange glazen overkapping door. Op de vloer liggen dadels, platgetrapt door de voorbijgangers.

Een duif scheert rakelings langs ons. De vaste bewoners van dit winkelparadijs scharrelen hun maaltje bij elkaar. De vogel landt bij de visboer en pikt met zijn snavel zijn lunch op.

De bibliotheek hier is een mooi initiatief. Je kunt hier je boeken achterlaten en gratis nieuwe meenemen, voorzien van een sticker. Ik kan mij nauwelijks bedwingen. Deze boeken wil ik meenemen, zo mooi zijn ze.

Dan nemen we een ijsje bij de grote frietbar voor we de stationshal binnenlopen. Een kinderijsje voor 95 cent met spikkels. De jongen die ze gemaakt heeft, heeft om het hoorntje een papiertje gedaan om het smeltende ijs op te vangen. Maar bij ons verdwijnen ze eerder naar binnen.

Van de mystiek en het religieuze gevoel dat je zou verwachten bij de naam Catharina, zie je hier niet veel terug. Best jammer dat dit in onze tijd zo weinig ruimte heeft. Mystiek in het leven brengt ook heel veel mooie dingen. Dat heb ik wel geleerd bij deze boeiende tentoonstelling over Maria.

Op zoek naar Maria

Dit is de 8e en laatste blog uit een serie van 8 blogs over het bezoek aan de Mariatentoonstelling in het Museum Catharijneconvent te Utrecht.

IJs en brood - #fietsvakantie

Hellendoorn en Nijverdal zijn gigantisch toeristisch. Je mist snel de wegwijzers in al die drukte van bejaarden op elektrische fietsen en mensenmassa’s die midden op de paden lopen. Bijna niet voorbij te komen. Zo ontgaat je snel een belangrijk bordje.

Dan duiken we eindelijk het bos in. Een levensgevaarlijke situatie met een kerende vrachtwagen. Een smal fietspad. We klimmen de heuvel op. Het is doodstil, slechts een enkele vogel fluit. Alleen een hardloper die ons tegemoet loopt.

Wat een verademing na al die drukte en stress. Ik geniet hier. En als we de afdaling beginnen, zie ik opeens iets langsflitsen. De bordjes met het nummer van het knooppunt waar we naartoe willen. Wat is dit ontzettend gaaf!

Zo rijden we door. We zetten er weer het tempo in. We willen graag de IJssel over en besluiten om via Raalte en Wijhe te rijden. Als we Raalte binnen rijden, zie ik dat het al laat in de middag is. Misschien toch nog wat brood kopen, dan eten we dat vanavond.

Zo stoppen we bij de bakker vlak voor sluitingstijd en koop ik 2 zakken met witte bolletjes. Daarna lopen we naar de buren voor een ijsje. Daar ontdek ik pas dat de ijssalon gewoon bij de bakkerij hoort.

Wat smaakt dit ontzettend lekker als je al zoveel kilometers in de benen hebt zitten. Een heerlijke pauze met zicht op de imposante neogotische kerk van Raalte. Zo bezien lijkt hij wel op een grote middeleeuwse basiliek. Ver verheven boven de huizen uit.

Fietsvakantie

In augustus maakten Doris en ik een mooie fietstocht door Nederland met als bestemming: Twente. Elke week op vrijdag schrijf ik een stukje over deze bijzondere fietsrit.

Kitscherig - Op zoek naar Maria (7)

De kitscherige Maria in de tuin. Ze draagt een zwaailicht op haar hoofd en houdt een bloemenperkje in haar hand vast. Het licht knippert, is een oud zeebaken in de Waal geweest. Het zal de schippers hebben misleid…

De film die wat verderop te zien is, komt wat minder goed aan. Het is het Renaissancebeeld van Maria en een andere vrouw (Elisabeth?). De film duurt eigenlijk 45 seconden, maar is vertraagd afgespeeld en duurt dan 10 minuten.

De beelden zijn treffend vanwege de opwaaiende jurken en de bewegingen van de vrouwen waarmee ze iets krijgen van de schilderijen uit de Renaissance. Niet dat het mij zo raakt als bijvoorbeeld de maagd van Elisabet Stienstra, maar het imponeert genoeg.

Net als de laatste zaal. Een Maria met een grote ketting eraan, een rozenkrans, het refereert naar de vele Mariabeeldjes die aan vrouwenkettingen hangen. Het is een installatie van Maria Roosen.

In dezelfde zaal hangen als afsluiting allerlei varianten van Maria uit andere culturen. Bijna elke cultuur blijkt een oermoeder, een Maria, in zich te bergen. Het levert mooie beelden op, heuse iconen, want dat is Maria vooral: een icoon.

De Afrikaanse, Indiase, Chinese en vele andere. Het plaatst Maria in een breed perspectief. Het helpt ook om op een andere manier naar religie en vooral de verering van Maria te kijken.

Het heeft ook iets bespottelijks. Neem bijvoorbeeld de zaal waarin allemaal biechtstoeltjes in een rij staan. Je mag er niet op knielen! Maria en het kind Jezus zie je in deze lange gang in alle mogelijke varianten voorbij komen. Van kitsch tot überkitsch. Het kan niet op.

De enorme galerij aan foto’s aan de andere kant van de wand demonstreert dat Maria nog altijd onderdeel uitmaakt van onze cultuur. Maria in alle varianten, van moeder tot seksbom. Ik zie ze voorbij komen: de Batman-variant, de Barbie-variant of eentje met Kermit de Kikker bij Maria op schoot. Allemaal verwijzingen naar de icoon die Maria is.

Maria is in ieders hoofd de verpersoonlijking van de oermoeder. Hoe je er ook over denkt. De expositie in het Catharijneconvent laat zien dat je er niet omheen kunt: ze zit bij ons allemaal in ons hoofd. Een heus icoon.

Op zoek naar Maria

Dit is de 7e blog uit een serie van 8 blogs over het bezoek aan de Mariatentoonstelling in het Museum Catharijneconvent te Utrecht. Lees morgen het slotdeel: (8) Hoog Catharijne

Vierne en Reger in Rotterdam

Ook op deze vrijdagavond hoor ik het: Vierne en Reger. Ze klinken prachtig op het orgel in de Lambertuskerk van Rotterdam Kralingen. De wisselende sferen bij deze presentatie van de cd-box Verborgen parels van Michaël Maarschalkerweerd, van uitbundig tot ingetogen, en van vreugdevol tot weemoedig. Allemaal zijn heel mooi tot uiting te brengen op dit instrument.

Het is genieten, vooral van het deel Stéle pour un enfant défunt uit de Tryptique van Louise Vierne. Een fijngevoelige uitvoering van de Schiedamse organist Arjen Leistra. De lichte zweving aan het einde van dit muziekstuk, geeft dit stuk extra kracht. In zijn tijd als organist van de Hoflaankerk nam Arjen Leistra op dit orgel enkele orgelwerken van Franz Liszt op.

Gerrit Christiaan de Gier laat een andere Franse kant van het orgel horen in de tweede sonate van C.F. Hendriks. Deze Nederlandse componist schreef in een mooie Franse stijl. Ik ken zijn variaties op psalm 107 en betrap de 2e sonate op enkele gelijkenissen.

Improvisatie

De improvisatie van Gerben Mourik biedt juist ruimte om enkele andere kanten van het orgel te laten horen. De fluiten nodigen uit, in combinatie met de strijkers, een hemelse klank. Muziek die echt door de ruimte zingt. Om die sacrale sfeer op te roepen. De opening van het thema gespeeld met de basson van het zwelwerk, is al geweldig. Met de diepe klank van de subbas, krijgt het geheel een prachtige basis. Genieten!

Dat geldt zeker ook van de muziek van Hendrik Andriessen. Op de cd spelen 3 organisten werk van deze Haarlemse componist, waaronder een paar grote werken. Het herinnert mij aan de begintijd van mijn liefde voor het orgel, het Andriessenjaar. Veel muziek op de radio, waaronder de Sonata da Chiesa.

Een werk met bijzonder thema dat veel verwantschap heeft met Der Tod und das Mädchen van Franz Schubert. De variatiereeks bevat een hoog improvisatorisch gehalte. De fraaie variatie met de cornet, zoals altijd bij Maarschalkerweerd een fel ding dat goed van zich laat horen in de interpretatie van organist Eric Koevoets. Hij is de vaste bespeler van dit instrument. Een mooie afsluiting van het concert.

Groot scherm

Blijft wel jammer het grote scherm waarop je de organisten kunt zien spelen. Ik merk dat het vooral afleidt. Ik wil gewoon lekker luisteren en de omgeving in mij opnemen. Die omgeving die bij Maarschalkerweerd zo belangrijk is. Zeker om op YouTube te bekijken is de speeltafel ideaal.

Voor een concert draait het om de ruimte die nu hinderlijk wordt verstoord door een enorm wit scherm waarop je kale mannen ziet en registranten die op het verkeerde moment een bladzijde willen omslaan. Dat de organist zich hier niet door laat afleiden is prachtig, maar deze kleine ramp was onopgemerkt gebleven zonder scherm.

Ik ben het met spreker Hans Fidom eens dat elke organist op hetzelfde orgel het instrument weer van een andere kant laat horen. De concerten die ik laatste maanden heb bezocht waren allemaal met meerdere organisten. Het geeft daarmee het instrument meerdere dimensies. En je leert er vooral van dat muziek maken een samenspel van instrument en muzikant is.

Na afloop genieten we nog na in de prachtige tuin naast de kerk. Het publiek heeft 1 grote overeenkomst: de bewondering voor deze bijzondere orgelbouwer. Want daarvan zijn we wel overtuigd na het horen van deze presentatie door de 4 organisten op dit bijzondere orgel.

Meer informatie en bestellen 4 CD-box ‘Verborgen Parels van Michaël Maarschalkerweerd’

Maarschalkerweerd in veelvoud

Zo’n heerlijke avond in juni. Het is best een trip om even op vrijdagavond heen en weer te rijden naar Rotterdam. De cd-presentatie van de cd-box met 4 cd’s van 4 toporganisten op maar liefst 12 verschillende orgels van Maarschalkerweerd. Ik kan daar moeilijk van wegblijven. Van deze kant Rotterdam binnengereden, kom ik op een bekende onbekende plek: de Oostzeedijk.

Aan de andere kant van de Hoflaan is mijn vader geboren en opgegroeid aan de Oudedijk. Hier ligt de kerk beduidend lager achter de hoge dijk waar iets verderop de Nieuwe maas ligt. In de verte de binnenstad met de vele hoogbouw. Hier oogt Kralingen echt dorps.

Als het dorp dat meer dan een eeuw geleden werd ingelijfd bij Rotterdam. En waar mijn familierotsen liggen. Mijn opa schijnt zelfs vroeger met kerst naar de Lambertuskerk te zijn gegaan om te kijken naar het ‘kindje wiegen’. Gewoon uit nieuwsgierigheid. Voor protestantse jongetjes moet het een hele belevenis zijn geweest om naar te kijken.

Lambertuskerk in Rotterdam Kralingen

De Lambertuskerk ligt aan de andere kant van de Hoflaan. Aan de kant van de Oudedijk staat de protestantse kerk, de Hoflaankerk. De Lambertuskerk is van de katholieken. Ik ben er nog nooit geweest. En zodra ik binnenstap, stap ik de profane sfeer binnen. Bakstenen muren, zelfs de pilaren zijn gemetseld van bakstenen, fijne voegen en dunne stenen.

De muren zijn mooi beschilderd, net als het tongewelf. Met grote medaillons waarin verschillende aspecten van de schepping worden uitgelicht zoals de zon, de zee en de sterren. Bij dat alles staan Latijnse spreuken. En de rest van het gewelf is blauw beschilderd.

Het orgel zit hoog weggestopt op een koorzolder. Vanuit de kerk oogt het klein. Het is ook niet zo heel groot, maar ik heb buiten al iets van de brede klank gehoord. Ik ben namelijk net te laat voor de demonstratie van het orgel en de toelichting over Maarschalkerweerd-orgels. Wel ben ik ruim op tijd voor het concert.

4 organisten op 4 cd’s

De 4 organisten van de 4 cd’s presenteren een gedeelte van hun uitvoering op een cd. Het orgel van de Rotterdamse Lambertus komt op de cd’s niet voor. Het is een tactische oplossing hiervoor te kiezen, zo blijkt. Daarmee vermijd je de discussie op welk orgel van de 12 de presentatie is. Het is op geen van allen, maar een ander, ook heel mooi orgel van Maarschalkerweerd.

Want dat is meteen bij het allereerste muziekstuk duidelijk: de orgels van Maarschalkerweerd zijn herkenbaar. Ze bevatten allemaal een brede grondtoon, hoe klein ze ook zijn, klinken vol en rond. Maar ze weten ook een heel mooie, fijngevoelige mystieke sfeer op te roepen. De combinatie van stemmen, waarbij de stemmen je echt raken en altijd iets in je weten te roeren. Zo kenmerkend voor deze instrumenten. Nooit overheersend, maar heel subtiel in beleving. Voor speler en luisteraar.

Wat heb ik met veel plezier gespeeld op de orgels in Tubbergen. Ik speelde zelf op een klein Maarschalkerweerd in Langeveen, zelfs dat orgel, waar veel mankeerde aan de intonatie, wist die sfeer op te roepen.

Lees het vervolg: Vierne en Reger in Rotterdam

Meer informatie en bestellen 4 CD-box ‘Verborgen Parels van Michaël Maarschalkerweerd’

Virgin of Mercy - Op zoek naar Maria (6)

Het meest getroffen raak ik op deze tentoonstelling in het Museum Catharijneconvent van het beeld ‘Virgin of Mercy’ van de Nederlandse kunstenares Elisabeth Stienstra. Zij heeft een naakte maagd gemaakt, dieprood, met haar geslachtsdelen naar voren gebogen, handen naar achteren.

Een heel treffende houding. Het is nog maar een meisje, een maagd, maar zo overtuigend staat ze hier. Het geeft Maria de maagd een heel andere dimensie.

Volgens de maker kan alleen een vrouw dit maken. Ze heeft het beeld ontleend aan de zogeheten Sheela-na-gigs die in de middeleeuwse kerken van Ierland en Engeland boven de deur hingen om de boze geesten te bezweren.
Heel treffend is dat idee in haar beeld ‘Virgin of Mercy’ verwerkt. Daarmee krijgt dat ook iets bezwerends. Heel gaaf.

Jurk van Mestkevers

Het hoort tot het hoogtepunt van de tentoonstelling. Samen met enkele andere objecten van hedendaagse kunstenaars. Een jurk van mestkevers, de groenige gloed geeft het iets geheimzinnigs. Ook door de schaduwen op de wand die de een zeepaardje lijken weer te geven.

Of het schilderij van de pauw waarin Maria in de veren verwerkt zit. Bijna niet zichtbaar, maar als je het weet, kun je je ogen er niet meer vanaf houden. Want dat is Maria ook. Het grijpt je laat je niet meer los.

Op zoek naar Maria

Dit is de 6e blog uit een serie van 8 blogs over het bezoek aan de Mariatentoonstelling in het Museum Catharijneconvent te Utrecht. Lees dinsdag: (7) Kitscherig

Verdwaald - #fietsvakantie

De rustieke rit door het Wierdense veld wordt afgewisseld met een vreselijk overlevenstocht door Hellendoorn. Deze plaatsnaam komt niet uit het niets. We ervaren het echt als een hel. De prachtige fietspaden zijn verruild voor een lelijke route door de nieuwbouwwijk van Hellendoorn.

Het fietspad wordt verschillende keren doorkruist met dwarse hekjes waar we met de bagage nauwelijks doorheen komen. Hier hoeft de VVV blijkbaar niets te doen om de toerist te behagen. Mij werken de hekjes tegen. Wat een hel om hier te fietsen met al die bagage.

Volgens de beschrijvingen fietsen we nu een stuk langs de Regge. De bordjes misleiden ons en we verdwalen. Ik zoek een weg. Dan maar de hoofdweg dwars door Nijverdal. Niks van de idylle waar ik zo op hoopte.

De vele vrachtwagens die hier langs ons heen denderen. Als we met hulp van Google Maps een zijpad ingaan, kiest grote vrachtwagen deze smalle weg om even te keren. Waarschijnlijk ook verkeerd gereden, maar levensgevaarlijk.

Ik hou mijn hart vast. De fietsknooppunten hebben ons helemaal in de steek gelaten. Ik hoop dat dit de goede weg is in de richting van Raalte. De tijd begint nu ook te dringen en we willen graag morgen in Almere zijn. Stress op vakantie.

Fietsvakantie

In augustus maakten Doris en ik een mooie fietstocht door Nederland met als bestemming: Twente. Elke week op vrijdag schrijf ik een stukje over deze bijzondere fietsrit.

Icoon - Op zoek naar Maria (5)

Maria is een icoon. Dat is wel de boodschap bij de expositie in Museum Catharijneconvent. Ze wordt weergegeven op heel veel manieren: liefdevol, zorgzaam, vruchtbaar, als maagd (meisje nog) en ook als rouwende moeder. Het zijn allemaal rollen waarin ze in de kunst wordt gepresenteerd.

Het leven van Maria dat in een andere ruimte wordt gepresenteerd is minstens zo inspiratierijk als het idee van de icoon die Maria is. Het leven komt in de bijbel niet zo sterk naar voren, daarom zijn er later veel verhalen bijgekomen zoals over Anna, de moeder van Maria en de oma van Jezus.

Anna komt in de lijn van het maagschap over de rest heen als een grote moederkip die al haar kuikens onder haar vleugels verbergt. Het schilderij uit de 16e eeuw waarbij de hele lijnen van afkomst in een heuse familieportret staan.

Ik kan de lach niet onderdrukken. Anna zou 3 keer getrouwd zijn geweest en uit elk huwelijk is een andere Maria voortgekomen. Jozef is een oude man. En wat doet de heilige Servatius daar? Een bizar middeleeuws idee.

Het is het schilderij De maagschap van de heilige Anna, van de Meester van Liesborn. Een imponerend schilderij waarbij de kinderen nog sterk op kleine volwassenen lijken. Maar misschien zijn ze dat ook. Jezus krijgt hier iets van zijn oma. Ook staan er Elisabeth met Johannes de Doper en andere heiligen op. Een bijzonder familieschilderij.

Of wat van de prachtige piëta’s die er staan. Ik geniet van het middeleeuwse beeld uit hout. Maria die hier met een doekje het bloed van de overleden Jezus stelpt. Ze oogt verdrietig en je kunt heel dicht bij dit beeld komen. Het brengt je even heel dicht bij de kunstenaar.

Net als het beeld van Zadkine. Jezus en Maria hebben het gezicht zoals Picasso dat aan mensen in zijn schilderijen geeft. Ik ben ervan onder de indruk. Ook omdat het niet zo’n groot beeld is en bijna iconisch betekenis krijgt.

De overleden Jezus heeft veel weg van een vissengraad die de vrouw vasthoudt. Afgebeelde personen verschuiven naar de verbeeldingswereld in je hoofd. Een heel mooi, imponerend effect.

Op zoek naar Maria

Dit is de 5e blog uit een serie van 8 blogs over het bezoek aan de Mariatentoonstelling in het Museum Catharijneconvent te Utrecht. Lees zaterdag: (6) Virgin of Mercy

In alle soorten en maten - Op zoek naar Maria (4)

De grote Maria-expositie is dé expositie in het Museum Catharijneconvent. Wij zijn er speciaal voor gekomen, net als veel anderen. De eerste zaal is overweldigend. Het ademt een heel devote en vooral mystieke sfeer.

Er hangt een enorme Marianum van de Meester van Elsloo. De beelden staan met de ruggen tegen elkaar, omhelst door een gigantisch rozenkrans. Het beeld van hout hangt midden in de ruimte. Met de prachtige belichting zorgt dit voor een mystieke ervaring.

De vele kleine beeldjes, allemaal uit verschillende oude culturen van de Grieken en Romeinen verwijzen naar godinnen. Vaak verwijzen ze naar vruchtbaarheid en seksualiteit, zoals een klein Romeins beeldje. De vrouw laat haar geslachtsdelen zien.

Daartussen staan allerlei beeldjes van Maria in verschillende varianten, zoals waar het kind Jezus aan de borst drinkt, een Virgo lactans. De afbeeldingen uit de Middeleeuwen laten soms een volwassen mens zien, in babyformaat. Later verandert het kind meer en meer in een kind.

De eerste zaal raakt je, misschien wel door de verscheidenheid en plaatsing van Maria binnen andere culturen en als een combinatie van verschillende klassieke goden zoals Aphorodite. De oermoeder waarnaar moeder Maria verwijst. Ze combineert het maagdelijke, de vruchtbaarheid en het goddelijke. Een unieke combinatie.

Als je door de tentoonstelling loopt, zie je de enorme verscheidenheid waarmee mensen haar beleven en aanbidden. Schrijvers, dichters, denkers, componisten, schilders en beeldhouwers; ze raken allemaal geïnspireerd door deze moeder van God.

Op zoek naar Maria

Dit is de 4e blog uit een serie van 8 blogs over het bezoek aan de Mariatentoonstelling in het Museum Catharijneconvent te Utrecht. Lees morgen: (5) Icoon Maria

Geen leeslijst - #50books

Ik lees momenteel niet echt gericht met een leeslijst. Wel lees ik boeken die ik al langere tijd wil lezen. Zo staat Marcel Proust nog op mijn verlanglijstje het te lezen. Alleen als ik er zelf klaar voor ben, want een vorige leessessie van dit boek is mislukt.

Nog meer laat ik mij leiden door de boeken die ik lees en nieuw te lezen in mij oproepen. Zo maakt Ralf Mohrens nieuwe roman De hemel is zwart vandaag mij nieuwsgierig naar de boeken van Tip Marugg en Frank Martinus Arion. Van de laatste heb ik tijdens mijn studietijd alleen een dichtbundel gelezen.

Enthousiast geworden door een boek over de Balearen, ligt bijvoorbeeld Ik Jan Cremer 2 op de stapel. Net als De ridder is gestorven van Cees Nooteboom.

Allebei boeken waarin het eiland Ibiza een grote rol speelt. Verder stort ik mij op de vertrouwde reisboeken en liggen er boeken genoeg om te lezen. Een bezoek aan Texel wakkert mijn liefde voor Jan Wolkers weer aan. Dan ben ik geneigd om een roman van hem weer te gaan lezen.

Ik heb niet meer zoveel boeken te bespreken, dus ik heb alle vrijheid. Dan neem ik boeken mee uit de bibliotheek of ik struin door mijn eigen boekenkasten op zoek naar een boek waar ik op dat moment wel zin in heb.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. In 2016 nam ik de honneurs waar. Dit jaar neemt Martha het weer over. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Middeleeuws religieuze kunst - Op zoek naar Maria (3)

Aan het einde van de gang begint het museum. De middeleeuwse religieuze kunst is misschien wel het mooiste. Het spreekt mij erg aan. Al verwonder ik mij ook over de kunst gemaakt aan het begin van de renaissance. De altaarstukken. Of de schatkamer – pas op voor uw hoofd – waarin ik soms verwonderd ben over alles dat hier verguld is.

In een monstrans staan aan de randen heiligen Willibrordus met de Domtoren, Plechelmus met de toren van zijn kerk in Oldenzaal op de hand en Ludgerus met een gans met een gans. Of de prachtige gewaden aan het einde van de zaal. Sommige komen uit de Middeleeuwen.

Hetzelfde zie je terug bij de relieken die heel soms opduiken. Zoals in de schrijn verstopt zit, enkele doeken of botjes. Niet altijd meer te reproduceren van wie.

Het kostte vaak moeite om iets te bemachtigen voor een stad, maar het leverde zoveel meer op. Als de relieken er dan waren, moest er ook een mooi kerkgebouw, vaak weer betaald met de opbrengst die de relieken met zich meebrachten. Een kip-ei-verhaal waarbij geld het regelmatig won van geloof.

Op zoek naar Maria

Dit is de 3e blog uit een serie van 8 blogs over het bezoek aan de Mariatentoonstelling in het Museum Catharijneconvent te Utrecht. Lees maandag: (4) In alle soorten en maten

Schapenkooi - #fietsvakantie

De drukte van Vriezenveen laten we achter ons als we over het spoor zijn. We zoeken een rustig plekje voor de lunch. We hebben honger, maar we weten ook dat je daar een goede plaats voor moet vinden. Zo komen we aan in Hoge Hexel. Een plaats met en geheimzinnige naam.

Tegenover het kerkje vinden we een prachtig plekje: de schaapskooi. Het is een zogeheten rustplaats. We mogen er zitten. Zo vinden we heerlijk beschut buiten een plekje om onze lunch op te eten. Dit is genieten. De wind blaast zachtjes langs ons heen.

Zo zitten we daar op het bankje en genieten. Gelijk even naar het toilet en uitrusten. Het is nu best warm, merken we als we verder rijden. Het is hier moerasland. Zo fietsen we even later dwars door het natuurgebied in de richting van Hellendoorn: het Wierdense Veld.

Het is hoogveen en kwetsbaar gebied. We fietsen over de enige weg langs het gebied over een smal dijkje. Prachtig gezicht over de wijdse verten al lijdt dit gebied aan verdroging en vergrassing. Echt genieten is dit en voor we het weten rijden we een nieuwbouwwijk van Hellendoorn in.

Fietsvakantie

In augustus maakten Doris en ik een mooie fietstocht door Nederland met als bestemming: Twente. Elke week op vrijdag schrijf ik een stukje over deze bijzondere fietsrit.

Catharijneconvent - Op zoek naar Maria (2)

We nemen de route via het Domplein naar het museum Catharijneconvent. In het oude klooster gewijd aan de martelares Catharina van Alexandrië, zit het museum voor religieuze kunst, met de nadruk op het Christendom. De kloostergangen zijn prachtig. Net als de naastgelegen Catharinakathedraal.

We komen er binnen. De entree nodigt niet zo erg uit. Ook omdat de kassa’s zo raar open in de ruimte staan. De garderobe weggemoffeld. Toiletten weer aan de andere kant en daar omheen is ook nog een museumwinkel.

Kinderen betalen hetzelfde bedrag als ouders. Ik ben dat niet meer echt gewend bij een museumbezoek. Het lijkt namelijk heel vaak zo dat de Museumkaart voor Doris een beetje overbodig is. Daar hebben we hier geen last van. De 3 euro extra entree moet ook voor haar worden betaald.

We dalen af naar de kelder om de doorsteek te maken naar het kloostergebouw waar we zojuist door de tuin liepen. In deze grote zaal krijg je een mooi overzicht te zien van de werken die in dit bijzondere museum te zien zijn.

Soms tref je al een religieus hoogtepunt aan, een altaarstuk of de middeleeuwse verluchtigde getijdenboeken. Prachtige werken, kleine kunstwerkjes op zich. Ik voel mij helemaal in de Middeleeuwen, proef de studie die Umberto Eco deed voor zijn prachtige kloosterroman In de naam van de roos.

Werken gemaakt in gevecht met het weinige daglicht, zeker in de wintermaanden die het bijna onmogelijk maakten om zo mooi te werk te gaan. De verschillende monniken die hieraan werkten.

Er hangt een groot gewaad dat Bonivatius zou hebben gedragen. Een deel van de stof van meer dan 900 jaar oud is al vergaan, een onderliggende stof moet het materiaal beschermen. Dat de missionaris al enkele eeuwen overleden was voor de stof er was, lijkt minder belangrijk.

Op zoek naar Maria

Dit is de 2e blog uit een serie van 8 blogs over het bezoek aan de Mariatentoonstelling in het Museum Catharijneconvent te Utrecht. Lees: (3) Middeleeuws religieuze kunst