Denkend aan Jan Voerman zie ik wolken

De 75e sterfdag van Jan Voerman (1857 – 1941) is de reden van de tentoonstelling Oneindig Laagland in het Stedelijk Museum Kampen. De gratis treinkaart in de vorm van het boekenweekgeschenk bracht mij op het idee de tentoonstelling nog te bezoeken. Ik zag een interview met achterkleinzoon Jacob Jan Voerman bij de schilderijen en wist het: daar moeten we heen.

De wolkenluchten bij de IJssel. De hemel die uitdrukt hoe hij zich van binnen voelt. De wolken als zielenroerselen. Het past goed bij hoe ik elke dag naar de hemel kijk op zoek naar hoe ik mij van binnen voel. Ik probeer het te vangen in een kort gedicht, een haiku. Het is slechts een gedachtekronkel, niet veel meer.

De rust die uitgaat van de schilderijen van Jan Voerman, valt meteen weer op als ik de zalen betreedt waar de wisselexpositie Oneindig laagland staat. De titel verwijst naar het beroemde gedicht van Hendrik Marsman. Dit gedicht verwijst juist naar de rivier. De IJssel die de wolkenluchten oproept in het werk van Jan Voerman.

Op de grond, het weiland waar de koeien grazen of de paarden noppen. Of het vergezicht, de stad Hattem ligt vaak aan de horizon. De stad aan de einder, waar de wereld ophoudt of begint. Ze liggen onder die wolkenhemel, waar kleuren, licht en donker, elkaar afwisselen. Soms op een regenachtige dag is de hemel een grote vlek waarin nauwelijks is te bespeuren valt. Bijna surrealisme.

Voor mij het feest der herkenning. Sommige schilderijen bijna vlekkerig in een bedrevenheid die ik herken van ander werk van Jan Voerman. Andere keren is daar weer die IJssel met het vergezicht. Net als de stillevens, het potje, die op zichzelf staan en waar opnieuw rust uit spreekt.

De balans spreekt uit deze schilderijen. Het opgaan in het landschap, het beeld van de bloemen in de kleurrijke blauwe mosterdpot. En zo meander ik door de tentoonstelling. Als een brede rivier die traag door het oneindige landschap stroomt. Terwijl het buiten miezert openbaart de rivier zich in alle vormen aan mij. Het is de innerlijke ziel waarin ik meega en voel hoe een schilder als Jan Voerman je meetrekt in zijn wereld.

Zelfs op weg naar het treinstation, op de brug over de IJssel zie je even die lucht. Hoe grijs ook, in alle tinten tussen wit en grijs spelen. Een hemel die je probeert te laten zien hoe je je van binnen voelt.

De expositie Oneindig Laagland in het Stedelijk Museum Kampen is tot en met zondag 3 april 2016 te zien.

As in tas

Jelle Brandt Corstius is zijn vader Hugo verloren. Na het overlijden van zijn vader blijft een project door zijn hoofd spoken: fietsen naar de Middellandse Zee en zijn vader moet mee. Een paar maanden na de crematie haalt hij een deel van de as op en vertrekt op de fiets naar de Middellandse Zee.

Het verslag van deze bijzondere fietstocht vol herinneringen is beland in het boekje: As in tas. Jelle maakte 1 of 2 keer per jaar een fietstocht met zijn vader. Het moeten er een stuk of 20 zijn geweest, stelt hij in zijn dagboek:

Ze waren allemaal hetzelfde, maar dat gaf niet. We stapten uit bij bij een of ander treinstation in Nederland en dan begonnen we zonder enig plan te fietsen, mijn vader altijd net iets harder dan ik fijn vond. Als er een stoplicht op rood stond, bijvoorbeeld bij een drukke provinciale weg, fietste hij gewoon door, ook als er net een auto aankwam. (38)

Als het licht op groen stond, was zijn vader helemaal uit zicht. Het kostte Jelle zeker 10 minuten voor hij zijn vader weer inhaalde.

De herinneringen aan zijn vader zijn de mooiste aantekeningen die Jelle Brandt Corstius maakt bij zijn de fietsrit door Nederland, Belgi, Luxemburg en Frankrijk. De verhalen over het behalen van de P.C. Hooftprijs die minister Elco Brinkman niet wil uitreiken. Als vader Brandt Corstius uiteindelijk 2 jaar later de prijs toch krijgt, gaan ze ervan op vakantie naar Curacau en wordt de prijs zelf als deurstop gebruikt.

De herinneringen wisselt Jelle Brandt Corstius met de ontberingen onderweg. Zo moet hij in Limburg het douchewater opvangen zodat hij het later kan gebruiken om het toilet mee te spoelen. Of hij eet bij een Chinees restaurant dat eigenlijk een bordeel is. Hij beseft het pas als hij naar het toilet is geweest, dat een badkamer is.

Ook beheerst Jelle Brandt Corstius het spel met de taal, zoals bij de opmerking ‘Pirelli’ die zijn vader maakt als hij het niet weet. Het keert prachtig terug om aan te duiden dat hij alles heeft gevraagd aan zijn vader wat hij wilde vragen:

Soms gaf hij antwoord, soms zei hij ‘Pirelli’. (141)

En dat is As in tas vooral, een prachtig requiem voor zijn vader. Hij verstrooit de as in de Middellandse Zee. De reis vol herinneringen waarbij Jelle Brandt Corstius met veel liefde over zijn vader spreekt. De bijzondere band die hij had met zijn vader. Zijn moeder stierf toen hij nog peuter was. Zijn vader moest hem en zijn 2 zussen alleen opvoeden. Dat terwijl vader Hugo eigenlijk helemaal geen kinderen wilde.

Zijn vader is behoorlijk afwezig bij de opvoeding, vertelt Jelle Brandt Corstius. Zo zijn hij en zijn zussen op een dag weglopen. Aangekomen bij de RAI keren ze toch om en komen na 2 uur weer thuis. Hun vader heeft al die tijd niks gemerkt. Hij zat boven in zijn kamer.

Het zijn prachtige verhalen die de reis kleur geven, maar die vooral aan de basis staan van zijn identiteit. Hij is gehard door de opvoeding waarbij hij misschien niet alle aandacht en liefde kreeg, maar die hem gevormd heeft tot wie hij is.

Soms mocht hij even in het bijzondere universum van zijn vader kijken, maar zijn vader betrad zijn wereld nooit. Dat maakt Jelle Brandt Corstius ruimschoots goed in As in tas. Hij gunt de lezer een kijkje in zijn wereld en zijn verwerking van het verlies van zijn vader. Genoeg van de eenzaamheid, keert de zoon weer huiswaarts, los van de as maar met de herinneringen en Hugo-verhalen bij zich.

Jelle Brandt Corstius: As in tas. Das Mag Uitgevers, 2016. ISBN: 978 90 824 1063 1. 150 pagina’s. Prijs: € 14,95. Bestel

Groene kathedraal in maart

We kronkelen naar de Groene kathedraal over het meanderende fietspad tussen het bos. Daar doemt om een hoek het kunstwerk van bomen en ruimte op. De natuur krijgt hier de kans om een tempel te bouwen.

De vorm waarin de bomen zijn gepland verwijst naar de beroemde Franse kathedralen. Hier ligt het grondplan van de Notre Dame in Reims. De bomen vormen de muren en pilaren. Nu met de kale bomen komt de vorm veel zuiverder over. Het groen leid je niet meer af.

Zo lopend tussen de bomen zie je de grootsheid van zo’n kathedraal nog duidelijker. De Waterlandseweg suist op de achtergrond. De wind krijgt niet zo mooi vat op de ijle populieren. Zo let je op heel andere dingen. Het fijnmazige mos op de boomstammen bijvoorbeeld en de sprietige takken die overal omhoog steken. Het maakt dit groene kunstwerk ook in de kale maanden van het jaar de moeite van het bezoek waard.

Zo willen anders terugrijden dan we kwamen. Daarom pakken we de gewone weg om naar huis te fietsen. We komen via een stukje Vogelweg weer op de fietspaden en rijden zo langs de vaart, aan de andere kant van het water dan we eerder fietsen. Hier proef je de polder op zijn best, al fietsend langs de rijen populieren. De nieuwe woonwijk Nobelhorst is in aanbouw, de nieuwe huizen rijzen uit de grond. Toch triomferen hier de hoge bomen en maken het tot het bos, waarmee Almere Hout zijn naam eer aandoet.

Als we over de brug rijden, kiezen we opnieuw voor een andere terugreis. We kruisen de weg die we heen fietsen en komen in Almere Haven. In dit parkje picknickten we jaren terug. Doris nog zo klein, Sientje nog bij ons. Zo zaten we hier te genieten van de natuur die Almere zo rijk is. Het lijkt net of je midden in de natuur zit, terwijl je ook midden in de stad zit.

We nemen op dit bankje nog wat te drinken en kijken bij het kleine watervalletje. Iets verderop ligt het kasteel en ook hier genieten we van wat we eerder vanaf een ander fietspad zagen. Zo komen we weer langzaam in de bewoonde wereld en fietsen tevreden naar huis. Een paar keer kruisten we onze wegen, maar geen enkele keer hebben we over hetzelfde pad gereden. Een route die meer de vorm van 8’jes heeft. Een weg die heerlijk was op deze zonnige zondag in maart.

Tijd in een roman - #50books vraag 13

Vandaag is de klok een uur vooruit gezet. Jezus is een uur eerder opgestaan, schreef mijn vriend Jacob Jan Voerman op Facebook. De vergelijking is snel gemaakt met Herman Finkers die wist te vertellen dat Jezus op Eerste Paasdag op tijd opstaat, dankzij een wekker van Blauweijkel.

Bij tijd moet ik ook denken aan de vraag van Inge welk boek ze nu moest lezen. Ik stelde haar voor om het werk van A.F.Th. van der Heijden eens te proberen. Maar wat laat je iemand lezen die nog nooit iets van hem gelezen heeft. Ik wil haar niet gelijk in het diepe gooien met De Movo tapes of Het schervengericht. Boeken waar ik zelf nog niet eens aan durf te beginnen.

Het leven uit een dag

Daarom wees ik haar op het uiterst toegankelijke boekje Het leven uit een dag van hem. Ik heb het heel lang geleden gelezen en weet dat het een heel leuke uitwerking is van een leven dat zich in 1 dag voltrekt. Enerzijds herinner ik mij de bizarre uitwerking van de gedachte om een heel mensenleven in 1 dag te voltooien en anderzijds hoe een leven zo compact mogelijk kan worden samengevat.

Ze leest het en vertelt erover met dezelfde verwondering die ik destijds had bij het lezen van dit boek. Al moet ik zeggen dat erg veel van de inhoud is weggezakt. Ik dacht dat het over een eendagsvlieg ging, maar het gaat echt over mensen. Een boek dat je zo’n 20 jaar geleden hebt gelezen, zakt snel weg.

Tijd voor tijd

Het denken over deze roman van A.F.Th. van der Heijden brengt mij bij de boekenvraag van vandaag. Het tijdverloop in een roman is vaak een bijzonder eigenaardig aspect. We denken er bij het lezen niet zo vaak bij na, maar het speelt soms een cruciale rol.

In welke roman wordt volgens jou het spel met de tijd mooi gespeeld?

Ik ben heel nieuwsgierig naar jullie verhalen en tips.

Blog mee over #50books

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Mooie Duitse boeken - #50books antwoorden vraag 12

Op de laatste dag van de boekenweek vroeg ik mij af wat nu onder de lezers van #50books het favoriete Duitse boek is. En als dat te moeilijk is, welke Duitstalige auteur grote indruk op je heeft gemaakt. Met het doel om alle indrukwekkende boeken en schrijvers met elkaar te delen. Het zijn mooie blogs geworden waarbij een paar boeken langskomen die op mijn eigen verlanglijstje staan, maar die ik nu wel versneld uit mijn boekenkast zal pakken.

Die Blechtrommel van Günter Grass

Voor Carel is Die Blechtrommel, vertaald als De blikken trom, van Günter Grass een boek dat veel indruk op hem heeft gemaakt. Een prachtig boek in een surrealistische verteltrant en thematiek van het opkomende Nationaal Socialisme. Dat de auteur later misschien wat meer vuile handen dan hij eerder wilde laten geloven, is volgens mij tekenend voor de worsteling van veel Duitsers van zijn generatie. Het maakt het boek niet minder mooi.

Joseph Roth

Eigenlijk had Fokke voor het Joseph Roth-jaar 2014 nog nooit iets van deze auteur gelezen. Na het lezen van Radetzkymars, Job en Vlucht zonder einde allemaal geweldige boeken die hij van harte aanbeveelt om te lezen. Daarnaast is Fokke ook erg enthousiast over Der Prozeß Franz Kafka, ook Günter Grass’ Die Blechtrommel en Das Parfum van Patrick Süskind.

Duitse poëzie

Na het lezen van alle mooie boeken uit de Duitse literatuur, schrijft ook Ruud over zijn Duitse favorieten. En dat zijn er nogal wat. Om te besluiten met de Duitse poëzie, zoveel mooier dan de moerstaal. Ruud noemt hier de gedichten van Bertolt Brecht om te besluiten met het innemende ‘Gnadenanstalt’ van Marion Poschmann.

Narziß und Goldmund van Hermann Hesse

In haar bijdrage schrijft Martha over de indruk die de roman Narziß und Goldmund van Hermann Hesse bij haar achterliet. Ze las het boek op de middelbare school en heeft het boek meerdere keren gelezen. Haar exemplaar viel zelfs in bad omdat ze tijdens het lezen in slaap viel. Daarmee is dit boek het meest gerimpelde en beduimelde exemplaar in haar boekenkast. Maar het is het wel het mooiste boek uit de Duitse literatuur dat ze kent.

Siddhartha van Hermann Hesse

Dat heeft Niek ook met dit boek. Alleen ontdekte zij het na een ander boek van Hermanm Hesse, Siddhartha. Ze las het als scholier en was onder de indruk van de intense sfeer die de schrijver in zijn boek weet op te roepen. Die indruk heeft ze later bij het lezen van Narziß und Goldmund ook gehad. De roman Kralenspel is minder bij haar blijven hangen. Mogelijk stond haar hoofd in die tijd niet zo naar dit soort doordenkboeken.

Hans Fallada

Voor iedereen die meer wil weten over mooie Duitse boeken, is het boekje Gute Nacht, Freunde, Duitsland in vijfentwintig boeken van Christoph Buchwald de moeite waard. Fokke noemt het ook in zijn blog. Ik kocht het in de boekenweek en heb het er al een paar keer bijgehaald. Het is een toegankelijk boek waarin veel informatie staat. De auteur heeft een grote voorkeur voor Hans Fallada, hij noemt 2 romans van hem, terwijl de andere 23 schrijvers allemaal 1 boek toebedeeld krijgen. Maar het boekje is een must voor mensen die zich in de Duitse literatuur willen verdiepen.

Lees morgen de nieuwe boekenvraag

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen

Het pad van de 4 bruggetjes

De Groene kathedraal in maart heeft iets geheimzinnigs om zich heen. Je weet dat de boomsprieten eigenlijk groene pilaren zijn die tot in de hemel reiken als je omhoog kijkt. De stammen massieven die de brede groene muren van de kerk met elkaar verbinden. De hoogte doet de rest.

In maart is dat allemaal niet. Het moet nog allemaal komen, de natuur houdt even pauze om straks weer helemaal in bloei te komen. Toch lokt het zonnetje ons naar buiten. Doris gaat de gisteren gerepareerde fiets van Inge proberen. Het zadel staat op zijn laagst, de achterband is gerepareerd. Net als dat het voorspatbord er weer goed op zit.

Een fiets met 8 versnellingen gaat nog altijd sneller dan de 3 op het roze kinderfietsje. Ze heeft nu veel grotere wielen onder zich op deze fiets voor volwassenen, net als dat ze beduidend sneller rijdt dan eerst. Nu vliegt ze over de weg en ik kan haar nauwelijks bijhouden op mijn nieuwe fiets. Zo rijden we in hoog tempo langs het kasteel en fietsen door het Waterlandse bos.

Als we verderop fietsen over het pad van de 4 bruggetjes. De stalen bruggen vallen op. We moeten flink klimmen en als we tegenliggers tegenkomen, lukt het niet om elkaar op de brug te passeren. Ik geniet meteen van het zilverachtige licht op het water. De zon valt uit elkaar in honderden lichtkristallen die op het water dobberen. Echt genieten van dit prachtige water.

We rijden nu langs de oude vuilnisbelt. Smalle pijpjes steken op uit de berg om het afval van zuurstof te voorzien. Zo blijft de grond onder de berg in beweging en zal langzaam het vuil van weleer worden opgenomen in de kringloop. De bevers leven hier ook. We zien de sporen in de afgeknaagde boomstronken. Zo mooi taps toelopend van boven, de sporen van de tanden in het hout, alsof het een ragfijn dakpannendak is.

Zo fietsen we in hoog tempo verder. De hogere versnellingen vinden wij en we steken de vaart over. Het fietspad kronkelt nu tussen bomen en landerijen. De donkere aarde ligt in de lange repen van de ploeg. Straks zal hier het zaad over de akkers vallen en groeien tot de planten die rijpen voor de oogst. Nu is het kaal en kijken we over het veld door naar het bos dat er omheen ligt.

Michaelsvesper

Een voornemen dat ik al langere tijd had, een orgelvesper bezoeken in de Zwolse Grote kerk. Bij zijn aanstelling als organist van de Michaëlskerk in 1998 wilde Toon Hagen muzikale vespers ontwikkelen. Het zijn zondagmiddagdiensten geworden.

Deze diensten zijn laagdrempelig en het woord neemt een evenwichtige plaats in met de muziek. Het zijn korte overwegingen, waarbij veel muziek klinkt, voornamelijk orgelmuziek. Ook introduceert Toon Hagen regelmatig nieuwe liederen of maakt hij melodieën op teksten van onder andere Sytze de Vries.

Vlak voordat wij de kerk bereiken, begint het heel hard te regenen. Maar ik zie dat de deur openstaat en zo trotseren wij de regenbui. Toon Hagen is de Passacaglia van Buxtehude nog aan het spelen als wij een plaatsje zoeken. Vooraan zodat Doris het ook goed kan horen.

Voor de dienst begint repeteren we eerst wat liederen en vertelt Toon Hagen over de orgelwerken die hij gaat spelen. Hij opent met de variaties op het ‘Agnus Dei’ van Couperin. Op het Zwolse orgel weet hij dit mooi te vertolken met de zoetgevooisde tongwerken.

De liederen en begeleiding zijn formidabel. Het kleine aantal kerkgangers, ik tel er 30, lijkt geen belemmering te zijn in de begeleiding. De zettingen en afwisselende voorspelen, ze zijn voor mij het feest der herkenning. Ik geniet van elke noot die hij speelt. En wat is het Zwolse orgel toch een prachtig instrument. Het is een feest om naar te luisteren en ook heerlijk om bij dit orgel te zingen.

Af en toe wisselt Toon Hagen de samenzang af met een orgelvers, al dan niet samen met de voorzanger Jur Leemhuis. Zo klinkt Psalm 122 in en mooie opgewekte stemming en is het Onze Vader heel mooi verstild. Liederen die prachtig aansluiten bij de tijd van het jaar.

Toch ligt het hoogtepunt van deze dienst in de zeer ingetogen uitvoering van het koraalvoorspel ‘Vor Dein Tron tred Ich’. Het laatst opgetekende koraalvoorspel van Bach, dat Toon Hagen als eerbetoon voor de eerder die week overleden dominee Henk Vreekamp en die ochtend gestorven Nicolaus Harnoncourt. Twee grootheden, elk op zijn eigen terrein, die heel mooi worden geëerd in de uitvoering op deze zondag.

Beluister dit orgelvesper op kerkdienstgemist.nl

Fansi's stilte

In het boek Fansí’s stilte, Een Surinaamse grootmoeder en de slavernij, gaat schrijfster Tessa Leuwsha op zoek naar haar roots. Ze woont al in het land van haar grootmoeder Fansi: Suriname. In 1995 is ze er gaan wonen, haar liefde achterna en ook een beetje op zoek naar de geschiedenis van haar oma.

Tessa Leuwsha is dochter van een Surinaamse vader en Hollandse moeder. Haar oma Fansi is verhuisd naar Nederland, haar kinderen achterna en vanwege een aandoening aan haar ogen. Ze zwierf van kind naar kind en belandde uiteindelijk in het bejaardentehuis.

Zoeken naar verhaal van oma

Haar oma sprak nooit over Suriname, schrijft Tessa Leuwsha. Maar ze wil dolgraag het verhaal van haar oma leren kennen en bezoekt in Suriname de geboorteplek, Nickerie, het grensstadje in het uiterste westen van Suriname. Daar realiseert ze zich hoe dicht de slavernij van haar oma stond: 42 jaar voor haar geboorte was hij in 1863 afgeschaft.

In Suriname begint ze bij haar oom Albert, het enige kind van oma Fansi die in Suriname is blijven wonen. Daarna gaat ze alle kinderen van haar oma af en reconstueert zo het leven van haar grootmoeder. Tussen de gesprekken met haar ooms en tantes en herinneringen aan haar vader schrijft Tessa Leuwsha over de plaatsen die ze aandoet, de plaatsen van haar grootmoeder.

Bijzondere ontdekkingen

Daarbij doet ze bijzondere ontdekkingen. Haar oma is een pleegkind, haar moeder heeft afstand van haar genomen. Tessa Leuwsha vindt de nazaten van haar oma’s pleegouders en ondertussen zoekt ze verder. Niet iedereen gaat daarin mee, zo wil haar schoonmoeder Joyce als ze op reis zijn door de binnenlanden van Suriname niet met de schrijfster mee over de rivier bij Domburg:

‘Ik ga echt niet mee!’ zei Joyce. We keken haar vragend aan. ‘Echt niet!’ voegde ze eraan toe. ‘U kunt niet zwemmen?’ vroeg Cowboy droog. Joyce schudde haar hoofd, niet daarom. ‘Een lukuman, een ziener, heeft me voorspeld niet over het water te gaan. Het gaat me ongeluk geven.’ Joyce’ intonatie was opeens diep Surinaams, zo kende ik haar niet. (49)

Het geloof in Bakru, boosaardige geesten is sterk. Ook Surinamers die graag op Nederlanders willen lijken, hebben maar een dun westers laagje over zich heen. Boosaardige geesten en dansrituelen voor de goden. Het eindeloze trommelgeluid roept de voorouders op. Afrika in Suriname.

Prachtige document over Suriname

Fansi’s stilte is een prachtig document over Suriname. Alles komt voorbij, de slavernij, de emigratie en de verhalen van een familie. Het valt hierbij op hoe sterk de belevingen van Fansi’s kinderen van elkaar verschillen. De 9 kinderen zijn geboren tussen 1928 en 1946 en schelen daarmee flink in leeftijd van elkaar.

Deze familiegeschiedenis helpt mee om de geschiedenis van Suriname van de laatste 100 jaar te vertellen. Het verhaal van de grote geschiedenis vertelt Tessa Leuwsha aan de hand van het verhaal van haar oma. Daarmee is het mooi portret van een bijzondere vrouw. Een reis door het leven van haar oma, afgewisseld met de verhalen van het hedendaagse, onafhankelijke Suriname, opgetekend door de schrijfster zelf.

Tessa Leuwsha: Fansi’s stilte, Een Surinaamse grootmoeder en de slavernij. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Augustus, 2015. ISBN: 978 90 450 3042 5. 224 pagina’s. Prijs: € 19,99. Bestel

Schrijft Hendrik Groen een roman?

In zijn tweede dagboek doet Hendrik Groen een belofte voor het volgende jaar. Nog 3 weken en dan zit het jaar erop, dan heeft hij weer een vol jaar geschreven. Gymnastiek voor de geest, noemt de 85-jarige Amsterdammer het.

Wie schrijft, blijft. Dat geldt voor Hendrik Groen letterlijk. Het houdt de geest soepel en zo blijven de hersenen in beweging. Niet-schrijven zou aftakeling betekenen. Daarom heeft hij voor 2016 een nieuw doel gesteld:

[I]k ga in januari aan een roman beginnen. Ik heb tot nog toe alleen nog maar bedacht dat mijn boek zal gaan over twee oudere mannnen. Oude mannen zijn nou eenmaal mijn specialiteit. Ze zullen onontkoombaar een beetje op Evert en Hendrik lijken. (351)

Iets anders dan een nieuw dagboek. Dit dagboek bevat minstens de hilariteit als het vorige maar om nu elk jaar een nieuw melig dagboek van Hendrik Groen door te ploegen, is waarschijnlijk iets te heftig voor de lezer.

In het voornemen voor het schrijven van een roman, schuilt een mooie belofte: een roman van Hendrik Groen. Het sluit perfect aan bij de 2 reeds verschenen dagboeken. Ik zie er heel erg naar uit. Net als Hendrik zelf al beloofd aan het eind van de dagboekaantekening op maandag 7 december:

Ik krijg er zin in.

Nou ik zeker ook! Ik hoop dat Hendrik Groen inderdaad dit jaar aan het schrijven is gegaan. Een roman. Wat klinkt dat goed.

Hendrik Groen: Zolang er leven is, Het nieuwe geheime dagboek van Hendrik Groen, 85 jaar. Amsterdam: Meulenhoff, 2016. ISBN: 978 90 290 9076 6. 376 pagina’s. Prijs: € 19,99. Bestel

Wat is je favoriete Duitse boek? - #50books vraag 12

De boekenweek die vandaag afloop heeft als thema ‘Was ich noch zu sagen hätte’. De titel refereert naar het liedje ‘Gute Nacht, Freunde’ van Reinhard Mey. Het motto staat symbool voor het thema Duitsland. Een mooi thema want ons buurland heeft prachtige literatuur.

De Duitse literatuur. Ik heb een tijdje een Duits vriendinnetje gehad. Ze woonde in Berlijn en toen las ik ook best wel veel Duitse literatuur. Ik ben gek op Bertolt Brecht. Zijn poëzie en toneel zijn echt heel mooi. Het werk van Brecht is weemoedig en lyrisch tegelijk.

Net als dat ik erg houd van het werk van Franz Kafka. Deze schrijver is niet helemaal een Duitser, maar de boeken laten een onuitwisbare indruk bij je achter. Vergeet vooral niet de brieven aan zijn vader.

Of wat dacht je van Der Tod in Venedig van Thomas Mann of Doctor Faustus? Of neem de poëzie, Die Leiden des Jungen Werther en de Italienische Reise van Goethe? De dagboeken van Victor Kemperer en de humor van Erich Kästner maken de Duitse literatuur compleet. Allemaal boeken die ik met heel veel plezier en genot gelezen heb.

Dat brengt mij bij de boekenvraag van deze week:

Wat is je favoriete Duitstalige boek of auteur?

Welk Duitse boek heeft grote indruk op je gemaakt? Heb je überhaupt Duitse literatuur in je kast staan of vind je dat Duits onuitstaanbaar. En wat is voor jou het verschil met andere buitenlandse literatuur. Welk boek zou je iedereen willen aanbevelen?

Ik ben heel nieuwsgierig naar jullie verhalen en tips.

Blog mee over #50books

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Niks voor niks - #50books antwoorden vraag 11

Een gratis boekje dat speciaal voor deze week geschreven is en waar je een gratis treinreis mee kan maken. Het boekenweekgeschenk is een cadeautje dat je van de boekhandelaar krijgt in de boekenweek.

De inhoud stelt bijna altijd teleur. Je krijgt niks voor niks. Maar de meeste boekenbezitters die antwoord geven op de vraag over het boekenweekgeschenk, vinden het boekje toch de moeite waard om te hebben. Al is het alleen al vanwege de geheimzinnigheid die rond het cadeautje hangt.

Hetzelfde standpunt

Voor Carel is de vraag rond de boekenweek de reden eens te kijken of hij nog hetzelfde standpunt huldigt als een paar jaar geleden toen Peter ongeveer dezelfde vraag stelde.

In de afgelopen jaren is hij niet enthousiaster geworden en gaat nog altijd niet naar de boekwinkel voor het boekenweekgeschenk. Net als dat hij nog altijd niet met de trein reist. Daar kan de boekenweek allemaal weinig aan doen.

Niets te melden

Ook Ruud heeft niets te melden. Over de boekenweek heeft hij al genoeg over verteld, daar besteed hij nu geen blogpost aan. Voor Renata is het boekenweekgeschenk niet een reden om boeken te kopen. Ze bestelt voornamelijk online en laat zich niet gekmaken door het gratis boekje.

Vanaf 1987

Ali heeft alle boekenweekgeschenken vanaf 1987 vogelt ze uit in haar online catalogus. Over de inhoud vertelt ze niet zoveel. Het is te hopen dat ze een boekenwinkel gevonden heeft in Leeuwarden, dan kan ze morgen weer naar huis. Gratis met de trein.

Verzameling boekenweekgeschenken

Peter schrijft een prachtige blogpost over de boekenweekgeschenken in zijn boekenkast. Het is een weefwerk van smalle boekjes die verspreid staan op de planken. Niet dat hij de behoefte heeft de jaren te verzamelen voor jaar waarin hij het eerste geschenk had: 1987. Hij laat het zelfs in het midden of hij dit jaar wel een geschenk koopt.

Bijna vanzelf in de kast

Bij Niek komen de boekenweekschenken bijna vanzelf in de boekenkast. Haar echtgenoot werkt in de boekwinkel en neemt er meestal eentje voor haar mee. Niet dat de geschenken die ze las een onuitwisbare indruk op haar hebben gemaakt, het is de magie die meestal van het geschenk uitgaat. En als ze er dit jaar niet eentje zou krijgen, geen man over boord. Ze heeft genoeg andere boeken te lezen.

Een boekenkast vol

De boekenkast van Jannie bevat veel boekenweekgeschenken. Ze behoort tot de lezers die speciaal voor het boekenweekgeschenk in de boekenweek naar de boekwinkel gaat. In haar blogpost vertelt ze veel over dit bijzondere fenomeen, vanaf het eerste geschenk dat ze zelf kreeg de novelle De ortholaan van Maarten ’t Hart. Het is een hele verzameling, waarbij Jannie terecht opmerkt dat het boekenweekessay meestal interessanter is dan het boekenweekgeschenk.

Boekenvragen combineren

Blogger Paul combineert de boekenvraag van vorige week met die van deze week. Hij heeft de roman Schuld van Walter van den Berg gekocht en kreeg daarvoor Broer van Esther Gerritsen. Zo valt de vraag van vorige week wel heel treffend in deze boekenweek.

Het essay was al uitverkocht, het boekje Zink van David van Reybrouck staat deze week ook op nummer 1 in alle boeken top-zoveels. Gelukkig kon hij nog een exemplaar bemachtigen in de Bruna tegenover de boekenwinkel waar hij het boekenweekgeschenk cadeau had gekregen.

Balans opmaken

Lezer en boekenblogger Fokke maakt in een lijst de balans op van de boekenweekgeschenken van de laatste 5 jaar. Het resultaat valt tegen. Eigenlijk is alleen Heldere hemel van Tom Lanoye een goed boek. Ik ben het met hem eens. Het leeuwendeel van de geschenken is niet zo goed als je van de schrijver zou verwachten.

Niks voor niks?

Het is helaas zo. Van de geheimzinnigheid die van het gratis boekje uitgaat, is weinig meer over als je het openslaat. Of zoals het gaat bij een verovering: het krijgen van het boekje is belangrijker dan de inhoud. Misschien dat Fokke daarom het eerste boekenweekgeschenk dat hij van de boekwinkel kreeg, Een lampion voor een blinde van Bertus Aafjes in 1973, niet meer kan vinden.

Lees morgen de nieuwe boekenvraag

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen

Veel lachen

De typering van de ouderen maakt ook het 2e dagboek van Hendrik Groen tot een boek dat je met heel veel lachen en soms een kleine traan leest. In Zolang er leven is weet de bewoner van het bejaardentehuis in Amsterdam Noord heel treffend zijn medebewoners te beschrijven.

Dat hij hiermee alle soorten ouderen typeert, lijkt mooi meegeenomen, maar is vooral het feest der herkenning voor de lezer. Hendrik Groen weet feilloos elke situatie in het bejaardentehuis te benoemen en vertelt er op een bijna afstandelijke manier over.

Hij kan dit doen omdat hij zichzelf niet spaart. Soms is hij zelf die norse, momperende bejaarde die hij opvoert in zijn dagboek. Het geeft niks. Iedere oudere kan zo’n dag hebben. Een jongere zelfs.

Juist de stereotype oudere die mopperend door het leven gaat en geen enkel vreugdevol moment lijkt te hebben, is het doelwit in zijn boek. En er zijn er heel veel van. Ze lijken wel allemaal geconcentreerd te zitten in het bejaardentehuis van Hendrik Groen.

Je wordt bijna blij als hij bericht dat een knorrende medebewoners is overleden. Het lijkt wel of je de zucht van verlichting door het hele huis hoort gaan.

De schattige momenten volgen bijna terloops. Zoals bij de latijd tevreden mevrouw Hoensbroek waarover Hendrik Groen het volgende opmerkt:

Zij heeft ooit een poging gedaan om het deel van haar AOW dat ze overhield aan het eind van de maand, terug te geven aan de uitkerende instantie door twee briefjes van twintig in een enveloppe te doen en op te sturen. Daar raakte het ambtelijke apparaat helemaal van in de war. Het heeft maanden geduurd voor die veertig euro weer bij mevrouw Hoensbroek op de bankrekening stond. De hele operatie moet honderden euro’s hebben gekost. (128/9)

Een heerlijk voorbeeld uit de werkelijkheid die zo gebeurt kan zijn. Niet dat ik zelf zo iemand ken, maar ik kan mij goed voorstellen dat er ouderen zijn die geld over houden en dat terug willen sturen. Dat dit het ambtelijk apparaat van de kaart brengt, is eerder een gegeven dan fantasie.

En dan heb ik nog helemaal niks over het echte verhaal verklapt…

Hendrik Groen: Zolang er leven is, Het nieuwe geheime dagboek van Hendrik Groen, 85 jaar. Amsterdam: Meulenhoff, 2016. ISBN: 978 90 290 9076 6. 376 pagina’s. Prijs: € 19,99. Bestel

Kunstfruit

Zo’n motief dat bijna stiekem binnendruppelt, zonder dat je het echt in de gaten hebt. Het is het raadsel van het fruit dat plotseling overal opduikt in het bejaardentehuis waar Hendrik Groen woont.

In zijn 2e dagboek Zolang er leven is schrijft hij over mandarijntjes, appels en bananen die worden gevonden door bewoners. Het verontrust de bewoners. Wie of wat zou erachter zitten? Een verwarde bewoner of is het de voorbode van een naderend onheil.

Het fruit wordt exotischer met een ananas en kiwi. Het personeel houdt het allemaal wat nauwlettender in de gaten, maar komt nog altijd niets op het spoor. Het fruit wordt niet meer opgemerkt, tot ineens een paar dagen later Hendrik Groen schrijft dat een nieuwe bewoner opstaat in een goedgevulde eetzaal. Het is mevrouw Lacroix die haar keel schraapt:

‘Zoals iedereen hier wel weet, ben ik performancekunstenaar.’ Gemurmel om haar heen. Velen hadden geen idee wat dat was. ‘Ik heb als zodanig de afgelopen twee weken een performance gegeven door op verschillende plaatsen fruit achter te laten. Als teken van vervreemding. En om te laten zien dat geven belangrijker is dan ontvangen. En omdat het gezond is.’ (31)

Verontwaardiging alom en een flinke commotie. Zo groot dat sommige bewoners het koekje bij de thee vergeten op te eten.

Kenmerkend voor de Hendrik Groen van het eerste dagboek (over 2014). Het fruit komt bijna terloops in de belevenissen in het bejaardetehuis binnengewandeld. Het verandert in een verhaallijn, waarvan de uitkomst even verrassend als vanzelfsprekend is.

Het is de alledaagsheid en de herkenbaarheid hiervan, dat het dagboek van Hendrik Groen zo leuk om te lezen maakt.

Hendrik Groen: Zolang er leven is, Het nieuwe geheime dagboek van Hendrik Groen, 85 jaar. Amsterdam: Meulenhoff, 2016. ISBN: 978 90 290 9076 6. 376 pagina’s. Prijs: € 19,99. Bestel

Hendrik Groen

Na het eerste dagboek van Hendrik Groen Pogingen iets van het leven te maken is er een tweede uitgekomen. In Zolang er leven is vertelt de olijke Amsterdammer Hendrik Groen hoe het hem verder vergaat in het bejaardentehuis.

Samen met zijn vrienden van Omanido, de oud-maar-niet-dood-club, beleeft hij allerlei avonturen in het bejaardentehuis in Amsterdam-Noord. Zoals het bij Hendrik Groen hoort, gebeurt dat vooraf met een waarschuwing: volgens de statistieken haalt iemand van 85 jaar oud, 80 % kans dat hij het jaar niet haalt.

Ik ga mijn best doen, maar dus niet zeuren als het dagboek, waar ik morgen mee begin, het eind van het jaar niet haalt. Een kans van 1 op 5. (5)

Ik doe mijn best, maar ik beloof niks, is wat hij hier zegt. Het kenmerkt zijn stijl. Hij neemt het leven zoals het komt, al stelt hij zelf zijn levensstandaard bij.

Zo had hij bijvoorbeeld verwacht dat het leven ondragelijk zou worden op het moment dat hij een luier zou moeten dragen. Nu hij eenmaal een luier draagt, valt het best wel mee en vindt hij het nog goed te doen.

Het levert een mooie insteek op. Hendrik Groen leeft temidden van de klagende ouwetjes, maar hij doet dit met opgeheven hoofd en met heel veel humor. Zo is hij een prachtige insider die met de blik van een outsider naar al zijn medebewoners kijkt.

De club van ouderen die nog iets van het leven probeert te maken, de Omadido, vormt hier een mooie aanvulling op. Zo maken ze regelmatig uitjes waarbij ze geest en lichaam vrijmaken van de waan van alledag. Het levert ze een geheel eigen plaats op in het bejaardentehuis, waar ze met jaloerse én argusogen worden gevolgd.

Hendrik Groen: Zolang er leven is, Het nieuwe geheime dagboek van Hendrik Groen, 85 jaar. Amsterdam: Meulenhoff, 2016. ISBN: 978 90 290 9076 6. 376 pagina’s. Prijs: € 19,99. Bestel

Broer

Ik ben in de boekwinkel. Ja, voor de boekenweek. Het boekenweekgeschenk is nooit echt heel bijzonder en tóch ga ik altijd naar de boekwinkel in de boekenweek. Ik wil dat gratis boekje hebben. Het is uniek en het boekje geeft een beeld van een schrijver waar ik dan later vaak wat meer ga lezen.

Het begon allemaal met Leon de Winter. Ik zat op de 1-jarig Havo na een mislukt 3-jarig avontuur op de MTS. Ik was gek op lezen en wilde dolgraag schrijver worden. Tijdens de wiskundelessen had ik geschreven en geschreven op kleine kladblaadjes aan mijn roman.

Het verhaal speelde op het Domplein in Utrecht. Ik schreef door, dag en nacht en verspeelde zo mijn examens op de MTS. Ik kon aan het eind van dat jaar kiezen: of opnieuw of iets anders. Het werd iets anders: de 1-jarige Havo. De roman was klaar – de eerste versie althans – en ik durfde het nooit meer op te pakken. Bang dat ik opnieuw mijzelf zou verliezen in het verhaal.

De boekenweekgeschenken kwamen ervoor in de plaats. Ik kocht dan altijd boeken in de boekenweek. Meestal stelde ik de aanschaf van iets uit. Vaker nog stond ik weifelend in de boekwinkel. Wat moest ik in hemelsnaam kopen! Dan hikte ik tegen het aankoopbedrag aan.

Zo sta ik op de eerste dag van de boekenweek ook in de boekwinkel. Bij de afgeprijsde boeken staat nadrukkelijk dat je met een opruimingsboek géén boekenweekgeschenk krijgt. Bij de kassa wordt er ook nog eens bij vermeld dat een opruimingsboek niet wordt ingepakt.

Zo drentel ik langs de stapels boeken. Wat wordt het? Als ik dan Tas met as van Jelle Brandt Corstius in mijn hand houd, weet ik dat ik een goede beslissing heb genomen. Niet te duur om misschien later deze week nog een aankoop te doen voor een 2e boek. Dan kunnen we er meteen van met de trein op de laatste zondag van de boekenweek.

Een lange rij voor de kassa. Voor mij staat een lang, stevig meisje. Ze draagt een donkere jas en kijkt over iedereen heen. In haar handen houdt ze een stapeltje boeken vast.

Eindelijk is ze dan aan de beurt, rekent af en verlaat snel de rij. Ze loopt in de richting van een ander meisje, net als zij ergens in de 20. Trots houdt ze het boekenweekschenk omhoog. ‘Kijk ik heb een Broer. Het meisje vroeg of ik een Broer wilde. Ik heb alleen een zus, jij, maar nu heb ik ook een Broer.’

Iets later loop ik ook met een Broer in mijn handen de boekwinkel uit. Benieuwd naar het verhaal en of ik er iets in herken van de echte broer in mijn leven.

Boekenweek - #50books vraag 11

De derde week van maart: de boekenweek. Vanaf het moment dat ik het eerste boekenweekgeschenk op school kreeg, doe ik mee met de boekenweek. Het eerste geschenk: Leon de Winters Serenade dat door strengchristelijke scholen werd geweigerd.

Ik zat op het volwassenenonderwijs en wij vielen eigenlijk buiten de boot, maar onze lerares Nederlands wist een doosje bij een strengchristelijke collega te halen. Zodoende kregen wij van de eenjarige Havo ook een exemplaar van het boek.

Ik was al veel eerder naar de literaire boekhandel Het Paard van Troje in Ede gegaan en had er meteen een paar boeken van Leon de Winter bijgekocht. Net als het boekenweekessay van Jan Wolkers Zwarte bevrijding met de zin waar hij altijd aan moet denken als de Last Post klinkt: ‘Blow the horn, Stan! Blow, the horn!’ uit de film Saps at Sea van Laurel and Hardy.

Daarna ben ik de andere boekenweekgeschenken gaan verzamelen. Bijna altijd is het niet het beste boek van de schrijver. Daarvoor is het boek te dun. Slechts 1 keer was er dik boekenweekgeschenk. Dat was in 2001 bij Woede Salman Rushdie, maar dat was eigenlijk gewoon een voorpublicatie van een nieuwe roman.

Dat brengt mij bij de nieuwe boekenvraag van deze week en ik weet dat er in 2013 bijna dezelfde vraag was, toch kan ik het niet laten hem te stellen:

Ga je in de boekenweek speciaal naar de boekwinkel voor het boekenweekgeschenk?

Om al meteen mijn antwoord te geven: ja, ik ben gisteren gelijk naar de boekwinkel geweest om het nieuwe geschenk van Esther Gerritsen te halen: Broer. Al is het alleen al om volgende week zondag al lezend met de trein te kunnen reizen.

Blog mee over #50books

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

DWDD en boeken - #50books antwoorden vraag 10

Televisie kijken en boeken lezen lijken 2 dingen die niet zo goed samengaan. Een groot deel van de beantwoorders van deze 10e boekenvraag geeft aan dat ze weinig televisie kijken. Ze slaan liever een goed boek open. En als ze dan televisie kijken, is het een heus boekenprogramma, zoals dat van Wim Brands op zondagmorgen op de VPRO.

De meeste bloggers is ontgaan dat Schuld van Walter van den Berg het Boek van de Maand maart is. Ze kijken het programma niet meer omdat het concept is uitgemolken of omdat ze uitgekeken zijn op de presentator. Dat het de boekenrubriek in het televisieprogramma voor uitgeverijen en boekhandelaren wel erg goed is voor de verkoop, laat ook het artikel zien – heel toevallig – over het Boek van de Maand in DWDD in de Volkskrant van vandaag.

4 vragen bij een boek

Voor Martha is een boek dat bij DWDD het Boek van de Maand is, niet de reden om voor het boek te kiezen. Zij stelt 4 vragen als haar een boek wordt voorgesteld via de bloggersleesclub Een perfect dat voor literatuur. Voor haar is het belangrijk wat er op het kaft staat: de titel, de omslag en de tekst op de achterflap.

Daarmee legt ze wel heel veel bij de marketing van de uitgeverij. De verwachtingen van het omslag en de tekst erop worden bij mij erg vaak teleurgesteld. Misschien is de doorslaggevende vraag: heb ik al eens eerder iets van deze schrijver gelezen? Wat hier de reden is om het werk van een schrijver die ze eerder niet gelezen heeft, wel te kiezen, blijft helaas onopgehelderd.

Plakplaatjes

Een boek met een sticker erop. Het zou verboden moeten worden, vindt Peter. De ontsierende plakplaatjes helpen bij hem niet om een boek te gaan lezen. Dat Schuld van Walter van den Berg een prachtig boek is, is voor hem niet omdat het in DWDD het boek van de maand is. Hij kent het allang als mede-oprichter van de uitgeverij waar het boek van Walter van den Berg is verschenen.

Voor Peter zijn vrienden en een selecte groep bloggers bepalend voor de boeken die hij leest. Hij laat zich zeker beïnvloeden maar niet door televisieprogramma’s waarvan het concept is uitgewerkt. Overigens viel ik zelf ook na een jaar of 2 af. Wat de schrijver van het citaat over DWDD zegt, schreef ik jaren geleden al.

Bijna nooit teleurgesteld

Volger en collega Renata heeft zich bijna nooit laten teleurstellen door de boeken die de boekhandelaren in DWDD aankondigen. Meestal zijn het boeken die haar aanspreken en waar ze nog altijd met plezier aan terugdenkt. Met uitzondering van het boek In het licht van wat wij weten van Zia Haider Rahman.

Tikkende plaat

Blogger Ruud heeft een hekel aan tikkende platen. Zit in het televisieprogramma DWDD de kracht in de herhaling. Ruud vindt het hinderlijk, net als het uitmelken van een naam: de maniertjes van Matt Hijs. Hij laat zich niet beïnvloeden door de keuze van 4 willekeurige boekverkopers. O ja, en zijn mening over Schuld? Als medeoprichter van de uitgeverij heeft hij het boek al gelezen en zijn oordeel al geblogd.

Wim Brands

Blogger Jannie laat zich niet beïnvloeden door DWDD, al is het omdat ze niet zoveel televisie kijkt. Wel kijkt ze trouw naar het boekenprogramma van Wim Brands. Ze vindt hem een fijne interviewer die zich in schrijver en boek verdiept heeft. Verder haalt ze meer informatie uit recensies op internet. Al spreken niet alle bloggers haar evenveel aan en blijft er een select groepje blogs over die ze graag volgt.

Oprah Winfrey

Ook boekenblogger Ali is klaar met DWDD, ze volgt het evenmin. Voor haar is het boek zelf veel belangrijker: wat staat er op de omslag en spreekt dat je aan? De kwalificatie boek van de maand doet haar niks. Overigens is het idee van zo’n uitverkiezing ouder dan je denkt. Oprah Winfrey heeft al jaren geleden een Book club in haar televisieprogramma gelanceerd.

Onder ogen

Niek kijkt eveneens liever naar het boekenprogramma van Wim Brands van de VPRO, dan zich mee te laten nemen in het dagelijkse DWDD. Buiten het feit dat ze het laatste ook minder goed kent, laat zich niet leiden door televisieprogramma’s. Zij leest een boek als het haar onder ogen komt en ze enthousiast wordt, op welke manier dan ook.

Geen boek voor u

Blogger Fokke laat zich leiden door meer dan een televisieprogramma. Wat hem opvalt bij de keuze voor Boek van de Maand is dat de boekhandelaren het altijd roerend met elkaar eens zijn. Want kiest de boekhandelaar niet heel toevallig een schrijver die die week in zijn boekhandel komt signeren?

Nee, Fokke laat zich adviseren door zijn eigen boekhandelaar. En deze weet dat hij niet te vaak mag komen met een verkeerde tip. Daarom trekt hij zich meer aan van de opmerking ‘Nee, dat is geen boek voor u’, dan van een iets te enthousiaste aanbeveling.

Lees de volgende boekenvraag

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen

Hedendaagse orgelmuziek

Het is in de nazomer geweest dat ik voor het laatst een orgelconcert bezocht. De treinkaartjes van de Blokker zijn tot zondag geldig, daarom ga ik naar het orgelconcert van Jan Hage in de Domkerk van Utrecht. Het is een concert in de serie vanuit de Nicolaikerk, waarbij allerlei nieuwe muziek wordt gepresenteerd van onder andere Cor Kee, Joep Straesser, Jan Welmers, Zeno van den Broek en Gagi Petrovic. De Domkerk doet mee met een eigen concert door domorganist Jan Hage.

Buiten de kerk, onder het gewelf van de doorgang van de Domtoren, speelt een accordeonist Bachs beroemde Toccata. In de Domkerk barst het hedendaagse orgelgeweld los. Dat is nog eens andere koek die Domorganist Jan Hage aan zijn gehoor serveert.

Er is best wat hedendaagse orgelmuziek, in Nederland is een aardige productie van nieuwe orgelmuziek. Dat bewijst Jan Hage wel met zijn orgelconcert. Hij speelt werken van Hans Koolmees, Leo Samama en Jan Welmers. De laatste is zijn leermeester en met Sequens sluit Jan Hage zijn concert af.

Te beginnen met Hans Koolmees. De werken die Jan Hage van hem speelt zijn niet altijd even toegankelijk. Het openingswerk ‘Estampie’ heeft mooie referenties naar Middeleeuwse muziek. Het manualiter muziekstuk bevat een boeiende wisselwerking tussen bovenwerk en rugwerk. De motieven komen soms uit in een bijzondere akkoorden. Ze versterken daarmee de werking van de Middeleeuwse inspiratiebronnen.

Dat gebeurt ook in met ‘Van Straten’ de lange akkoorden en ritmische motiefjes maken tot een intrigerend werk. Koolmees krijgt je pas echt te pakken met het muziekstuk ‘Ten Oorlog!’ een verwijzing naar de gelijknamige roman van Tom Lanoye. De donkere akkoorden, het heldere middendeel waarbij je het kapotgeschoten slagveld voor je ziet om te eindigen in de totale destructie.

Hier brult en huilt het orgel zoals een orgel dat alleen kan. Gecombineerd met de overweldigende ruimte van de Domkerk, komt het muziekstuk als een complete vernietiging over. Het stuk sluit ook nog eens af met een zware boodschap, gezongen door de mezzo-sporaan Natasja van der Hout. Het behoort zeker tot het meest intense muziekstuk vanmiddag in de Utrechtse Domkerk.

De 5 Bagatellen opus 83, van Leo Samama zoeken de vele mogelijkheden van het orgel en het muzikale thema B-A-C-H. De grappige verwijzing naar de dreigende diepe tonen van het populair The Phantom of the Opera. Het plaatst het orgel weer midden in de wereld, zoals het hoort. De bagatelle met de fluiten is veruit het boeiendste. Het spel met de mooie akkoordwisselingen en dissonanten, geeft het muziekstuk een mystiek karakter.

Natuurlijk biedt de ‘klassieker’ van Jan Welmers het hoogtepunt. De ‘Sequens’ geeft een interessante inleiding in de wereld van de minimal muziek. De wisselingen maken dat het muziekstuk geen moment verveelt. Juist de grote hoeveelheid aan motieven en wisselingen geven het muziekstuk niet de spanningsopbouw zoals de andere grote minimalwerken van Jan Welmers dat wel doen. In ‘Sequens’ zorgen Gregoriaans aandoende motieven en een prachtige opbouw voor een onvergetelijke ervaring. Zeker ook in combinatie met de mooie klank van het Domorgel. Geen betere afsluiting van een concert met hedendaagse orgelmuziek.

Haags Gemeentemuseum: Karel Appel en Jan Toorop

We gaan via het trappenhuis naar de eerste verdieping. De zalen waarin de wisselexposities te bewonderen zijn. Het is hier het drukst van overal. De zalen voor Karel Appel en Jan Toorop zijn bommetjevol met bezoekers.

De tentoonstelling over Karel Appel brengt ons in een heel nieuwe wereld. Het contrast met Mondriaan en ook met Jan Toorop is bijzonder groot. Is het daar juist de abstractie van de werkelijkheid die een rol speelt, hier is de werkelijkheid de abstractie. Zoek in de onverklaarbare beelden de verklaring.

Vlek of liggend naakt

Het lukt amper om in de ’tekeningen’ de wereld te herkennen. Is het gewoon een vlek of een liggend naakt. Doris vindt de schilderijen van Karel Appel niet zo aansprekend. De kunstwerken van boombast scoren beter, maar over de meerderheid van Karel Appels schilderijen is ze niet enthousiast.

De schilderijen van Jan Toorop zijn veel toegankelijker. Ze verbeelden een mystieke wereld die mooi aansluit bij de sfeer van het Gemeentemuseum. De gezichten die in elkaar vervlochten lijken, soms samensmelten in de omgeving en uit een mistvlaag of waterdruppel voortkomen. Het maakt de schilderijen geheimzinnig.

Dingen die er niet zijn zien

Je ziet dingen die er niet zijn maar die je toch ziet. De rijke krullen, verwerking van natuurmotieven als bladeren en de mensen die zweven tussen man en vrouw. Het zijn schilderijen die de werkelijkheid misschien net zo raadselachtig verbeelden. Dat ook Jan Toorop zich ontwikkeld is in deze tentoonstelling goed te zien. De kracht die uit zijn schilderijen spreekt, lijkt dezelfde.

Zo genieten we nog na in de tram naar het station. De schilderijen en beelden laten je ontsnappen uit het heden. Halen je uit de waan van alledag. Het kijken naar kunst is als een droom: je voelt je even helemaal los van de dagelijkse drukte en zorgen. Het neemt je mee naar een wereld die je laat nadenken over dingen waar je anders niet zo snel aan denkt.

Beslommeringen

Het zonnetje schijnt, de drukte van de stad en de beslommeringen of we de trein wel of niet halen, trekken je weer terug in het hier en het nu. Al dromen we onderweg naar huis in de trein lekker weg in de ervaringen die we hebben gezien. Het benoemen waarom iets mooi of lelijk is en de ervaring van het zien.

Een rijke dag, boordevol ervaringen. Het zijn maar een paar schilderijen en beelden, maar genoeg om nog van na te genieten.

Gemeentemuseum Den Haag: Mondriaan

Het Gemeentemuseum in Den Haag bezocht ik als tiener. De schilderijen vond ik strontvervelend en ik was erg opgelucht bij het bezoek aan het aangrenzende Museon. Mijn dochter houdt wel van schilderijen en ik ben het ook gaan waarderen. Zodoende lopen we even later door het bijzondere gebouw.

Voor het gebouw alleen al ga je naar het Gemeentemuseum in Den Haag. Wat een prachtige entree en wat een verrukkelijke zalen. Het gaat om de totale indruk die het gebouw bij je achterlaat. De gele baksteen, de lichte kleuren binnen en de zakelijke stijl, ademen helemaal De stijl. De architect Berlage heeft hier een indrukwekkend gebouw neergezet waarin je makkelijk verdwaald door de aaneenschakeling van zalen en gangen.

Verdwalen in Gemeentemuseum

Dat verdwalen is heerlijk in het Gemeentemuseum. Je draait rondjes in een sectie en ziet zo dingen dubbel of mist juist bepaalde objecten, die je ineens ziet door de openingen naar de aangrenzende zalen. De heldere ruimtes maken de beleving compleet.

We struinen door de zalen met Mondriaan en zijn collega’s van De stijl: Theo van Doesburg, Gerrit Rietveld en anderen. Vooral de overgangsperiode is mooi, met de molen, de varianten van de vuurtoren van Westkapelle en de studies van de boom. De laatste verandert in een steeds abstracter schilderij. Het gebruik van de primaire kleuren in de vlakken en de heldere indeling doen de rest.

Victory Boogie Woogie

Zeker een schilderij als Victory Boogie Woogie is indrukwekkend vanwege het rijkgeschakeerde kleurenspel en de kleine indeling van vlakken. Ook dat het nog niet af is, geeft je een kijkje in het hoofd van Mondriaan. De andere weg die hij wilde inslaan. Het maakt het schilderij tot een markering dat jammergenoeg een eindpunt is geworden.

We hebben genoten van de lijnen en vlakken. De heldere indeling, de herkenbare motieven en het spel met kleuren en  verhoudingen. Dat maken het werk van Mondriaan tot een uiterst interessant fenomeen. In het Gemeentemuseum van Den Haag kom op een uitermate toegankelijke manier in aanraking met deze kunststroming.

Dat we daarbij langs het schilderij lopen dat Maarten van Rossem als ‘strepen’ betitelde, maakt het feest alleen maar compleet. Zo spelen wij de mopperende ouwetjes voor het schilderij na en gniffelen onze tocht verder naar de kelder van het museum.

Museum van de beleving

In de kelder is het museum een beleving. De installatie in het midden van de zaal waarin alles als een kijkdoos – soms letterlijk – wordt weergegeven is uitermate interessant. De kleine vakken ter grootte van een sinaasappelkistje bevatten schilderijen en soms filmmateriaal. In een zaaltje over liefde staat een stelletje innig te zoenen bij een schilderij dat een kus verbeeldt. Zo ontstaat een museum in een museum waarbij de bezoeker de pose van de voyeur aanneemt.

Langs de wanden is een expositie ingericht op thema, daar komen werken, kwetsbaarheid, bad en bed voorbij. Het geeft een andere kant van het museum weer, de ontdekkingstocht voor iedereen, het verzamelen en de liefde voor schoonheid. Allemaal elementen die je laten genieten.

Lees donderdag het vervolg van een dagje Den Haag: De wisselexposities Karel Appel & Jan Toorop

Den Haag: Boekenmarkt

De voordelige treinkaartjes van de Blokker (dit keer) brengen ons naar Den Haag. Zeker, Rotterdam is in de planning, maar de boekenmarkt op het Plein verleidt mij om naar Den Haag te gaan. Daarom treinen we opnieuw naar de Hofstad en pakken na de boekenmarkt de tram voor het Gemeentemuseum. Misschien is het idee wel aangewakkerd door de Van Rossems in hun televisieprogramma.

Met de trein naar Den Haag moet ik altijd terugdenken aan de periode dat ik in Den Haag werkte. Onderweg stapte ik over op Schiphol. Ik kreeg een andere baan, hoefde niet meer helemaal naar Den Haag maar naar Amsterdam Zuid. En prompt reden de treinen in 1 keer door vanuit Almere naar Den Haag Centraal.

Precies een uur

Nu kost de rit precies een uur, terwijl ik eerder er bijna anderhalf uur over deed. Wat een verschil is dat. We lopen naar het Plein. En paar kraampjes staan er maar. In de tijd dat ik er wekelijks op donderdagmiddag in mijn middagpauze rondstruinde, stond er beduidend meer.

Het aanbod valt mij ook een beetje tegen. Tussen de laagstgeprijsde boeken vind ik wel een paar interessante titels. Ook koop ik een Verkade-album. We staan precies droog als een stortbui op de kraampjes neervalt. De boekhandelaren schieten naar de onbedekte planken en slaan snel hun zeiltjes over de kwetsbare boeken.

Beduimelde boeken

De regen verklaart meteen waarom er soms een beduimeld kaft ligt tussen de boeken. Een lelijk boek drukt de prijs, maar komt de kwaliteit niet ten goede. De grootste vijand van boeken is water. Bij brand blijft meer over van een boek omdat de vlammen alleen de buitenkant van het boek halen. Tot de brandweer komt, het bluswater is veel verderfelijker.

We steken via het Binnenhof over naar het vertrekpunt van de tram in de Gravenstraat. We kunnen nog even door de Gallerij lopen voordat de tram arriveert. Die aangekondigde vertrektijden bij de haltes zijn ideaal en attenderen je op tijd wanneer je tram komt.

Zo kom ik in de gedeeltes van Den Haag waar ik vaker kwam in de tijd dat ik nog studeerde. Ik werkte bijvoorbeeld een tijdje als archivaris op een accountantskantoor, een paar maanden maar. Het kantoor gelegen op de Laan van Meerdervoort bezocht ik dan en ik herken de pleintjes en smalle straatjes die de tram aandoet.

Lees morgen het tweede deel van dit dagje weg naar Den Haag: het Gemeentemuseum: Mondriaan

Boek van de Maand - #50books vraag 10

Op zijn blog vertelt schrijver Walter van den Berg wat het met hem deed toen hij zijn nieuwe roman Schuld zag liggen op het stapeltje bij DWDD. Matthijs van Nieuwkerk kondigde net aan dat het boek van de maand bekend zou worden gemaakt. Van den Berg schrijft:

Op onze blurry tv dacht ik mijn boek te zien liggen, en ik hapte dus een beetje naar adem, en ik sms’te mijn vrouw: IK LIG OP TAFEL En daarna: ‘en ik geloof dat ik boek van de maand ben’.

Vervolgens blijkt hij inderdaad Boek van de Maand te zijn. Een prachtige aanmoediging van de verkoop. De eerste druk is uitverkocht, maar de tweede komt net van de persen en zal deze week verkrijgbaar zijn.

Volgen

Ik volg Walter van den Berg al een tijdje, ook omdat ik een tijdje bij dezelfde opdrachtgever in Den Haag werkte. Soms – heel soms hoor – liepen we samen op van het station naar het werk. Hij vertelde dat hij vanuit het bloggen is gaan schrijven, terwijl ik precies andersom ben gegaan.

Zijn boeken spreken mij erg aan vanwege de korte zinnen en de afstandelijke stijl. Hij schrijft geen woord teveel en weet daarmee op een prachtige manier heel heftige dingen te beschrijven.

Vorige roman

Zijn vorige roman Van dode mannen win je niet deed mee aan onze leesclub Een perfecte dag voor literatuur. Ik las het op Texel en vond het boek beter dan zijn 2 eerdere romans. Dat belooft wat voor zijn nieuwe roman Schuld

Walter van den Berg is terecht blij dat hij Boek van de Maand is. De realiteit is dat deze titel een enorme boost oplevert aan verkoop. Volgens Walter van den Berg liep de verkoop van zijn romans altijd een beetje uit de pas met de positieve recensies erover.

Trailer

De trailer van Renske Cuijpers die speciaal voor het Boek van de Maand is gemaakt, is prachtige extra promotie van het boek. Kortom, voor schrijver en uitgever een droom die werkelijkheid wordt.

De etalage bij @Athenaeum op het Spui, een dikke traan van ontroering. Foto krijg ik net binnen. pic.twitter.com/BICFlHUsrm

— Walter van den Berg (@vandenb) March 4, 2016

Dat brengt mij bij de boekenvraag van deze week:

Is een Boek van de Maand bij De wereld draait door voor jou de reden om het te gaan lezen?

Laat jij je beïnvloeden door een sticker op het omslag dat het betreffende boek in DWDD is geweest? Of zijn er andere redenen om een boek te kopen en te gaan lezen?

Blog mee over #50books

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Beïnvloeden - #50books antwoorden vraag 9

Over beïnvloeding gesproken. Uit de reacties van de boekenvraag van vorige week komen flink wat boektitels omhoog die ik (nog) zou willen lezen. Een rechtstreekse beïnvloeding waar alleen maar boektitels en verhalen van anderen aan te pas komen.

Wat te denken van het boek Seven years in Tibet van Heinrich Harrer. De verfilming van het boek met Brad Pitt in de hoofdrol, staat mij nog steeds in de weg om het boek te gaan lezen. Niet dat ik film ooit gezien heb, maar het hoofd van de acteur met het massief van de Himalaya achter hem, heeft mij nog altijd weerhouden.

Toch is het een interessant boek om ter hand te nemen. Al is het omdat de docent over wie ik vorige week sprak helemaal vervuld was van het boek en de uitgave in het Nederlands verzorgde in de reeks Hollandia Reisverhalen.

Met de neus in de boeken

Het liefst zit Ruud met zijn neus in de boeken, verklapt hij aan het begin van zijn bijdrage. Hij wil een boek ruiken. De geur is onderdeel van de leeservaring. Net als het formaat: een handzaam formaat draagt bij aan het leesgenot. Lastige boeken leest hij wel, maar het haalt wel een stuk leesplezier voor hem weg.

Allemaal dingen die bijdragen aan de toegankelijkheid. Natuurlijk begrijpt hij ook dat ze niet per se bijdraagt om een onuitwisbare indruk bij je achter te laten, maar ze helpen wel mee. Dus lettertype, bindwijze en vormgeving. Ze dragen allemaal bij aan de totale indruk die een boek bij je achterlaat.

Lijst met boeken

De lijst met boeken dat Ruud heeft samengesteld, is indrukwekkend. Er staan titels op die soms ook op mij indruk hebben gemaakt. Hij laat zien dat de inhoud van een boek niet alleen de indruk bepaalt, maar ook hoe het verpakt is: het boek zelf.

Blijvend positieve indruk

Niek geeft een mooi voorbeeld hoe ze nog regelmatig terugdenkt aan een boek. Op de cover een vrouw bij wie de titel boven haar borsten geschreven staat. Ze kijkt indringend omhoog naar de naam.

Niek las het boek meer dan een halfjaar geleden en maakte toen indruk op haar. Het is The Art of Asking van Amanda Palmer. Het boek heeft een blijvende positieve indruk op haar achtergelaten. Sterker nog, het boek van Palmer beïnvloedt haar denken over het laten ontstaan van iets nieuws, het creëren, het maken van kunst.

Boekkeuze

Voor Jannie geldt dat de beïnvloeding al begint bij de keuze van het boek. Welk boek je leest, hangt vaak af van opvoeding en de omgeving waarin je verkeert. Ook is het afhankelijk van opleiding en karakter. Niet iedereen voelt zich aangetrokken tot hetzelfde boek.

Seven years in Tibet

Een titel dier uit haar blogpost springt is Seven years in Tibet van Heinrich Harrer. Ze schrijft erover dat het boek het uitgangspunt is voor haar belangstelling en bewondering voor stromingen als het boeddhisme. Een mooie bevinding hoe een boek ook belangstelling kan opwekken tot het lezen van andere boeken.

Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor een overzichtswerk als Geschiedenis van de filosofie van Hans Joachim Störig. Een combinatie van karakter, opleiding en de omgeving waarin je opgroeit, laten je kennismaken met dit soort boeken. Een plaats die in mijn ogen de bibliotheek in hoort te nemen. Mijn liefde voor het lezen en mijn compositie van de wereld zijn daar ontstaan.

Leve de bellettrie

De non-fictie, boeken met feitjes, zijn niet aan Fokke besteed. Managementboeken en zelfhulpboeken al helemaal niet. Een goed boek is voor hem de bellettrie: essays, romans en een enkel gedicht. De oorlogsromans die hij noemt geven een beeld van de Eerste Wereldoorlog die je niet zo in een historische overzichtswerk terugvindt. Fictie laat je een kant van de werkelijkheid die je in zelfhulpboeken nooit zult vinden.

In de ban geraken

Peter laat zich wel meer ingaan met zelfhulp. Hij schreef zelfs een serie blogs over Zen Habits van Leo Babauta. Met de blogs probeerde Peter zijn bevindingen uit het boek te integreren in zijn dagelijkse routine. Maar van een goeie historisch roman wil hij helemaal in de ban geraken.

Andere wereld

Dat zijn boeken die hem meenemen in een totaal andere wereld. Het is voor hem de reden geweest om geschiedenis te gaan studeren. En met de afsluitende reeks opmerkingen, zou ik Peter nog willen wijzen op de laatste roman van A.F.Th. van der Heijden, De ochtendgave. Precies een boek waarin je wordt meegetrokken in een andere wereld.

Lees morgen de nieuwe boekenvraag.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen