Een leuk ontdekking is het boekje De klerk Bartleby van Herman Melville. De Amerikaanse schrijver is vooral bekend van Moby Dick, een roman die tijdens zijn leven absoluut niet werd gewaardeerd. Het is nu het enige boek dat we van hem kennen. De rest is ondergesneeuwd.
De middelmatige werken van Melville zijn tijdens zijn leven ongekend populair. Als hij met Moby Dick voor de verdieping en een geheel eigen stijl kiest, wordt hem dat niet in dank afgenomen. Herman Melville trekt zich deze kritiek heel erg aan. Het brengt hem tot waanzin. Zo laat hij het schrijven los, verkoopt de boerderij en gaat in New York aan de slag als inspecteur bij de douane.
Het verhaal De klerk Bartleby past helemaal in deze lijn. Het is een prachtig verhaal over een hoofd van de griffiers, een functie die door een grondwetswijziging niet meer bestaat in de staat New York. De sfeer op zijn kantoor is grimmig. De medewerkers bezitten allemaal hun positieve kanten, maar hebben vooral hun onhebbelijkheden. Het uitzicht op een blinde muur en aan de andere kant een luchtkoker, brengen hier weinig verandering in.
Als door de grote werkdruk toch iemand nodig is, neemt de verteller Bartleby aan. Hij weet niet veel van deze man, maar hij neemt hem aan na een paar woorden betreffende zijn kwalificaties. Aanvankelijk werkt deze man ijverig, maar geleidelijk aan weigert hij steeds meer opdrachten. Hij doet dit met de opmerking: ‘Liever niet.’
| ‘Liever niet,’ echode ik, terwijl ik hogelijk opgewonden opstond en de kamer in één stap doorkruiste. ‘Wat bedoel je daarmee? Is het je in je bol geslagen? Ik wil dat je me helpt dit vel papier te collationeren – pak aan’, en ik wierp het hem toe. (25) |
De situatie wordt steeds erger en uiteindelijk zit de klerk Bartleby werkeloos voor zich uit te staren. De verteller weet zich hier geen houding tegenover aan te meten. Zo lijkt het of de klerk achter het scherm op kantoor woont. De verteller is radeloos. Hij verhuist er zelfs zijn hele onderneming voor, maar het mag niet baten. De klerk Bartleby blijft hem achtervolgen.
Hiermee is De klerk Bartleby een heerlijk absurdistisch verhaal dat je radeloos maakt. De klerk is passief en weigert alles te doen onder het motto: ‘Liever niet’. Het maakt je als lezer net zo radeloos als de verteller. Tegelijk roept de klerk medelijden bij je op. Daarmee ga je helemaal mee met de verteller, die Bartleby tegemoet probeert te komen. Terwijl deze alleen maar verder wegzinkt. Het lijkt daarmee een onafwendbaar lot waarop de man en uiteindelijk ook zijn baas afstevent.
Een heerlijk verhaal om te lezen, waarbij mij ook zo aanspreekt dat het op een kantoor speelt. Misschien is dat wel het grootste feest der herkenning in dit verhaal. Het zou zo kunnen gebeuren op het werk…
Herman Melville: De klerk Bartleby, Een verhaal van Wall Street. Oorspronkelijke titel: Bartleby, the Scrivener. A Story of Wall Street. Vertaling en nawoord: Rosalien van Witsen. Illustraties: Charlotte Schrameijer. Amsterdam: Uitgeverij Athenaeum – Polak & Van Gennep, 2016. ISBN: 978 9025 3041 95. 96 pagina’s. Prijs: € 7,99. Bestel
Geen opmerkingen:
Een reactie posten