Triomf

De naam van de nieuwe woonwijk in Johannesburg is Triomf. Gebouwd op de puinhopen van de gesloopte wijk waar de zwarte medemens woonde en verdreven is. Zo begint de roman met dezelfde naam van Marlene van Niekerk. Een vuistdikke roman over de arme, blanke bewoners van het nieuwe Zuid-Afrika.

Het is 1994, het jaar waarin de eerste verkiezingen zijn waarbij heel Zuid-Afrika naar de stembus mag. De familie Benades wordt omringd door andere arme Afrikaanders. Ze krijgen bezoek van de NP die proberen stemmen te ontfutselen. Ook de Jehovagetuigen vallen de familie lastig.

Het draait om de verjaardag van Lambert. Hij wordt binnenkort 40 jaar en hij is zwakbegaafd. Zijn moeder Mol en zijn vader Pop wonen in hetzelfde huis, net als zijn oom en broer van Pop, Treppie. Het levert een bond geheel op in huis, waarbij de aanvallen van Lambert het huis geregeld in een ruïne veranderen.

Het boek leest als een soapserie. Elk hoofdstuk is een op zichzelf staand verhaal waarbij de personages over elkaar buitelen en het huis regelmatig als in chaos verandert. De familie houdt nogal van een glaasje en het verwoest hun levens. Lamberts gezondheid balanceert onder invloed van de drank geregeld op het randje. Hij krijgt er epileptische aanvallen van, maar hij kan soms ook door woede verblind enorme schade aanrichten.

Zoals als de buren barbecueën en Lambert opgeruid door een opmerking van de buurvrouw spontaan het gras gaat maaien. Ook als is het laat op de avond. Alleen maar om hun van streek te maken, dwingt hij met zijn krachtige lichaam zijn moeder om het gras te maaien:

Als hij de zitkamer binnenkomt schreeuwt hij zo hard dat de ruiten ervan trillen: ‘Hé, ma, kom op, we gaan gras maaien! Het gras is te lang!’ Hij trekt de machine tot in het midden van de zitkamer. Hij bukt zich, stompt Pops knieën uit elkaar en sleept zijn gereedschapskist onder Pops stoel uit. Hij moet de benzineknop op ‘open’ afstellen. Het hendeltje is afgebroken. Nu moet hij het stompje dat is overgebleven met een tangetje in beweging brengen. Hij kan het kleine tangetje niet vinden. Hij vindt die klotetang niet in zijn kist. Met één beweging keert hij de hele kist ‘kaboem!’om op de blokjesvloer. Pop komt langzaam overeind uit zijn stoel. Hij tast in de lucht in Mols richting. Zij staat daar allang. (107/108)

Natuurlijk krijgt het voor elkaar dat zijn moeder het gras gaat maaien, met haar dronken kop.

De beschrijvingen van Marlene van Niekerk geven een inkijkje in een familie aan de onderkant van de blanke Zuid-Afrikaanse samenleving. De familie Benades vindt zich wel beter dan hun donkere medemens, tegelijkertijd worden ze door hun blanke medebroeders genadeloos in de steek gelaten. Het geeft ze een lastige positie. En De verteller weet dit buitengewoon treffend neer te zetten.

Marlene van Niekerks roman bevat een buitengewone levendigheid. In uitermate treffende beelden weet ze het verhaal voor je te laten afspelen. De beroerde staat van het huis, de trieste inrichting, de brievenbus die meer op de grond ligt dan aan het hek vastzit, de hondjes Gerty en Toby die meer aandacht krijgen dan hun medemensen en de vetes tussen de 2 broers Treppie en Pop. Het lijkt wel of het verhaal voortdurend in een spagaat tussen de personages ligt.

Het geeft de roman zijn kracht en spanning. Want je wilt weten hoe het met deze familie afloopt. Al weet je het ergens ook wel dat het bezoek van de hoer aan Lambert op een fiasco uitloopt. Alleen wil je weten wat voor een fiasco het is. Een spanning die de verteller krachtig weet vast te houden en je als lezer tot de laatste bladzijde aan het boek geklemd houdt.

Daarmee is Triomf van Marlene van Niekerk een prachtig boek. Het geeft een beeld van het Zuid-Afrika op de rand naar het nieuwe, vrije land waarbij alle bewoners evenveel te zeggen hebben. Het laat ook iets zien van de angst onder de verschillende bevolkingsgroepen. Angst voor elkaar en hun situatie. De grimmige stad Johannesburg tegen welk decor het verhaal geschreven is, doet de rest.

Marlene van Niekerk: Triomf. Vertaling uit het Afrikaans door Riet de Jong-Goossens en Robert Dorsman. Oorspronkelijke titel: Triomf. Amsterdam: Arena, 2004. ISBN: 90 6974 357 4. 480 pagina’s. Prijs: € 12,50. Bestel