Intertekstualiteit

Tijdens mijn studie literatuurwetenschap ben ik een tijdje superenthousiast geweest over de Russische literatuurwetenschapper Bachtin. Hij introduceerde in de jaren ’20 en ’30 veel nieuwe begrippen in de literatuurwetenschap. Waaronder heteroglossie, polyfonie, carnivalesque en intertekstualiteit. Vooral het onderwerp veelstemmigheid (polyfonie) trok mijn aandacht.

Ik schreef een scriptie over het gebruik van polyfonie in Multatuli’s Max Havelaar. Het vormde een reactie en aanvulling op de opvatting van E.M. Beekman hierover. Een andere docent vroeg een afschrift van deze scriptie en stuurde deze naar het Multatuli-museum. Daar moet het altijd nog ergens liggen.

Intertekstualiteit

Het begrip intertekstualiteit vond ik wat minder interessant. Nog altijd heeft het wat minder mijn aandacht. Het boek De evolutie van een huwelijk van Rebekka W.R. Bremmer is vergeven van de intertekstualiteit. Het begint al met de namen van de personages. De kinderen van Masha heten naar personages van belangrijke schrijvers: Molly Bloem komt uit Joyce’ Ulysses, Anna K(aren) heet na de titelheldin van Tolstoy’s Anna Karenina.

Allemaal een beetje vergezocht. Ik probeer mij door zulke bevindingen ook niet teveel te laten afleiden. Intertekstualiteit – zeker moedwillig ingebracht – verstoort vaker het verhaal dan dat het een aanvulling oplevert. Zeker gebeurt dit in de roman van Rebekka W.R. Bremmer. Want wat meer wil het zeggen dan dat de schrijfster van het verhaal wil laten zien wat ze zelf aan kennis en leesbagage heeft?

Overal boeken

Hetzelfde gebeurt met de vele boeken die in het verhaal van Rebekka W.R. Bremmer worden opgevoerd. Ze liggen overal. Opengeslagen, met verkreukelde bladzijden of terwijl ze gelezen worden. Het geeft het verhaal veel gewicht, maar of het ook echt kracht geeft aan het verhaal? Wat wil de verteller zeggen in deze passage?

Terwijl Masha met haar ogen langs de boeken raasde, lichtten er een aantal titels op, Alan Hollinghursts The Stranger’s Child, Hella Haasses De wegen der verbeelding, Zoya Pirzads The Space Between Us, maar haar blik blee haken aan de titel The Sence of an Ending van Julian Barnes. Een dun boekje – daar zou ze binen een uur een heel ein mee komen. Ze nestelde zich op de bank. (50)

Wat zou het aan extra waarde leveren als je als lezer deze boeken gelezen hebt, of op zijn minst kent? Ik weet het niet. Zou het verhaal daarmee aan kracht winnen? De hedendaagse maatschappij is zo versnipperd dat veel lezers hun eigen canon hebben. Zeker het boekje van Julian Barnes speelt een rol in het verhaal. Ik ken het boekje verder niet en weet niet of het zou uitmaken als ik het wel zou kennen.

Ik denk het niet, maar misschien veeg ik nu alleen maar mijn eigen straatje schoon.

Rebekka W.R. Bremmer: De evolutie van een huwelijk Amsterdam, Antwerpen: Querido, 2014. ISBN 987 90 214 5710 9. Prijs: € 18,99. 270 pagina’s.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn derde bijdrage over Rebekka W.R. Bremmers roman De evolutie van een huwelijk. We lazen dit boek op 30 oktober bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.