In de 31e band van de Acta Organologica die deze week op mijn deurmat viel, staat een interessant artikel van Alfred Reichling over orgels, orgelbouwers en orgelbouw in de Eerste Wereldoorlog. Het is een artikel dat geen Nederlands tijdschrift zou halen, boordevol met lijsten van orgelbouwers die in de Eerste Wereldoorlog aan het front vochten en een lijst met gevallenen.
Deze aspecten maken het artikel naar mijn mening des te interessanter. Reichling richt zich in het stuk voornamelijk op Oostenrijk en Duitsland. Wanneer je erbij stilstaat dan besef je dat de orgelbouw in de Eerste Wereldoorlog nauwelijks heeft stilgestaan. Dit in tegenstelling tot de Tweede Wereldoorlog waarbij de orgelproductie vrijwel stil lag.
Ook ligt het aantal verwoeste instrumenten in de Eerste Wereldoorlog beduidend lager dan in wereldoorlog die een kleine 25 jaar later in Europa woedde. Dit komt vooral door de andere manier van oorlogvoeren, merkt ook Reichling op. In de Eerste Wereldoorlog was een bombardement eerder uitzondering dan regel, terwijl het in de Tweede Wereldoorlog precies andersom lag.
In de Eerste Wereldoorlog zijn een aantal indrukwekkende (Duitse) instrumenten gebouwd. Niet in de laatste plaats het orgel in de Nieuwe Zuiderkerk in Rotterdam. De Duitse orgelbouwer Walcker leverde in 1916 dit enorme orgel met 75 registers op. De artistieke en orgelbouwtechnische kwaliteit van dit instrument wekt het vermoeden op dat er helemaal geen oorlog en schaarste aan materialen waren. Overigens blijkt uit het artikel van Reichling dat dit weldegelijk het geval was.
Wat Reichling ook laat zien in het artikel is de plaats die het orgel inneemt in de patriottische houding tegenover de oorlog. De klank van het orgel stond ook in dienst van de oorlog. Op een overtuigende wijze wijst Reichling op de verschuiving van die rol gedurende het verdere verloop van de oorlog. Het strijdhaftige van het begin, maakt plaats voor een meer ingetogen houding tegenover oorlog en de gruwelen die deze met zich meebrengt.
Tenslotte - dit is eigenlijk het meest interessante gedeelte - komt Reichling bij de vele orgelmonumenten die na de oorlog zijn opgericht voor de helden van de oorlog. Dat zijn niet alleen de overlevenden, maar ook de vele slachtoffers die aan het front gesneuveld zijn. Het meest indrukwekkende verhaal dat hierbij hoort, is de oprichting van het nog altijd bestaande Heldenorgel in Kufstein (Tirol). Een orgel dat buiten te horen is en dagelijks bespeeld wordt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten