19 februari 2013

Nicolaas Beets en Charles Dickens

image
Lijken de Schetsen van Boz niet heel veel op de Camera Obsura van Nicolaas Beets?

De scherpe beschrijving van de karakters en grappige situaties in Charles Dickens’ Sketches by Boz roepen associaties op met de Camera Obscura van Hildebrand (Nicolaas Beets). Ik ben daar gelijk naar gaan speuren. De Dickens- en Beets-liefhebber Godfried Bomans heeft hierover geschreven. Hij suggereert een beinvloeding en daar is zeker wat voor te voelen.

Of Beets werkelijk de Sketches by Boz kende, is onduidelijk. De verhalen van Dickens waren wel bekend in die tijd, ze spreidden zich als een olievlek over het continent. Al kwam de echte doorbraak pas met de Pickwick Papers in 1836. In die tijd verschenen de Schetsen van Boz in boekvorm.

Hildebrands schetsen stammen eveneens uit die tijd. Volgens de inleiders bij de Camera Obscura-uitgave in 1998 is er zeker een parallellie te vinden in het werk, maar kun je niet stellen dat Beets schatplichtig is aan het werk van Dickens. Beets heeft een eigen stijl die losstaat van Dickens.

Automatisch sla ik aan het speculeren. Beets is na de Camera Obscura opgehouden met het schrijven van die prachtige schetsen. Voor Dickens was het juist de opmaat voor het schrijven van zijn schitterende oeuvre. Hij heeft tientallen romans geschreven.

Ook hier gaat de Inleiding bij de Camera Obsura-uitgave van 1998 op in. De inleiders W. van den Berg, Henk Eijssens, J.J. Kloek en Peter van Zonneveld spreken over ‘het eigenlijke probleem-Beets’. Het is de vraag waarom zulke uitdagende en vernieuwende studentauteurs als Nicolaas Beets later zo veranderden in gezapige predikanten.

‘Het probleem betreft het opmerkelijke gegeven dat er eigenlijk twee Beetsen hebben bestaan: de student die als dichter en prozaist een belangrijke rol heeft gespeeld in de literaire vernieuwing van 1830, en de predikant wiens werk de belichaming is van wat later ‘domineespoezie’ zou gaan heten: conventioneel, vroom en vaak niet aan huisbakkenheid ontsnappend.’

Het is het probleem van de 19e eeuwse samenleving in Nederland, leggen ze verderop uit. Hij kon niet anders. De samenleving was er in die tijd niet op ingericht en het was bijna logisch dat Nicolaas Beets deze weg ging. Zonder dit probleem hadden we waarschijnlijk zelfs geen Camera Obscura gehad.

Blijft het wel jammer dat Nicolaas Beets nooit heeft kunnen uitgroeien tot de romancier die Charles Dickens is geworden. Tegelijkertijd verklaart het ook de liefde van Godfried Bomans voor beiden. En het vertelt waarom ik zo verrast werd door de boeken van Charles Dickens. Ik ben ook zo gek op de Camera Obscura. Geen wonder dat ik zo onder de indruk ben van de Schetsen van Boz. Ik ben niet voor niks een leerling van Peter van Zonneveld.

Geen opmerkingen: