Het heeft mij enige tijd gekost om de metro op de cover van de reisverhalenbundel Ondergronds te ontwaren. De graffiti op de voorkant van Paul Theroux‘ boek ontneemt de vorm en daarmee de betekenis van het voorwerp. Maar als je goed door de schildering heenkijkt zie je raampjes en de deuren van het metrotreinstel.
Het verhaal ‘Ondergronds spookhol’ is het langste en mooiste verhaal in de bundel Ondergronds van Paul Theroux. In dit verhaal beschrijft de schrijver van reisverhalen het verblijf van een week in de New Yorkse metro. Ondergrondse is niet de juiste benaming voor dit vervoersmiddel, want strikt genomen bevindt meer dan de helft van het metronet zich boven de aarde.
De ondergrondse in New York is een wereld op zich, met eigen regels en een eigen politie. Paul Theroux loopt met agenten mee en observeert deze ondergrondse wereld, het langste en grootste metronetwerk van de wereld. De metro is volgens de schrijver de ‘enige hoop voor New York City’. Met de auto is het vrijwel onmogelijk je door de stad te verplaatsen:
‘Het verbijsterende is dat al in 1904 een groepje zakenlieden de vervoersproblemen van New York voor de eerstvolgende eeuwen heeft opgelost. Wat een vooruitziende blik! Wat een ondernemersgeest! Wat een technisch wonder hebben ze geschapen in de vorm van deze ondergrondse spoorweg! En hoe verbijsterend zouden ze zijn als ze zagen wat ervan is geworden, wat een slechte naam hun spoorweg heeft gekregen bij het grote publiek.’ (138)
De metro van New York wordt door veel mensen als angstaanjagend beschouwd. Gesteund door hoge criminaliteitscijfers en aantallen moorden, wordt iedereen opgeschrikt. Zo sterk zelfs dat politiemensen zelfs dé regel voor de subway geeft: reis niet met de subway als het niet nodig is.
Een opvatting die Paul Theroux niet geloofd. Ook na een week reizen in alle metro’s van New York, over alle lijnen van de 350 kilometer die in de Amerikaanse stad te vinden is. Hij heeft alle 26 metrolijnen bezocht en bereist. Hij heeft veel mensen en politiemensen gesproken voor zijn portret en weet de charme van dit bijzondere vervoersmiddel prachtig te typeren. De reizigers die zwijgzaam hun rit uitzitten. De meeste van hen zitten te lezen.
Zo verandert een verhaal over een angstaanjagend monster in een liefdesverklaring voor een bijzonder vervoersmiddel. Ik merkte bij het lezen dat ik een liefde voor de metro kreeg. Zo sterk zelfs dat ik in de hoofdstad even in de metro stapte om het gevoel te krijgen dat Paul Theroux zo mooi beschrijft. Want in de 30 jaar dat tussen het schrijven van het artikel en mijn lezen zit, is er niet zoveel wezenlijk verandert. Alleen de destructieve graffiti is verdwenen. Zelfs in New York. Misschien heeft het pleidooi van Paul Theroux hieraan bijgedragen.
‘De subway ziet er ook verschrikkelijk uit. Het bejaarde gelaat is overdekt met verf en handtekeningen. Mensen die er nooit mee reizen, die nooit met de metro gaan en er niets van moeten hebben, zeggen dat die troepschilderijen volkskunst zijn, een protest tegen de grauwheid in de stad, en dat de kladderaars zo’n geweldig gevoel voor kleur hebben p wat volstrekte onzin is. De graffiti zijn lelijk, gewelddadig en desctructief, de mensen die ze prijzen zijn hetzij booswaardig, hetzij denklui.’ (134)
Het vrijwel totaal ontbreken van graffiti in het openbaar vervoer, zelfs in New York, bewijst dat Paul Theroux het bij het rechte eind had: het werkt destructief en voedt de criminaliteit in dit vervoersmiddel. Het helpt om een besmeurd treinstel vrijwel meteen te reinigen en ontdoen van de smerigheid. Geen wonder dat ik het beeld op de voorzijde niet meer herkende. De graffiti op treinen en metro’s behoort tot het verleden. Misschien dat het daarom ook zo’n mooi verhaal is van Paul Theroux. Het laat zien dat de tijden veranderd zijn. Gelukkig maar. Leve de ondergrondse!
Bekijk de video over de geschiedenis van de Metro in New York
Geen opmerkingen:
Een reactie posten