Passionen laten zich niet vergelijken, zeker niet de enige 2 bekende passionen van Bach: de Johannes en de Matthäus. Maar veel mensen lijken zich teveel te fixeren op de laatste, terwijl de eerste ook een meesterwerk is. Fokke en Sukke gaan normaal altijd naar de Matthäus stond er boven de populaire cartoon gisteren. De strekking is dat ze dit jaar het roer maar eens radicaal omgooien: ze gaan naar de Johannes-passion. Een goede beslissing vind ik. De Johannes is vele malen mooier dan de Matthäus.
Kleinere broertje
De Johannes-passion behoort tot het kleinere broertje van de beroemde Matthäus-passion van Johann Sebastian Bach (1685-1750). Ergens wordt er altijd een beetje geringschattend naar gedaan. De passion telt veel minder aria’s: 10 tegen 15 in de Matthäus. Ook is het openingskoor van de Johannes vele malen soberder. Allemaal punten die je als minder zou kunnen opvatten. De uitvoering van een Matthäus ligt rond de 2 uur en 3 kwartier tegen 1 uur en 50 minuten voor de Johannes.
Voor mij staat de Johannes-passion ver boven de Matthäus. Het is een jeugdsentiment dat loskomt bij het luisteren naar de Johannes. De Johannes is de eerste passion geweest die ik als kind live mocht meemaken. Het was in de Utrechtse Domkerk in de zaterdagmiddagconcerten. De kerk zat stampvol. We konden geen plekje vinden met zicht op de uitvoerenden. Indirect vingen we de muziek op en keken onderwijl naar de pilaren en hoge gewelven van de Domkerk.
Kuchen
De drukte demotiveerde ons. Mijn broertje begon te wiebelen en te kuchen. Mijn zusje was het ook beu. In de pauze zouden we de kerk verlaten, besloten mijn ouders. Maar vreemd genoeg verlieten heel veel mensen de kerk. Blijkbaar omdat ze het minder vonden dan de Matthäus. Daarom kregen we een prachtig plekje ergens in het transept met vol uitzicht op de uitvoerenden. Ze droegen mooie kledij en de muziek was geweldig.
Climax aan einde
Want in tegenstelling tot de Matthäus werkt de Johannes juist aan het einde naar de climax. Het werkelijk niet te evenaren slotkoor ‘Ruht wohl, ihr heiligen Gebeine’ is werkelijk een meesterwerk. Net als het prachtige koraal Ach, Herr laß dein’ lieb’ Engelein, waar bij mij de tranen in de ogen springen.
Natuurlijk, de Matthäus is een nauwelijks te evenaren meesterwerk, maar vergeet de enorme kracht van de Johannes-passion niet. Het is een klein meesterwerk, maar daarmee niet een minder werk. Er zijn minder aria’s maar de aria’s zijn niet minder mooi.
Sprekende muzikale uitdrukkingen
Net als de zeer sprekende muzikale uitdrukkingen zoals het gijselen van Jezus, het voorhangsel van de tempel dat scheurt en het beven van de aarde.Hier lijkt het wel of de muziek omgezet wordt in beelden. Tekst die letterlijk uit het evangelie Matthäus komt, het evangelie Johannes zwijgt hierover. De muziek in de Johannes klinkt op dit punt minder zwaar dan de Matthäus-passion. Ook werkt Bach de elementen in de Johannes-passion nog eens heel sterk uit in een arioso. Iets dat ontbreekt in de Matthäus-passion.
Pas jaren later hoorde ik in dezelfde Domkerk, maar dan nog veel voller, de Matthäus-passion. Ook heel mooi, maar de betovering van weleer ontbrak. Daarmee is de Johannes-passion voor mij een groter meesterwerk dan de Matthäus. Hoe blij was ik dat mijn kersverse verloofde me meenam naar de Johannes in de Leidse Pieterskerk. Een groter cadeau had ze met niet kunnen geven.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten