In het boekenweekessay Arctisch dagboek geeft Jelle Brandt Cortius af op mensen met een educatiecomplex. Ze hebben geen bul en zien dit als een groot gemis. Daarom proberen deze mensen dat te compenseren overal te onpas hun kennis te etaleren. Hij treft ze aan boord van het cruiseschip de MS Discovery.
Ze ‘strooien met citaten, liefst van Franse filosofen’ en halen voortdurend boeken en schrijvers aan van ‘liefst humorloze Nobelprijswinnaars’. Jelle Brandt Cortius geeft de reden:
| Niet omdat het iets toevoegt aan het gesprek, maar om aan te tonen dat zij die filosoof, schrijver of dichter kennen. (27) |
Als hij tegen een vrouw zegt niets van Dostojevski gelezen te hebben, krijgt ze het te kwaad: ‘Dan kun je Rusland toch niet begrijpen!’ Hij vindt de boeken van deze negentiende-eeuwse Rus ‘niet geweldig’ geschreven en was ergens in De gebroeders Karamazov gestopt.
Barrevoetse februari
Ik moest bij het lezen van deze passage gelijk aan het boek Barrevoetse februari van Herta Müller denken. Ze is een nobelprijswinnaar en we lezen vandaag het boek voor Een perfecte dag voor literatuur van Not just any book.
De Duitstalige Roemeense kreeg in 2009 de prijs voor haar oeuvre. De hoogst haalbare literaire prijs die je maar kunt krijgen. Die moet dus wel goed zijn, net als Nadine Gordimer, V.S. Naipaul of J.M. Coetzee.
Ze heeft bij de uitreiking de volgende beschrijving meegekregen:
| Ze tekent met poëtische verdichting en prozaïsche zakelijkheid het landschap van de ontheemden op. |
Dat geldt zeker voor een boek als Barrevoets februari. Het boek bestaat uit een reeks van 26 schetsen over een Roemeens dorp. Het levert stuk voor stuk prachtige verhalen op, waarbij vooral de woordkeuze en de beelden die de verteller oproept aangename momenten bezorgen.
Tussen proza en poëzie in
Het lezen van dit boek vraagt ook een andere leeshouding, ergens tussen het lezen van poëzie en proza in. Bovendien levert de vertaling niet altijd het effect op die de woorden in het Duits hebben.
Een boek dat ondanks de goede vertaling kracht verliest en aan schoonheid inboet. Het effect van een schrijfstijl waar hoe het gezegd wordt vaak belangrijker is dan wat er gezegd wordt.
Het lezen van Herta Müller kost de lezer veel energie. Vooral de langere schetsen vragen de opperste concentratie van een autocoureur. Je vliegt met je aandacht zo uit de bocht. Of je blijft steken in een zinnetje waardoor je de route van het parcours kwijtraakt.
Langzaam (her)lezen
De enige remedie: langzaam lezen, herlezen en soms weer helemaal opnieuw beginnen. Als je dat doet beleef je veel plezier aan het boek Barrevoetse februari.
Tussen al die regels zoek ik naar het verhaal. Het verhaal van een dorp, ver weg. De dorpsbewoners gevat in schetsen. Een pastoor die zegt:
| Alleen de wolken komen in de hemel. |
Een spoorwegarbeider die een meisje zijn lid laat zien achter de goederentrein:
| Toen ze eroverheen ging met haar hand, groeide er een kinderhoofd uit. |
Inge die in ‘Die dag’ alles door het huis smijt. Wat ze smijt, krijgt na afloop mannelijk, vrouwelijk of onzijdig mee. Zelfs het niets waarin ze staart is iets:
| Niets is onzijdig, mompelde Inge in zichzelf. |
En ik die mij het hele boek afvraagt of ik het ook mooi had gevonden als deze vrouw niet de Nobelprijs voor de Literatuur had gewonnen. De beelden die ze oproept en waarop ze soms meedrijft.
| De wolk heeft zijn grijze mantel aan. |
Terwijl ze gewoon uit de trein naar buiten kijkt en het landschap aan zich voorbij ziet trekken.
| Vliegende berken door de trein. |
Wat zouden de zinnen met mij doen als ik niet onderop de cover van het boek had gelezen?
| Winnaar Nobelprijs voor literatuur |
En ik voel mee met Jelle Brandt Cortius. Misschien vind ik het gewoon wat ik er nu van vind, sla het boek dicht en houd ik mijn mond verder. Lees ik om mee te kunnen praten met Een perfecte dag voor literatuur?
Of heb ik van een paar verhalen genoten en konden de langere mij niet bekoren? Dan werden de beelden teveel en kon ik niet meekomen in het verhaal. Afgeleid door zoveel overtolligheid en beelden.
Misschien later op een cruiseschip, als ik groot ben en rijk én aan het eductiecomplex lijd. Misschien dat ik dan te onpas roep dat ik Herta Müller gelezen heb. Maar tot die tijd bewaar ik de mooie beelden in mijn hart en werp de rest overboord.
Een perfecte dag voor literatuur
Dit is mijn bijdrage over Herta Müllers Barrevoetse februari. We lezen dit boek vandaag bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.
Herta Müller: Barrevoetse februari. Vertaling van Barfüssiger Februar. Vertaald door Ria van Hengel. Breda: De Geus, 2014. 160 pagina’s. Prijs: 15,95 euro
Geen opmerkingen:
Een reactie posten