Bij Paul Theroux’ reis door de landen rond het Middellandse Zeegebied, valt op hoeveel landen gebukt gaan onder een gebrek aan vrijheid. Ze leiden onder oorlog, bezetting of een dictatuur. Zo laat De Zuilen van Hercules zien dat misschien in Griekenland wel de democratie is uitgevonden. Veel landen om Griekenland worden overheerst door een tiran of er woedt een oorlog.
Dat begint al in de landen van het voormalig Joegoslavië. De oorlog is in volle gang als Paul Theroux er is. De stad Dubrovnik waar hij verblijft, is kort voor zijn bezoek getroffen door dertigduizend granaten. De oude binnenstad is weer hersteld in een poging het toerisme weer te laten opleven. De toeristen blijven weg uit angst voor het geweld. Als hij de stad liggen vanaf de berghelling achter Dubrovnik, ziet Paul Theroux de schade in de herstelde daken.
In Albanië is ook een gebrek aan vrijheid. Het land is net verlost van het bewind van de paranoïde dictator Enver Hoxha. In gesprek met Albanezen vertelt zijn taxichauffeur Adrian hoe ze hun dictator noemden: ‘Shokut Enver.’ Wat betekent: Vriend.
| Dat was schitterend. De man die een muur rond hun land had gebouwd en hen had uitgehongerd en het licht had uitgedraaid en hun doodsbang had gemaakt en hen gevangen gezet en niet goed vond dat ze hun baard lieten staan, en die in fraaie villa’s woonde terwijl zij in hun hutten zaten en zuur brood aten of hun persoonlijke wapen reinigden (‘voor het geval van een aanval door de imperialisten’), die man was ‘Vriend Enver’. (290/291) |
Het woord Shokur wordt nauwelijks meer gebruikt, vertelt zijn taxichauffeur. Het is te beladen door het verleden. Ze gebruiken nu het woord zoti, wat God betekent. ‘We zijn geen vrienden meer, we zijn nu goden.’
Albanië en Joegoslavië zijn niet de enige landen die gebukt gaan onder overheersing. In landen als Syrië, Israël, Libanon, Egypte en Libië moeten burgers of bepaalde bevolkingsgroepen het doen met een gebrek aan vrijheid.
In elk land vindt hij wel een schrijver die strijdt voor zijn vrijheid. In Egypte is dat de net neergestoken Naguib Mahfoez. In Syrië treft hij Abd al-Rahman Munif. In Israël ontmoet hij de Palestijnse schrijver Emile Habiby.
Ze zijn allemaal kritisch in de richting van de overheerser en streven op hun manier hun vrijheid na. Het is bewonderenswaardig hoe ze in het leven staan. Ze mogen misschien beknot zijn in hun vrijheid, het denken en het schrijven geeft ze een grote mate van vrijheid. Alsof ze dan even een vogeltje zijn en rondvliegen in de vrije lucht, met onder de onderdrukte wereld.
Bespreking van Paul Theroux: De Zuilen van Hercules, Een reis rond de Middellandse Zee. Vertaling van The Pillars of Hercules, A grand Tour of the Mediterranean. Vertaald door Tinke Davids. Amsterdam: Uitgeverij Atlas, 1996. 512 pagina’s.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten