De moeder van de hoofdpersoon in Van Dis’ roman Ik kom terug is gek op lezen. Ze leest meer boeken dan de verteller kan lezen:
| In mijn schooltijd, toen ik met lange tanden voor mijn lijst las, haalde zij makkelijk zestig bladzijden per uur. Ik sukkelde tegen de twintig. Liefst las ze een paar boeken tegelijk. (71) |
Als een boek te spannend wordt, legt ze het even aan de kant om met een ander boek een beetje af te koelen. Ook leest ze steevast het laatst hoofdstuk van een roman. Je zou dan minder gejaagd lezen.
Boeken verslinden
Ze verslindt het ene boek na het andere, maar blijft ze er enigszins stoïcijns onder:
| Terwijl ik De bekentenissen van Zeno alleen maar rokend had kunnen lezen of me om het hoofdstuk moest afrukken bij Ik Jan Cremer, legde zij een roman na lezing onbewogen op de stapel KW – Kan Weg. (72) |
Lezen helpt zijn moeder door de moeilijke tijden. De kist met boeken helpt haar in de binnenlanden van Nederlands-Indië om door de eenzaamheid te komen. Het brengt ook de theosofie in haar leven.
Boeken achterhouden
Als ze later een kazerneleven leidt met haar officier, kan ze ook haar boeken uitlenen. De goeie boeken houdt ze achter:
| [J]e denkt toch niet dat ik een roman als Rubber durfde uit te lenen? (190) |
De boeken helpen haar door de barre tijden heen. In het Jappenkamp zijn ze niet Ik lees er in elk geval niet over in de roman. Wel staan boeken symbool voor het einde van de tijd in Indië als de moeder van de verteller even terug is in het huis waar ze woonde.
Alles verdwenen behalve boeken
Het huis blijkt al jaren in andere handen en alles is verdwenen. Behalve haar boeken. Ze staan niet meer in de kast, maar liggen in een theekist. Als ze een feuilleton van Dickens op schoot neemt en leest, staan er vier jongens in de deuropening.
| De voorste liep op me af en rukte het boek uit mijn hand. Nederlandse boeken waren verboden. “Dickens is Engels”, zei ik. Was ook verboden. We spraken Maleis hè, vergeet dat niet. Die jongen smeet het boek op de grond en veegde zijn voeten eraan af. (236) |
De haat is diepgeworteld. Het boek moet eraan geloven. Bladzijde na bladzijde scheurt hij uit het boek. De hele vloer ligt bezaaid met gescheurd papier:
| ‘En op dat moment wist ik het: Indië is voorbij. Voorgoed. Na hun vader verliezen de meisjes ook hun land. Waar horen ze straks nog thuis?’ (236) |
De veilige haven van het boek is ineens niet meer zo veilig. Het boek staat symbool voor de overheerser en ze hebben verloren. Ze moeten weg en laten hun boeken verscheurd en vertrapt achter.
Adriaan van Dis: Ik kom terug. Roman. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij Augustus, 2014. ISBN: 978 90 254 4346 7. Prijs: € 19,99. 288 pagina’s.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten