Niet storen, ik lees - #50books antwoorden vraag 17

De vraag van afgelopen week: doe je weleens wat anders tijdens het lezen. De trouwe beantwoorders van de boekenvraag zijn er eigenlijk allemaal heel duidelijk over: niks tot weinig. Blijft de 1 helemaal verschoont van etenswaar, een ander wil er nog wel een glaasje bij heffen.

Of tijdens het lezen naar nieuwe muziek luisteren om alvast te wennen aan de muziek. Gelukkig niet alleen heiligheid. Al heb ik de wandelende lezer tot mijn spijt niet aan mogen treffen.

Tanden poetsen en lezen

Er zijn uitzonderingen. Zo zegt Martha dat ze van alles doet bij het lezen. Tanden poetsen, ontbijten, haren kammen of lekker in de zon liggen. Ze betreurt het dat er nog geen watervaste boeken zijn, anders zou ze zeker tijdens het douchen ook lezen.

Geen rumoer

Boekenblogger Jannie leest het liefst rustig in een hoekje. Geen muziek of televisie op de achtergrond, maar volstrekte rust. De grote uitzondering: bij haar wandeltochten leest ze met grote regelmaat in haar wandelgids. Om de route te bepalen maar nog meer voor informatie over de omgeving waarin ze loopt.

Onbijten met ochtendkrant

Bij het lezen van de ochtendkrant wil Carel zich wel laten afleiden door de telefoon en een hap nemen van zijn ontbijt. Als dit gebeurt bij het lezen van een boek, dan gaat er iets fout, stelt hij. Overigens vindt hij dat eten en lezen niet bij elkaar horen. Hij vindt eten bij uitstek een sociale bezigheid, daar hoort een boek niet bij.

Flanerende priesters

Carel stelt dat voor de lezende geestelijke speciale wandellaantjes zijn aangelegd bij het klooster of de pastorie. Zo kon de priester rustig flaneren al lezend met een boek in de hand. Het roept bij 1 van zijn lezers herinneringen op uit het verleden.

Hij ziet de nonnen in het klooster bij zijn ouderlijk huis weer brevieren. Als hij bij het voetballen de bal over de muur trapte en moest aanbellen, werd hij vermanend toegesproken, maar kreeg wel altijd de bal terug.

Muziek luisteren

Boekenblogger Niek luistert naar muziek bij het lezen. Vooral het luisteren naar nieuwe muziek bij het lezen, vindt ze heel prettig. Zo kan ze al lezend aan de muziek wennen. Zo is ze niet gefocust op de muziek en kan ze er later beter naar luisteren omdat ze er al mee kennisgemaakt heeft.

Nocturnes

Bij blogger Fokke is er geen computer in de buurt bij het lezen. Uit angst dat hij tijdens het lezen een informatiesnack wil nuttigen. Nee, bij hem zijn liefst vrouw en kind naar boven en zit hij in alle rust op zijn witte bank te lezen. Muziek kan, maar dan zijn het wel de Nocturnes van Chopin in de uitvoering van Daniel Barenboim. Tijdens het lezen doet hij niks anders.

Lees morgen de nieuwe boekenvraag

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen

De dood van een schipper

Een van de meest aangrijpende passages in Een vrouw van staal is het moment dat de schipper Adrianus afscheid neemt van zijn schip de Alfons Marie 1. Het echtpaar Adrianus en Petronella Vermeulen vaart op hun schip. Ze varen op de wind, maar het schip maakt plotseling een zwaai.

De schipper Adrianus is in elkaar gezakt en zwenkt mee op het stuurrad waaraan hij vastzit met zijn schipperstrui. Vlak na de dood van de schipper, trekt een zeemist – ´zeevlam´ – over de Zeeuwse wateren. Zijn zoon Jan legt zijn vader in het lege ruim en vaart door de dichte mist naar de thuishaven van de schipper:

De meeste schippers werden direct na hun dood naar het dichstbijzijnde kerkhof gebracht; terugvaren naar de thuishaven met een ruim vol goederen voor een andere bestemming was onbestaanbaar. Maar het ruim van de Alfons Marie 1 was leeg en de thuishaven niet ver. Petronella was ervan overtuigd dat het een gebaar van God was. Een teken dat ze haar echtgenoot terug naar Roosendaal moesten brengen om hem daar, naast zijn dode kinderen, te ruste te leggen. (87)

Jan moet het schip door de dichte mist zien te brengen naar de thuishaven. De verteller beschrijft op aangrijpende wijze deze vaart met de dode schipper aan boord. Het is een lange vaart, maar ze worden gastvrij onthaald in Roosendaal.

Bij de sluizen wordt het schip naar binnen getrokken door de sluiswachters en de klipper wordt door een paard de haven van Roosendaal ingetrokken. De overleden schipper wordt geëerd en het schip komt toe aan zijn zoon Jan.

Corine Nijenhuis: Een vrouw van staal, De buitengewone biografie van den binnenvaartschip.Amsterdam: Uitgeverij Brandt, 2015. ISBN: 978 94 92037 12 1. 400 pagina’s. Prijs: € 20. Bestel

Woeste Zuiderzee

Naast de vaart over de Zeeuwse wateren voert de klipper Alfons Marie 1 ook door andere zeeën. Zo varen de eerste schippers langs de westkust van Nederland en over de Zuiderzee. Na de watersnoodramp in 1916 wordt de Zuiderzeewet in de kamer aangenomen. Dat betekent de afsluiting van de binnenzee.

Hoe onstuimig het op de Zuiderzee kon zijn, bewijst het verhaal in hoofdstuk 7 getiteld ´De vliegende zee´. Hier weet de schrijfster Corine Nijenhuis de roerige binnenzee treffend te omschrijven. Het verhaal maakt grote indruk, zeker ook omdat de verteller heel treffend de angsten van de schippersvrouw Huiberdina verwoordt.

Het is in de winter van 1923, schipper Jan Vermeulen vaart uit Amsterdam naar de Zuiderzee om een lading over te brengen naar Friesland. Hij bespreekt met zijn schippersknecht Marinus welke route ze zullen bevaren voor de oversteek. De semafoor in Enkhuizen geeft aan dat er een depressie op komst is, maar er is geen alarmering.

Tegen de waarschuwing van zijn vrouw Huiberdina, wagen ze de oversteek, maar komen in noodweer terecht. Hij weet nog op tijd het anker te laten zakken, maar het weer is zo onstuimig dat het anker losslaat. Nu zijn de rapen gaar. Het schip tolt stuurloos op de hoge golven van de Zuiderzee:

De storm het licht verzwolgen. De hemel was een deinende massa van vaalzwart en purper. Het leek al avond, hoewel de middag nog niet half gevorderd was. De wolken braakten water. Het vermengde met de stuivende zee tot een zoute nevel die de wereld nog dieper verduisterde. De klipper tolde op de golven. Nu wind en stroming vrij spel hadden, werd het schip heen en weer gesmeten alsof het wrakhout was. De gangboorden waren onzichtbaar, water kolkte over de luikenkap, het achterdek was spekglad. Toen Jan het stuurrad bereikt had, greep hij de lijn die bij de bolder lag, hij knoopte het om zijn middel en bond het andere eind aan de stuurkolom. Wijdbeens probeerde hij zijn evenwicht te hervinden, vechtend om het wiel onder controle te krijgen. (151/152)

Met hulp van zijn knecht weet hij het schip weer tot bedaren te krijgen. Het kleine lapje stormfok vooraan de klipper krijgt weer vat op het schip. Zo manoeuvreert Jan zijn zwaarbeladen schip door de storm over de Zuiderzee naar Friesland. Zijn vrouw Huibertina verschijnt aan dek, wit van angst en apathisch. Ze dreigt in zee te springen. Jan weet haar te redden en brengt haar in het leefgedeelte van de klipper, de roef.

Daar besluit Jan om het schip te verkopen aan zijn knecht. Martinus is dolgelukkig met de klipper en vaart voornamelijk over de Zeeuwse delta. Vooral in de peeëntijd weet hij de klipper uiterst handig te besturen en tussen de getijden door in te laden met suikerbieten. Zo begint het schip weer een nieuw leven met een nieuwe eigenaar en een nieuwe naam: Annigje.

Corine Nijenhuis: Een vrouw van staal, De buitengewone biografie van den binnenvaartschip.Amsterdam: Uitgeverij Brandt, 2015. ISBN: 978 94 92037 12 1. 400 pagina’s. Prijs: € 20. Bestel

Scheepsbenamingen

De biografie van een schip noemt Corine Nijenhuis haar boek Een vrouw van staal. Het is een interessant verhaal over de Nederlandse binnenvaart die aan het begin van de 20e eeuw over een heel gevarieerde delta voer.

Zijn nu de kanalen en de grote rivieren de belangrijkste verkeersaders, in de tijd waarin de Alfons Maria wordt gebouwd zijn de Zeeuwse wateren en de Zuiderzee ook het terrein van de binnenvaart.

In Een vrouw van staal komt bovendien een flinke hoeveelheid nautische informatie voorbij. De benamingen van de verschillende delen van het schip bijvoorbeeld: roef, kluiver, kluiverboom, fok, vleugel, gaffel, den en romp.

Het helpt dan wel mee dat voorin het boek 2 zijaanzichten van de klipper zijn te zien, verspreid over de 2 periodes van de klipper: als zeilschip en na de ombouw tot binnenvaartschip. Gedurende het boek raak je meer en meer vertrouwd met de verschillende scheepskundige begrippen.

Dan verbaas je je niet meer over passages als deze:

Vorige zomer, in 1946, toen er net genoeg staal was geweest om de kapotgevaren kop te vervangen, was op de werf niet alleen het loopdek boven boven het ruim verwijderd, maar ook dat van stuurhut en roef. (268)

Daarmee geeft Corine Nijenhuis een mooie inkijk in een eeuw Nederlandse geschiedenis vanaf het water. Ze leert je meteen ook enkele begrippen> Het maakt de scheepvaart minder geheimzinnig dan ze lijkt.

Corine Nijenhuis: Een vrouw van staal, De buitengewone biografie van den binnenvaartschip.Amsterdam: Uitgeverij Brandt, 2015. ISBN: 978 94 92037 12 1. 400 pagina’s. Prijs: € 20. Bestel

Een vrouw van staal

Een heuse biografie over een binnenvaartschip is het boek Een vrouw van staal. Het verhaal van een klipper uit 1901 die gedurende haar vaart van meer dan een eeuw de hele binnenvaart heeft zien veranderen. Aan de hand van het schip Henriëtte speurt Corine Nijenhuis naar de geschiedenis van deze klipper.

Ze ontdekt dat het schip uit 1901 anders heette bij haar doop. Het schip droeg toen de naam Alfons Marie 1. De eerste eigenaar en opdrachtgever van de bouw was Adrianus Vermeulen.

Het schip was voor de Zeeuwse wateren ontworpen. Niet zo verwonderlijk met de thuishaven Roosendaal. Wat wel verwonderlijk is, is de leeftijd van de schipper. Op een leeftijd waarbij de meeste schippers met pensioen gaan, kiest hij het ruime sop met zijn nieuwe klipper.

De biografe geeft een beeld van de bijzondere ladingen en routes die het schip door het Nederland aan het begin van de 20e eeuw aflegt over de Nederlandse wateren. Bovendien schaft de oude Adrianus nog een klipper aan voor zijn kinderen, de Alfons Marie 2.

Na zijn dood voert zoon Johannes met zijn vrouw Huiberdina op het schip. Een veel minder ondernemend persoon dan zijn vader. Hij is bovendien gezegend met een bijzonder eigenwijs karakter. En verkiest soms de eer boven het geld.

Het levert een indrukwekkend verhaal op over honger en kwelling op. Als ze in de haven bij Zwartsluis liggen en niet meer de Zuiderzee op kunnen vanwege de teruggelopen handel. Noodgedwongen moeten ze met honger de kerstdagen doorbrengen op Protestantse wateren. De handelaren in Zwartsluis gunnen de katholiek schipper niet een vracht.

Als ze eindelijk weten te ontsnappen uit de haven, zonder vracht, zien ze in het Volkerak een bekend schip tegemoet komen:

Ver voor hen doemde de boeg van een klipper op. Het schip was vol getuigd, de zeilen strak in de wind. Hoog stak de mast de grijze lucht in, de vanen wapperden. Huiberdina had haar herkend nog voor ze de naam lezen kon; het was de Alfons Marie 2 die in vol ornaat op hen afzeilde. (136)

Na alle ellende in het protestantse Zwartsluis, is de thuiskomst een buitengewone bevrijding uit de benarde positie waarin ze verkeerden. Even verderop in het verhaal komt de knecht Marinus Beije op even wonderlijke wijze aan boord van de klipper. Hij stond langs de waterkant te zwaaien en mag aan boord van de Alfons Marie 1.

Dat is de concessie die de schrijfster Corine Nijenhuis doet aan het verhaal van de klipper. Het is een geromantiseerd verhaal waarbij ze sommige momenten aangrijpt uit de werkelijke historie van het schip. Het levert anders een te saai verhaal op vol opsommingen.

Nu vertelt ze in Een vrouw van staal een prachtig ontroerend verhaal van een bijzonder aspect uit de Nederlandse nautische geschiedenis. Dat is alleen maar te vertellen in een literair verhaal. Een verhaal die gelijk doet denken aan de romans over de scheepvaart zoals Arthur van Schendel die schreef met Het fregatschip Johanna Maria.

Corine Nijenhuis: Een vrouw van staal, De buitengewone biografie van den binnenvaartschip.Amsterdam: Uitgeverij Brandt, 2015. ISBN: 978 94 92037 12 1. 400 pagina’s. Prijs: € 20. Bestel

Doe jij weleens iets anders bij het lezen? - #50books vraag 17

Een kennis uit mijn jeugd liep ik weleens tegen het lijf als ik de hond uitliet. Hij wandelde dan met zijn dochtertje. Ze fietste voor hem uit op haar fietsje met zijwieltjes. Het kind kreeg af en toe een klein duwtje van hem.

Hij was niet een en al aandacht voor haar, want hij had een opengeslagen boek in zijn hand en las tijdens het lopen. Af en toe keek hij op van zijn boek en zo hield hij haar in de gaten. Het zag er best komisch uit, maar ik begreep niet helemaal waarom hij dat deed.

Heel soms heb ik het ook, dan is een boek zo spannend en loop ik al wandelend mee. Ook neem ik boeken mee als ik een afspraak bij de tandarts of dokter heb. Dan kan ik de wachttijd een beetje doden met het lezen van een mooi verhaal.

Dat brengt mij bij de vraag of je weleens iets anders bij het lezen doet. Zit je altijd braaf in je stoel bij het lezen? Of drink je een kop koffie, een glaasje wijn? Of eet je een boterham terwijl je leest? Of maak je al lezend een wandeling? Of lees je onderweg in de trein?

Overigens schijnen monniken en geleerden al lopend te lezen. Lopen en lezen tegelijk schijnt de bloedsomloop te bevorderen en daarmee het begrip te vergroten. Of dit nu op een waarheid of een mythe berust, weet ik niet. Het is misschien een excuus om al lezend te mogen lopen.

Vraag 17

Dat brengt mij op de volgende boekenvraag:
Doe jij weleens iets anders bij het lezen?

Blog mee over #50boeken

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Boeken als belevenissen - #50books antwoorden vraag 16

Waarom blog je eigenlijk over boeken? Dat was de boekenvraag. Hij was speciaal voor Ruud Ketelaar die bijna 2 weken geleden overleed. Het is een lastige vraag waar niet iedereen een antwoord op had. Ik heb hem daarom ook zelf beantwoord.

Voor Carel is het bijna vanzelfsprekend om over boeken te bloggen. Het past in zijn dagelijkse korte overdenkingen. Hij probeert in een korte schets iets te zeggen over wat hij die dag heeft beleefd. Daarom schrijft hij ook over boeken.

Boeken laten je iets beleven

Een boek lezen valt ook onder iets beleven. Ik ben er vol van en heb mij een mening over het boek of verhaal gevormd, schrijft hij. En daar schrijft hij over. Of hij daarmee iets van het boek verklapt, is voor hem niet zo belangrijk. Er blijft bij een goed boek genoeg over.

De komst van Usenet en daarmee van Web 2.0 gaf Niek de kans om te gaan schrijven over boeken. Aanvankelijk waren het vooral gesprekken wie wat gelezen had.

Gezamenlijk lezen

Het leukste was het gezamenlijk lezen van een boek. In die tijd ging het voornamelijk om Science Fiction. Ze zal Small Gods van Terry Pratchett en Stranger in a Strange land van Robert Heinlein nooit meer vergeten. Het samen napraten over het boek via internet was een aangename bezigheid.

Puntje op de i

Nu beschouwt ze de boekbespreking als het puntje op de i van haar leeservaring. Het bloggen helpt mee om over het boek nog even na te denken. Bovendien kan het zelfs gebeuren dat haar mening over het boek alsnog verandert door erover te schrijven.

Blog als leesarchief

Jannie heeft het speciaal voor deze vraag een nagerekend. Ze blogt al 10 jaar over boeken. Aanvankelijk vooral voor zichzelf. Het blog functioneerde als een archief van alle gelezen boeken.

Haar vorige provider stopte ermee en daarbij gingen alle blogs verloren. Zodoende is een deel van het archief niet meer te raadplegen. Gelukkig heeft Jannie alle blogs nog wel in Word-documenten, maar dat is een immense klus. Ze heeft het overzetten nog niet afgerond. Ze leest en schrijft namelijk gewoon door en dat kost ook de nodige tijd.

Stimuleren van lezen

Langzaam is het accent van haar blogs ook verschoven van het lezen voor zichzelf naar het stimuleren van lezen bij anderen. Aanvankelijk zijn haar blogs over boeken wel wat technischer geworden omdat ze ook stilstaat bij hoe de schrijver te werk is gegaan.

Met de groei van de (online) leesclubs verschoof ook het accent van de blogs van Jannie weer naar haar eigen leeservaring. Ze schrijft eigenlijk nooit over boeken die haar niet bevielen. Die heeft ze namelijk allang aan de kant gelegd en die verdienen het niet om besproken te worden.

Geheugensteuntje

Voor blogger Hanneke is het bloggen over boeken vooral bedoeld als geheugensteuntje. Het vervangt de kaartjes waarop ze vroeger schreef wat ze van een boek vond. Ze schrijft nu minder met het oog op eventuele lezers en reacties, maar vooral om het later terug te kunnen lezen en meteen weer te weten waarover het boek gaat.

Lees morgen de nieuwe boekenvraag

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen

Donkere vlek

We krijgen een opdracht bij binnenkomst: schilder de vlinder die bij deze dag past voor jou. Er staan al verschillende vlinders op. Een vlinder met een zwarte rand, een vlinder in de kleuren van de Nederlandse vlag en een vlinder die helemaal oranje.

Ik ontwijk de opdracht. Moet het echt? Nou, ik neem eerst nog even een kop koffie, denk ik. Dan sta ik uiteindelijk voor het doek met een penseel in de hand. Geen idee wat te schilderen. Ga dat eerst bedenken voordat je al een penseel in de aanslag hebt.

Ik kan niet schilderen, geef ik als excuses. Het beeld dat ik schilder ziet er altijd anders uit dan ik in mijn hoofd heb. Maar nu heb ik zelfs geen plaatje in mijn hoofd. De vlinder wil niet komen. Ik zie alleen een merel in mijn gedachten.

Het is de merel die ik niet zie, alleen hoor. De zon straalt door een strakblauwe hemel. Geen wolkje aan de lucht. Ik zit op de grond. Alle stoelen zijn bezet en voor een rij stoelen waarop de familie zit. Voor hen de kist en het uitzicht op de laan met aan weerszijden de dennenbomen. Veel woorden en muziek. Dan is er even een totale stilte.

Niemand zegt iets, zelfs geen ademhalen hoor je. Totale stilte. En hoor een merel zingen in 1 van de dennenbomen waar je vanuit de aula op kijkt. De mooie ronde zang van mijn vriend spreekt de mooiste woorden van troost. Het is een verhaal buiten mensen, van een vogel.

Ik pak het penseel, doop hem in de zwarte klodder verf die er nog ligt van de zwarte rand op de vlindervleugel. Het penseel draait een rondje, doet een poging om een achterlijf te boetseren. Een grote klodder maakt het lijf boller. Ik pak oranje voor de snavel, zie dat ik die al in zwart gemaakt heb en pruts lang toch het oranje op het doek te laten vallen.

Dan de poten, het worden 2 lompe klompen in het oranje van de snavel. Als ik nog even kijk en zie dat het niet goed is, probeer ik de vogel onherstelbaar te verbeteren. Het achterlijf moet anders ik klieder met zwart. Het lijf wordt alleen maar groter en de vorm van de ranke merel verandert in een dikke donkere kip.

Het blijft een vreemde gewaarwording een vogel tussen de vlinders. Al blijft de vogel die in mijn hoofd fluit veel mooier dan deze donkere vlek.

Waarom blog ik over boeken? #50books

Mijn eigen vraag beantwoordend: waarom blog ik eigenlijk over de boeken die ik lees? Het is al lange tijd mijn gewoonte om te schrijven over boeken. Het begon tijdens mijn studie waarbij ik ook artikelen en recensies schreef over boeken. Daarnaast begon ik vanaf 2001 te schrijven voor het Zuid-Afrikaanse Litnet.

Leren schrijven

Daarmee werd het schrijven over boeken vanzelfsprekend. Ik heb het wel echt moeten leren. Schreef ik aanvankelijk nog vooral academisch, geleidelijk wijzigde mijn stijl in minder jargon en legde ik de werking van het gelezene vooral bij mijzelf neer. Een mooi combinatie vond ik zelf.

Bij het bereikbaar komen van het bloggen voor iedereen, startte ik mijn eigen blog. Begonnen op Hyves, ging ik vrij snel daarna over op blogger.com. Een wereld ging voor mij open. Ik kon schrijven waarover ik wilde schrijven en het verscheen meteen op internet.

Zo ontdekte ik het bloggen. Er ontstond een boeiende community onder bloggers, aangespoord door de avonden met #blogpraat. Ik schreef over alles wat me bezighield. Dat kon een boek zijn, maar ook een artikel in de krant of een gebeurtenis onderweg in de trein. De opwinding had hierbij dikwijls de overhand.

44 delen Bilderdijk

Ging het in de eerste jaren vooral om de bijzondere aankopen die ik deed, zoals de 44 delen Bilderdijk, de aankopen van Junghuhns Java en Terugreis. Pas veel later zou het gedegen artikelen worden. Ontstaan in de tijd dat ik schreef over Paul Theroux’ Spoorwegcarrousel en andere boeken waar ik niet goed over kon schrijven op Litnet.

Kringloopwinkel

Het bespreken van boeken ging hand in hand met mijn liefde voor de kringloopwinkel. Ik kwam in aanraking met boeken die ik normaal niet zo snel zou kopen en lezen. Het heeft mij heel nieuwe boeken gebracht die ik met veel plezier lees en na lezing bespreek op mijn blog. Het begon met een blog over een boekje van Marjan Berk waarmee ik na het lezen meer wilde doen.

Sinds de laatste jaren met ondermeer initiatieven als #eenperfectedagvoorliteratuur schrijf ik bijna alleen nog maar over boeken. Waren mijn eerste besprekingen nog heel erg lang, later knipte ik mijn bijdrages op in meerdere delen. Zo kreeg de lezer verschillende indrukken van een boek over meerdere dagen verspreid.

Deze vorm spreekt mij wel aan. Zeker ook omdat ik doordeweeks niet veel tijd heb om te kunnen bloggen. Daarnaast ben ik dit jaar begonnen met 2 grote projecten: het verzorgen van de wekelijkse boekenvraag #50books en elke woensdag een blog over Dantes meesterwerk De goddelijke komedie.

Waarom doe ik dit allemaal? Ik denk dat ik met het bloggen vooral lekker wil schrijven over wat ik lees. De ideeen, de emotie, het denken over de boeken die ik tot mij neem. Het zijn vrij eenzame momenten en het moment om dat te delen is op mijn blog. Daarbij schrijf ik vooral voor mijzelf en pas veel later voor mijn lezers.

Dat drijft mij elke keer week achter de computer…

Koelewijn

Van der Heijden weet soms de werkelijkheid buitengewoon krachtig in zijn romans binnen te halen. Albert Egberts’ verhaal over tante Tiny speelt in het Zuiden. Geldrop, zijn geboorteplaats en natuurlijk ook de woonplaats van Tiny en Koos, Breda.

Een apart verhaal is het verhaal waarbij tante Tiny door haar oudere zus ‘geholpen’ wordt. Ze gaan naar Koelewijn in Eindhoven. Zijn moeder vertelt het pas als ze op haar sterfbed ligt en de verteller Albert Egberts denkt aan ‘koele wijn’:

[T]ot ik begreep dat ze de naam van de viswinkel bedoelde, waarboven zich de praktijk van haar uitverkoren mevrouw bevond: Koelewijn, in het Eindhovense stadsdeel Stratum. In later jaren nam oom Hasje me er wel eens mee naartoe. Hij was bevriend met de zoon des huizes, die net een Nederlandse rock-‘n-rollhit had met Kom van dat dak af, waarop de oom van een klasgenootje van me saxofoon speelde. (184)

Hier weet Van der Heijden de ‘echte’ geschiedenis in zijn roman naar binnen te halen. Ik vind dat altijd geweldig. Ook omdat dit in het verhaal zo mooi aansluit bij het verhaal zelf. Peter Koelewijn dringt hier in het verhaal, waarmee het verhaal bijna een geschiedenis van ons allemaal wordt. Dat is echt heel krachtig.

Verderop in de roman, refereert de verteller naar Koelewijn en de vishandel zoals alleen maar kan in een roman van Van der Heijden. Albert Egberts noemt het een flinke dosis haat, gekweekt in een engeltjesfabriek boven de viswinkel van Koelewijn.

Zo sluit het persoonlijke verhaal van Albert Egberts tante Tientje mooi aan op een aspect uit het Eindhoven van de jaren ’50. Iets dat overal terugkomt in het werk van A.F.Th. van der Heijden, met name in de romancylus De tandeloze tijd.

A.F.Th. van der Heijden: De helleveeg. Amsterdam: De Bezige Bij, 2013. ISBN: 978 90 234 8391 5 7. 240 pagina’s. Prijs: € 15,00. Bestel

Boekenvraag - #ruudwas

Een boekenvraag daar wilde Ruud wel op antwoorden, maar niet op een vraag met de hashtag #50books. Hij las graag Engels en Duits, maar als je Nederlands sprak, sprak je Nederlands. Is er een goed Nederlands equivalent, waarom zou je dan een Engels woord gebruiken?

De boekenvraag over Duitse boeken is de laatste die hij voor #50books of voor hem #50books heeft beantwoord. Niet alle vragen hadden zijn interesse, al liet hij zich weleens uit de tent lokken. Dan vroeg ik door, volgde een weerbarstig gemopper en stond er ineens een uur later een heel lange blog live.

Als ik dan in mijn wekelijkse samenvatting de bochten te kort nam, ging hij flink te keer, maar verduidelijkte met veel geduld zijn mening als ik niet snapte wat hij precies bedoelde. Dat ook weer. Een blogger zoals er maar weinig zijn: een duidelijke mening die hij ook zonder schaamte aanpaste als je een flinke discussie met hem voerde.

Er zijn maar weinig mensen die dat kunnen en durven. Daarvoor moet je je op je kwetsbaarst laten zien en dat doet niet iedereen. Net als dat hij je zo prachtig kon dollen.

Ik erger mij er altijd een beetje aan als mensen zeggen dat ze komen op een meeting en dan op het laatste moment afzeggen. Veel tweetups hebben daar een handje van. Toen ik de tweetup in Almere organiseerde, kwamen er een handje afzeggingen, waaronder Ruud. Hij tweette dat hij het niet ging redden en wenste ons veel plezier zonder hem.

Ik antwoordde dat ik het jammer vond, maar wenste hem een fijne dag verder. Een halfuurtje later stond hij voor mij. ‘Maar je zou toch niet komen’, zei ik verbaasd. Hij lachte hard en vond het mooi dat hij mij te pakken had gehad. ‘Natuurlijk kom ik’, zei hij. ‘Ik verveelde me alleen in de trein hier naar toe’, grijnsde hij.

Net als de tweetup later in Houten. Ik kwam veel later binnen, maar ik genoot van de verhalen van Ruud. Eigenlijk niks anders dan wat hij blogde. Alleen had ik altijd wat moeite bij zijn blogs het einde te halen. Nu zat ik gekluisterd aan zijn lippen.

Alle ellende kwam even voorbij, maar hij vertelde het net als alle andere dingen die hij vertelde. Ze waren niet zielig, ze waren gewoon Ruud. Hoorden bij hem, net als het eeuwige been, de Belastingdienst en dat hij zijn gezin bewust uit de blogs hield. ‘Dat is een ander leven en dat hoeft niemand te weten’, zei hij.

Net als hoe hij de ideale samenleving zag. Iedereen gelijk, armoede bestrijden door iedereen hetzelfde te geven en zo de wereld een stukje gelukkiger te maken. Een wereld die ik als heel utopisch beschouw, maar die zoals Ruud het vertelde eigenlijk heel logisch was.

Net als de eerste keer dat ik bij Ruud zat. In het theater bij Jacob Jan Voerman, de try out in Utrecht. Hij zat prominent achterin, we schoven aan en bespraken alles alsof we een boek bespraken. Het gesprek kronkelde net zoals we op twitter deden en zo gingen we ook uit elkaar.

Jammer dat hij er niet meer is. De online aanwezigheid. Als je hem een tweet stuurde, reageerde hij binnen een paar minuten.

Zeker als het om boeken gaat, had ik het idee nog zoveel van hem te kunnen leren. Het gemopper stimuleerde juist na te denken. Na te denken over je eigen vraag of antwoord, terwijl hij openstond voor het weerwoord. Weinig mensen die zo omgaan met een mening, terwijl ze zelf een heel duidelijke mening hebben.

Ruud, ik mis je nu al want ik weet zeker dat je op deze blog wel wat op te merken zou hebben.

Waarom blog je over boeken? - #50boeken vraag 16

Afgelopen maandag overleed blogger en lezer Ruud Ketelaar. Op woensdag eerden we hem op twitter met de hashtag: #ruudwas. Prachtige herinneringen kwamen voorbij. Ook over lezen en bloggen over lezen.

#50boeken

Ruud volgde actief #50books en schreef soms ook een blog op een vraag, maar wel onder de noemer #50boeken. Hij weigerde te schrijven onder de Engelse naam zolang er een goed Nederlands alternatief voor handen was.

Meer dan eens wees hij de vraag heel resoluut af, maar als ik doorvroeg, liet hij zich verleiden. Even later verscheen er dan een prachtige blog over het onderwerp.

De lezer Ruud

Een echte lezer. Hij voedde zich met wat hij las, deed er altijd iets mee en schreef er dan een mooie blog over. Als hem dat uitkwam. Hij liet zich zeker niet dicteren elke week mee te doen. Het was de vrijheid die hij nodig had.

De echte lezer

Een echte lezer. Schrijvers worden veel geëerd, maar lezers eigenlijk niet. Zo voelt het bloggen over boeken ook voor mij: schrijven wat je leest. Zo krijgt de lezer een stem, net als dat lezers met elkaar praten over boeken en elkaar zo inspireren.

Door erover te praten of bloggen krijgt een boek nog meer waarde. Niet iedereen houdt van het geklets over boeken, maar de bloggers van #50books blijkbaar wel. Zij kruipen regelmatig achter hun computer om iets te schrijven over een boek dat ze gelezen hebben.

Daarom blijven we deze week heel dicht bij onszelf met de blogvraag over boeken:

Vraag 16

Waarom blog je over boeken?

Ik ben benieuwd naar de motivatie waarom je over boeken schrijft. Postuum is dit ook een eerbetoon aan lezer en blogger Ruud.

Blog mee over #50boeken

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Lezers over de kook - #50books antwoorden vraag 15

Een vraag over een ander soort boeken dan literaire boeken is de 15e vraag van #50books. Het draait dit keer om het fenomeen kookboeken. Hoe is het met de kookboeken in de kasten van de bloggers van #50books gesteld? Een interessante vraag. Ook omdat het interessante antwoorden oplevert.

Op de middelbare school las mijn lerares Nederlands altijd tijdens het koken. Niet in een kookboek, maar in een roman. De aardappels kookten regelmatig door, met alle gevolgen van dien. Als ze aangebrand eten opdoende, was dat voor haar gezin een teken dat ze een goed boek las. De lezers van #50books zijn evenmin fervente lezers van kookboeken.

Passie voor koken
Carel schrijft dat zijn passie koken is en dat hij daarom wel wat kookboeken in huis heeft liggen. Hij leest ze niet echt, bekent hij er meteen bij. In het verleden heeft hij er menig recept uit gehaald, maar nu zoekt hij het minstens zo snel op internet op.

Overigens heeft het koken hem ook geholpen aan de titel van zijn verhalenbundel. Het heet Marokkaans koken en andere verhalen. Volgens Carel omdat kookboeken het zo goed doen en de verhalen om te smullen zijn. Het titelverhaal is een sfeertekening van een kookworkshop. Een verhaal ongetwijfeld spannender en voedzamer dan menig kookboek.

De tel kwijt

Soms raak ik de tel kwijt met de boekenvragen. Het is de 15e vraag en niet de 14e, merkt Niek terecht op. Zeker staan er bij haar thuis kookboeken in de kast. Alleen is er niet zoveel mee gedaan. Ze ziet koken vooral als een noodzakelijk kwaad en laat het liever over aan haar man. Ook hij wijkt niet uit naar het kookboek; hij varieert gewoon op wat hij al kent zonder dat het ooit verveelt.

Noodzakelijk kwaad

Ook Martha leest geen kookboeken. Ze ziet koken als een noodzakelijk kwaad om niet van de honger om te komen. De app ‘receptenvinder’ biedt voor Martha genoeg mogelijkheden om een vegetarische maaltijd in minder dan 20 minuten in elkaar te kunnen flansen. Daarom geen grootse gerechten of fantaseren erover.

Dovemansorendieet

Lezers zijn geen keukenprinsen of -prinsessen. Ze lezen liever dan dat ze koken en over eten lezen ze ook niet zo graag. Dat laat Jannie ook zien. Ze stort zich liever op een vergelijking van Maarten ’t Harts Dovemansorendieet, Over zin en onzin van gewichtsverlies met Kris Verburghs De voedselzandloper. Als ze er 1 moet aanbevelen van deze 2, dan is het wel Maarten ’t Hart. NIet zozeer vanwege de inhoud, maar meer vanwege het literaire tintje.

Groente en weinig aardappelen

Fokke opent met een citaat van Gerard Reve uit Op weg naar het einde: ‘Veel groente en weinig aardappelen, dat eet voor een man niet zo lekker.’ Daarna vertelt hij over zijn eerste kookboek geschreven door Ina Hoffmann: Vlot koken, lekker eten. Een boek dat hij als student kreeg, boordevol met recepten voor gerechten die in een halfuurtje klaar zijn. Niet dat het altijd lukt, maar hij gebruikt het kookboek nog regelmatig.

Kookboeken in keuken

Net als Fokke, heeft leesblogger Ali plezier in koken. Ze probeert graag dingen uit. Daarom staan de meeste kookboeken van haar ook in de keuken. Bij de recepten die ze probeert, stopt ze een geeltje als bladwijzer en notitieblaadje. Maar ook bij Ali dringt het internet meer en meer de keuken binnen. Het is nu eenmaal makkelijker zoeken op computer of mobiel dan in een kookboek.

Lees morgen de nieuwe boekenvraag

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen

Schoppenvrouw

Elke moeder hoopt dat haar kind professor wordt, of president of Nobelprijswinnaar. Dat er in het wiegje ook een toekomstig moordenaar kan liggen, een dictator of een drugskoerier, is niet aan de orde in gedachten.

Toch hebben misdadigers als Volkert van der Graaf en zelfs Anders Breivik of Adolf Hitler allemaal een moeder. Annie M.G. Schmidt schreef er geloof ik ooit een prachtig gedicht over. Ik kan het alleen niet vinden.

Overigens hebben deze misdadigers niet alleen een moeder, maar ook een vader.

In de roman Schoppenvrouw van Mensje van Keulen draait om de voorspelling van dr. Adami. Als 14-jarig meisje bezoekt Paula de helderziende die voor haar een rampzalige toekomst voorspelt. Hij trekt een Schoppenvrouw uit het kaartspel, wat een ramp betekent:

‘Neem geen kinderen, ze zullen je meer verdriet dan vreugde brengen…’ (99)

Om te eindigen met nog een keer de waarschuwing:

‘Je zoekt geluk, maar het geluk kiest zijn eigen weg… Luister daarom nar me en volg mijn raad…. Neem nooit kinderen, het zou je slecht bekomen…’ (99)

De voorspelling hangt als een donderwolk boven haar leven. Haar vriendin Charlie Weber vertrekt weer uit haar leven, maar de voorspelling van de oude voorziener blijft. Niet dat ze er bewust mee bezig is, maar het spookt door haar hoofd. Zeker wanneer het dan ook mis gaat.

De herkenning van de dader is de opening van de roman. Het verhaal verderop gaat daar eigenlijk niet over. Moeder Paula probeert te achterhalen wanneer het bij haar mis is gegaan. Een speurtocht die een roman lang duurt en waar de oplossing langzaam opdoemt.

Is het de voorspelling of gewoon iets anders. Het spookt gedurende het boek door je hoofd. Kan een dr. Adami de toekomst voorspellen? Geen van zijn klanten komt terug, ze zeggen alleen maar dat ze tevreden zijn. Als hij zijn werk juist goed doet en onheil voorspelt, krijgt hij op zijn kop. Hij ziet het goed met de opmerking:

‘Je woede is een bevestiging van mijn gelijk.’ (119)

Of met de oplossing die Paula en haar man bedenken, alles goedkomt, blijft de vraag waarmee je als lezer achterblijft. Zijn de demonen echt overwonnen of is het maar schijn?

Daarmee zet Mensje van Keulen je met haar boek Schoppenvrouw aan het denken, zonder te oordelen. Ze geeft het verhaal een moraal die juist geen moraal is. Dat maakt deze novelle tot een boek waar je even over mag nadenken. De verteller én het verhaal geven het antwoord niet. Dat mag je zelf bedenken.

Als het antwoord er is.

Mensje van Keulen: Schoppenvrouw. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact, 2016. ISBN: 978 90 254 4698 7. 138 pagina’s. Prijs: € 18,99. Bestel

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over Schoppenvrouw van Mensje van Keulen. We lezen dit boek bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Treintjes

Als Albert Egberts’ grootvader in de roman De helleveeg van A.F.Th. van der Heijden met pensioen gaat, krijgt hij van zijn kinderen een plaat hardboard en meters nieuwe rails om te gebruiken voor de uitbreiding van het Märklin-spoorwegnet. Zo zou de trein dadelijk door eeh heus Zwitsers berglandschap rijden met boomrijke dalen en bemoste rotspartijen.

Zijn tante Tiny dreigt het verjaardagsfeest te verstoren zoals ze dat weleens deed, maar het loopt allemaal met een sisser af. De hardboard voor de trein verdwijnt in de schuur. Opa heeft eerst een ander project in de maak, de bouw van Het Monument.

Op een rond plateau moest een kleine, uit hout en gips te vervaardigen obelisk verrijzen, geflankeerd door vier gefiguurzaagde lepelaars, die allemaal met hun snavel omhoog wezen naar een gouden bal op de top van de zuil. (84)

Opa wilde het ding afhebben bij zijn robijnen huwelijk. De ruim 3 jaar die hij daarvoor heeft, mislukt. Net als dat Tiny’s terreur op dit feest wel toeslaat. Ze jengelt hier en neemt op haar manier wraak op haar ouders.

Iets dat in veel families ongetwijfeld herkenbaar is, situaties op feestjes die wat minder leuk zijn dan het feestje moest worden. De helleveeg Tiny is er een meester in, laat Albert Egberts in het verhaal over zijn tante doorschemeren.

Het Zwitserse treinlandschap zal er nooit komen. Het staat symbool voor het pensioen dat anders loopt van verwacht. De vermeende zee van tijd, slaat om in een gebrek aan tijd om de grote knutselprojecten te kunnen voltooien.

Het zijn net echte mensen, de personages in de romans van A.F.Th. van der Heijden.

A.F.Th. van der Heijden: De helleveeg. Amsterdam: De Bezige Bij, 2013. ISBN: 978 90 234 8391 5 7. 240 pagina’s. Prijs: € 15,00. Bestel

Oom Koos

De roman De helleveeg van A.F.Th. van der Heijden draait vooral om de mannen in het leven van Tiny. Hoe een verloofde weggaat omdat ze onvruchtbaar zou zijn en hoe op haar bruiloft haar nieuwe echtgenoot dit ter ore komt. Het feest is meteen afgelopen en de huwelijksreis gecanceled.

De bijzondere relatie met haar echtgenoot Koos beschrijft de verteller prachtig als ze op haar sterfbed ligt. Haar man Koos zwaait naar haar terwijl ze door een beroerte niets kan zeggen.

Nu kwam het ergste. Aan de opgeheven arm opende zich de hand, en Koos begon naar Tiny te wuiven. Niet wapperend, met snelle haaltjes, maar langzaam door de lucht vegend, zoals je iemand op een zich verwijderende boot vanaf de kade uitzwaait. En niet zomaar even, nee, traag en langdurig – zoals de koningin en Sinterklaas, eenmaal aan het wuiven, niet van ophouden wisten. (234)

Op zijn vraag waarom zijn oom dit doet, antwoordt oom Koos dat hij het doet om haar bij de les te houden. Ze mag niet wegzakken van hem. In de toespraak bij haar begrafenis refereert de verteller prachtig naar het leven van Tientje Poets, maar hij verzwijgt evenveel. Daarmee lijkt de proloog van deze roman veel meer op de toespraak die Albert Egberts bij de begrafenis had moeten voordragen.

A.F.Th. van der Heijden: De helleveeg. Amsterdam: De Bezige Bij, 2013. ISBN: 978 90 234 8391 5 7. 240 pagina’s. Prijs: € 15,00. Bestel

De helleveeg

In het 5e deel van de Tandeloze tijd van A.F.Th. van der Heijden, De helleveeg komt een persoon die in de eerdere delen een kleine rol vervulde. Het is de tante van Albert Egberts, tante Tiny, de zus van zijn moeder. De geschiedenis van zijn tante met de bijnaam Tientje Poets, een heuse helleveeg, wordt in dit boek behandeld.

Gedurende de roman komt het verhaal van deze bijzondere tante naar voren. Het is de geschiedenis van een vrouw die geen kinderen heeft en leidt aan smetvrees. Geen huis is schoon genoeg. Ze loopt met een helgele stofdoek in haar jaszak om overal waar ze komt vliegensvlug een terloopse veeg over de armleuningen van het meubilair te geven.

Het is een prachtig verhaal vol herinneringen aan een vervlogen tijd. De helleveeg geeft een heel eigen beeld van een periode. De verteller Albert Egberts belicht in deze roman de geschiedenis van het gezin van zijn moeder. Het is een intrigerend verhaal waarin bepaalde dingen onder de tafel geveegd worden, met alle gevolgen van dien.

Het zijn schokkende gebeurtenissen rond seksualiteit en misbruik. De misbruikten staan hierbij in het nadeel. Het gaat om een man die de verteller al veel eerder aanhaalt. De vader van een vriendinnetje in de buurt, die Albert Egberts moeder al wil misbruiken, maar zij slaat van zich af. Ze spreekt hier met niemand over, vooral haar ouders niet:

‘Duizend keer liever een beetje aangerand te worden door Nico van Dartel dan erover praten tegen mijn ouwelui. Alles moest altijd met de mantel der naastenliefde bedekt worden, ook al maakten ze je eigen kind voor de rest van d’r leven diep ongelukkig.’ (73)

Her verhaal gaat hier in eerste instantie vooral niet over. De hoofdpersoon van de Tandeloze tijd verhaalt vooral over zijn bijzondere relatie met zijn tante. Ze is jonger dan zijn moeder en ze lijkt wel de eerste vrouw te zijn op wie hij verliefd wordt. Tiny staat daarmee symbool voor de jgugdige onschuld. Ze geeft hem zelfs seksuele voorlichting.

De herinnering aan die onschuldige momenten winden hem later vooral op. Van der Heijden weet in zijn roman op een buitengewoon knappe manier alle dingen die hij als klein kind ziet, als hij ouder is te laten duiden. Het verhaal van zijn tante komt pas veel later aan het licht. Dan komt de echte helleveeg aan het licht, een vrouw met rouwrandjes onder haar nagels.

A.F.Th. van der Heijden: De helleveeg. Amsterdam: De Bezige Bij, 2013. ISBN: 978 90 234 8391 5 7. 240 pagina’s. Prijs: € 15,00. Bestel

Lees jij kookboeken? - #50books vraag 15

Boeken waarvan er heel veel van over de plank gaan zijn kookboeken. Een apart soort boeken boordevol met recepten van lekkere maaltijden, die er op het plaatje lekkerder uitzien dan wanneer jij ze hebt gemaakt.

Bij mij weten is het thema van de boekenweek nog niet koken of eten geweest. Dat terwijl er heel wat wordt gekookt en gegeten in boeken. Receptenboeken, boeken met eten als thema, dieetboeken en verhalen, gedichten en romans waarin eten een belangrijke rol speelt. Zonder veel moeite is daar een erg interessante bloemlezing van bij elkaar te brengen, is mijn overtuiging.

Daarom gaat de boekenvraag voor vandaag over kookboeken in de boekenkast: heb je kookboeken of andere boeken in relatie met eten en raadpleeg je ze vaak? Of kijk je eerder voor recepten en diëten op internet of in een notitieboekje waarin je de recepten hebt verzameld?

Bovendien is het de grote vraag, net als met woordenboeken of de encyclopedie, lees je hem of noemen we dit eerder raadplegen?

Vraag 15

Heb je kookboeken en lees of raadpleeg je ze weleens?
Ik ben benieuwd naar de antwoorden.

Blog mee over #50books

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Taboeloos - #50books antwoorden vraag 14

Een kunstenaar die zijn ‘guilty pleasures’ als geen ander wist te etaleren is misschien wel Gerrit Komrij. Of het nu een encyclopedie boordevol winden was, een handvol vieze plaatjes of juist een boek vol penissen. Het maakte voor hem niks uit. Hij las het en vertelde er smakelijk over aan iedereen die het wilde of juist niet wilde horen.

Geen taboes

Voor Carel zijn erg geen taboes. Zijn geweten is zo ruim als het Vreeburg van voor de laatste bouwwoede, schrijft hij. Waarom geheimzinnig doen over een stripboek dat je leest of een boek met een flink portie seks erin. Daar komt bij dat Carel helemaal niet het gevoel heeft dat hij zich zou moeten verontschuldigen tegen iemand als hij een bepaald boek leest.

Doen waar ze zin heeft

Ook Niek heeft weinig last van ‘guilty pleasures’. Ze kijkt, leest en luistert alles waar ze zin in heeft. Daar is niet een speciale geheimzinnigheid voor nodig. Daarom peinst ze zich in haar blogje over deze vraag wat haar ‘guilty pleasures’ zijn. Als ze er zijn, zijn ze er niet voor haar. Ze is een open boek en kent geen geheimen.

Oplettende lezer

De oplettende lezer Fokke, stelt dat de vraag al in 2013 is gesteld door Peter. Het antwoord dat hij toen gaf, geldt nog steeds stelt hij in de begeleidende tweet en ook in het postscriptum onder de blog van toen. De toezegging om het tweede deel van de memoires van Theo Kars te gaan lezen, heeft hij nog niet vervuld. ‘Echt niet’, schrijft Fokke met een ontdeugende knipoog, zodat je als lezer echt even twijfelt.

Ontspannen bezigheid

Bestaan er boeken die je als ‘guilty pleasure’ leest? Dat vraagt bibliothecaresse en lezeres Jannie zich af. Lezen is vooral een ontspannende en plezierige bezigheid. Als je er plezier aan beleeft, waarom zou je je er dan schuldig over moeten voelen. Het doet er dan niet zoveel toe wat je leest, het belangrijkste is dát je leest.

Jannie roept ook op Schotschrift van Alex Boogers te lezen. Hij roept uitgevers, schrijvers, boekhandelaars en bibliothecarissen op om lezers te gaan zoeken op plekken waar je ze niet verwacht. Waarom zouden intellectuelen alleen maar lezen? Mag iemand geen genoegen beleven aan het lezen van een kasteelromannetje of Marvel-strip?

Weinig last van geweten

Ook Ali heeft weinig last van het geweten als het om lezen gaat. Ze leest gewoon waar ze zin in heeft en speelt absoluut niet met de gedachte dat voor iedereen geheim te houden. Al las ze als kind G-man Jerry Cotton een boek vol moord en doodslag, niet echt bevorderlijk voor de kinderziel. Ze heeft er weinig ‘schade’ aan overgehouden. De filmsterren op de cover van deze boekjes zeggen haar niks na al die jaren. Het heeft haar geen kwaad gedaan, dus waarom zou je zulke boekjes niet mogen lezen?

Opgelegde leeswetten

Voor Peter ligt het ‘guilty pleasure’ niet in het verbodene van een bepaald boek dat hij leest. Het zit juist verborgen in het overtreden van de eigen ‘leeswetten’ die hij zichzelf heeft opgelegd. Zo onderbreekt hij het lezen van alle boeken van Kosinski voor de andere verleidingen die voorbij komen. Zoals het boekenweekgeschenk en boeken van Arnon Grunberg en Jelle Brandt Corstius. Deze ‘verboden boeken’ helpen hem om weer verder te gaan met het grote Kosinski-project. Afwisseling doet eten, zoals het spreekwoord ook zegt.

Suske en Wiske

Martha heeft onder haar dikke rijen met boeken als Dubbelspel van Frank Martinus Arion of Het beloofde land van E. du Perron, een plankje met heimelijke genoegens. Het zijn de stripboeken van Suske en Wiske waar ze vroeger naar uitkeek in de zomervakantie. Nu pakt ze de volwassen versie in de hand, de reeks Amoras. Al is ze geschrokken hoe volwassen zijn geworden.

Lezen wat je leuk vindt

Zo zijn bijna alle boekenbloggers erover verbaasd dat je ‘guilty pleasures’ zou hebben. Je leest wat je leuk vindt en dat is de norm. Daarvoor mag een boek best wat ondeugends in zich hebben.

Lees morgen de nieuwe boekenvraag

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen

De nieuwe Kratz

In de roman De nieuwe Kratz van Gerard van Emmerik brengt de verteller 2 ogenschijnlijk aparte verhaallijnen bij elkaar. Het is het verhaal van de Julien, die in de steek is gelaten door zijn vader én moeder. De jongen zit in een tehuis voor jongens en is op zoek naar zichzelf en zijn vader. Hij voelt zich heel verantwoordelijk voor zijn labiele moeder en probeert hij zo vaak mogelijk te bellen.

Het andere verhaal is het verhaal van Hildegard en Karl Kratz. Ze hebben hun zoon Maikie verloren en zoeken nu een plaatsvervanger, een ‘nieuwe Kratz’. Daarbij heeft Hildegard een enorm schuldgevoel over de dood van haar zoon en probeert ze het haar nieuwe zoon Julien zo goed mogelijk naar de zin te maken. Ze doet dit bijzonder geforceerd.

Niet het hele verhaal

Haar man Karl worstelt op zijn manier met de dood van zijn zoon. Het echtpaar lijkt juist uit elkaar te groeien door de dood van hun kind in plaats van dat ze nader tot elkaar komen. Ze vertellen elkaar niet het hele verhaal en als lezer geven deze geheimen de spanning in het verhaal.

Overal voel je dat het niet klopt, alleen krijg je er de vinger niet achter. Dat begint al met de openingszin van de roman:

Maar Julien leeft. Hij ligt op het gazon, hij wacht, met Neil, blond, vadsig, naast zich. (5)

Julien is al wat ouder en heeft het geluk nog met zijn nieuwe ouders mee te mogen. De oudere, dikke Neil heeft de pech dat niemand hem nog in huis wil. Te oud. De ouders van de nieuwe Kratz kiezen ook niet voor Neil, maar de net iets jongere Julien. Al ontdekt de lezer pas veel later waarom ze écht voor hem gekozen hebben.

De ouders lijden onder het verlies van hun zoon Michael. De nieuwe Kratz mist zijn moeder. Soms probeert hij haar te bellen op zijn mobiel, maar ze heeft geen oog voor hem. Zijn nieuwe moeder Hildegard, heeft bijna teveel oog voor hem. De hele dag achtervolgt ze hem met haar onzekere vragen.

Relaas van de onkunde

Daarmee is de roman vooral een relaas van de onkunde van mensen, de onhandigheid en het egoïsme waarmee ze zich laten drijven. Daarbij overkomt Julien het leven vooral. Hij zoekt de hoop en het vertrouwen, maar vergeet dat hij het vooral in zichzelf draagt. Dat terwijl Hildegard vooral handelt vanuit het schuldgevoel voor het verlies van haar zoon Maikie.

Dan is het vooral de vraag of Gerard van Emmerik erin slaagt dit in een goed verhaal te verweven. Hij weet de verschillende sferen, de tegenstrijdige situaties rond hoop en vrees, mooi te verwoorden.

Oppervlakte

Het verhaal blijft daarbij wel aan de oppervlakte drijven. Deels doordat het verhaal teveel hangt aan de ontrafeling aan het einde, maar ook omdat het verhaal teveel rond deze mensen blijft cirkelen en daarmee weinig nieuws in zich heeft. Dat is best jammer, want zo komt het verhaal niet echt los en blijft teveel op het papier hangen.

Gerard van Emmerik: De nieuwe Kratz. Nieuw Amsterdam, 2015. [2e druk 2016]. ISBN: 978 90 468 1999 9. 224 pagina’s. Prijs: € 18,99 Bestel

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over De nieuwe Kratz van Gerard van Emmerik. We lezen dit boek bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.

Zink

Het boekenweekessay is vaak interessanter dan het boekenweekgeschenk. Dat geldt dit jaar zeker voor het essay dat de Vlaamse cultuurhistoricus David Reybrouck schreef voor deze boekenweek. Hij schrijft over het neutrale gebied Moresnet, dat meteen onder Limburg ligt tussen België en Duitsland.

Het gebied staat onder discussie bij het Verdrag van Aken in 1816 vanwege de zinkmijn. Daarom is het de taartpunt van 3,44 vierkante kilometer tijdelijk neutraal in afwachting van de definitieve uitkomst. Ze verwachten in 1816 dat dit binnen een paar jaar wel zou gebeuren, maar de geschiedenis laat het gebied tot 1919 neutraal.

Aan de hand van de laatste mensen die nog geboren zijn in het gebied, vertelt hij het verhaal van deze bijzondere enclave, de kleinste staat in Europa na de 2 stadstaten Monaco en Vaticaanstad. Het levert een mooi verhaal op over een gebied dat even een vrijstaat wordt. In beide Wereldoorlogen worden ze ingelijfd bij Duitsland en moeten meevechten in de strijd.

Daarmee vertelt David van Reybrouck het verhaal van de Europese geschiedenis van de 21e eeuw in een handzaam boekje. Het gebied van enkele vierkante kilometers voornamelijk bos en zinkmijn geeft een mooie impressie van dit deel van de geschiedenis.

David van Reybrouck: Zink. Boekenweekgeschenk. Uitgeverij De Bezige Bij in opdracht van CPNB, 2016. ISBN: 978 90 596 5358 0. 64 pagina’s. Prijs: € 2,50. Bestel

Museum De Fundatie - Topstukken

De algemene expositie valt een beetje in het niet bij de grote tentoonstellingen van Ans Markus, Rood en de enorme foto-expositie met werk van meer dan 25 Nederlandse fotografen. Wij kijken er niet zo erg naar. Voor ons trekt het werk van Ans Markus meer de aandacht. Ook de expositie rond de communistische tijd in Rusland, Rood, staat niet erg in onze belangstelling. Je moet je aandacht verdelen.

Van topstukken valt onmiddellijk het grote werk van Jan Cremer in het oog. Het is een gigantisch schilderij, waarbij ik Doris iets vertel over de bijzondere schildertechniek van Jan Cremer. Het is het schilderij waar Jan Cremer 1 miljoen gulden voor vroeg in 1961: La Guerre Japonaise. Het schilderij is nooit verkocht, tot De Fundatie het schilderij vorig jaar kocht.

Voor het schilderij demonstreer ik hoe Jan Cremer ruim 50 jaar geleden de verf rechtstreeks vanuit de pot op het doek smeet. Ook was hij in de weer met de verfbrander en met andere technieken om het schilderij relief te geven. Geen idee wat het moet voorstellen, al verwijst de rode bol in het meest linkse paneel, naar Japan en de zon.

De schilderijen van Lucebert vindt Doris erg mooi. In tegenstelling tot het werk van Cobra-genoot Karel Appel van wie iets verderop een schilderij hangt van zijn muze Machteld. De hoed op haar hoofd is best grappig, net als de cirkels die de rondingen verbeelden. De boomschors van Karel Appel die in het zaaltje hangt, herkennen we uit het Gemeentelijk museum in Den Haag. Hier lijkt hij op een eend die wegvliegt.

De schilderijen van Ans Markus blijven hangen in je gedachten. Je vergeet ze niet snel, zeker ook de combinaties van schilderijen van schilders die haar voorbeeld zijn. Ze weet haar stijl hier heel mooi tussen te plaatsen. Dat maakt het tot indrukwekkende getuigen van haar eigen schilderkunst.

Terwijl we even koffie drinken in de espresso-bar genieten we van het uitzicht over Zwolle. Recht voor ons de hoge muren en daken van de Grote of Michaelskerk, iets opzij de Onze Lieve Vrouwekerk met de toren die aan een peperbus doet denken. Een prachtig gezicht. Ook omdat de nieuwbouw van dit gebouw laat zien hoe mooi oud en nieuw met elkaar kunnen samensmelten.

De enorme bol op het 19e eeuwse pand, maken het gebouw extra opvallend, maar het lijkt geen moment het originele gebouw in de weg te staan. Iets wat ik wel heb met de badkuip die tegen het Stedelijk Museum in Amsterdam is aangebouwd. Een project dat ongeveer gelijktijdig met Museum De Fundatie gereed kwam.

We dwalen nog even lekker rond door het gebouw. Het heldere licht en de ruime indeling doet de drukte vergeten. De schilderijen komen prachtig tot hun recht in dit mooie museum. We genieten nog na als we buiten staan en een rondje wandelen door Zwolle, langs de huizen van letterkundigen als Rhijnvis Feith en Potgieter.

Ans Markus in Museum De Fundatie

De tentoonstelling met een overzicht van het werk van Ans Markus is de reden dat we Museum De Fundatie in Zwolle bezoeken. Eigenlijk had ik al eerder willen gaan toen de grote overzichtstentoonstelling van Jan Cremer was, eind vorig jaar. Het kwam er niet van, maar het interview met Ans Markus in december, heeft mij erg nieuwsgierig gemaakt. Ik sprak haar kort voordat de tentoonstelling in Zwolle zou worden ingericht. Ze werkte hard om alles ervoor in gereedheid te brengen. Zo wilde ze de serie rond Verdriet afhebben.

Het is gelukt, heb ik gezien. Het is een prachtige tentoonstelling geworden met ongelooflijk veel schilderijen uit haar atelier. Het grote werk rond de cyclus van leven, valt onmiddellijk op in de grootste zaal. Het beheerst de hele wand, de serie rond verdriet is aan de zijwand gepositioneerd. Aan de andere kant de schilderijen van haar moeder. Intrigerende beelden.

Zo bij elkaar is het een imposante weergave van haar werk. In de kleinere zijzalen is iets thematischer te werk gegaan. Daar hangen wat meer schilderijen uit eerdere periodes. Ze heeft veel werk gemaakt, waarbij ze ondermeer beroemd is geworden met de schilderijen van de geblinddoekte vrouwen.

Ook het thema Medea en de grote schilderijen van ruimtes komen aan bod. Of de vrouw die in een reeks spiegels kijkt, het is haar dochter, maar het lijkt wel of je naar Ans kijkt. De intrigerende zelfportretten waarin de schilderes je recht in de ogen kijkt. Intrigerend en bijna intimiderend. Ook heel kwetsbaar. Ze spaart zichzelf niet in deze schilderijen. Je kunt erin verdrinken, de beelden.

Natuurlijk is er meer, veel meer. Op de vierde verdieping, bij de espresso-bar, hangen eerbetonen aan meesters als Vincent van Gogh, Edward Munch, Pablo Picasso en Hoppen. Stuk voor stuk heel mooie composities waarbij in het midden de meester op moderne wijze wordt weergegeven.

Iets verderop hangen schilderijen met een eerbetoon aan couturiers. Ze geeft zichzelf weer in de mooiste jurken. De kleding lijkt uit het doek te komen, met alle plooien, zoals ze valt. De persoon die ze draagt, doet er bijna niet toe. Zeker ook omdat de achtergrond donker is en alle aandacht op de kleding zelf valt. Heel intrigerend, zelfs als je niet zoveel met kleren heb. Ans Markus is echt een liefhebber van kleding en dat vind je terug in deze schilderijen.

De tentoonstelling met een overzicht van het werk van Ans Markus is tot en met 17 april te zien in Museum De Fundatie in Zwolle.

Guilty Pleasures - #50books vraag 14

Het is soms lastig de juiste vraag bij de week te vinden. Daarom heb ik via een #dtv een boekenvraag gesteld. Het leverde een leuke vraag op van Liesbeth over ‘guilty pleasure’-boeken. Heb je die boeken en wat doe je ermee?

Een interessante vraag. Boeken waar je je eigenlijk een beetje voor schaamt dat je ze leest. Net als dat je een roddelblad alleen maar bij de kapper leest en vieze plaatjes altijd per ongeluk ziet. Dat geldt ook voor televisieseries en slechte films. Of dat je om André van Duin erg kan lachen.

Deze week vertelde ik bijvoorbeeld dat ik gek ben op de film Groundhog Day. Zeker, het is niet echt een goeie film op het idee na, maar hij is heerlijk om naar te kijken. Dat geldt ook voor films als Home Alone, al stopt het voor mij echt na de tweede film.

Wat ik bij films snel heb is dat ik het zonde van mijn tijd om een slechte film de hele tijd uit te zitten. Een slecht boek lees ik bijna altijd uit of ik begin er helemaal niet aan. Het lijkt minder erg op een of andere manier, terwijl het minstens zo erg.

Verder praat je natuurlijk niet over ‘guilty pleasures’, anders zouden ze niet meer ‘guilty’ zijn. Het zijn heimelijke genoegens. Boeken waar ik echt plezier aan beleef en waar voor mij toch een label ‘guilty’ aan hangt, zijn de dagboeken van Jan Wolkers. Heerlijk om te lezen, boeken van een vrije man die helemaal zijn eigen draai in het leven gevonden heeft.

Daarom de vraag van deze week voor jou:
Heb je ook ‘guilty-pleasure’ boeken en lees je die stiekem of juist niet?

Ik ben heel nieuwsgierig naar jullie verhalen.

Blog mee over #50books

Schrijf een blog over de vraag van vandaag en laat hieronder in de reactie een linkje naar je site staan. Heb je zelf een idee voor een vraag? Ze zijn van harte welkom. Mail gerust een vraag of stel hem in via het contactformulier.

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen.

Tijd voor de tijd - #50books antwoorden vraag 13

Een lastige vraag vorige week, gerelateerd aan het verschuiven van de klok naar de zomertijd. Hoe staat het met het spel met de tijd in de literatuur? Wordt daarin ook naar hartelust een uurtje vooruit of terug gedraaid. En wat betekent het voor de lezer?

Ik was bang dat de vraag te vaag zou zijn, maar ik ben ontzettend blij met de antwoorden. In de reacties geeft ieder een heel eigen invulling. Sommige boekenbloggers gaan zelfs boeken herlezen waar ze goede herinneringen aan koesteren.

Hyperion van Dan Simmons

Voor Niek is het spel met de tijd bij uitstek te vinden in de Science Fiction. De tijdreizen zijn helemaal geschikt in dit genre. Het lijkt hier te horen. Bovendien kan in deze verhalen de tijd op zijn kop worden gezet.

Ze haalt Dan Simmons roman Hyperion aan. De planeet Hyperion laat je hoofd zoemen, stelt ze. Dat zoemen wordt ook veroorzaakt door de tijdtombes waarbij je terug en vooruit in de tijd kunt gaan.

Dat Niek het in haar reactie geen literatuur noemt, doet geen afbreuk aan het gegeven. Het is een prachtverhaal en klinkt vele malen heftiger dan het 1 keer ronddraaien van de grote wijzer op de klok bij de zomertijd.

The Time Traveler’s Wife van Audrey Niffenegger

Boekenblogger Ali moet aan een aantal boeken denken, maar in het bijzonder aan The Time Traveler’s Wife van Audrey Niffenegger. Een tijdreizende liefdesgeschiedenis. Eem intrigerend boek dat soms lastig te volgen is.

Suske en Wiske

Peter herinnert zich de stripboeken van Suske en Wiske bij zijn oom. Daar vindt in het deel De tuf-tuf-club de professor Barabas een teletijdmachine uit. Het geeft de boekenreeks een heel nieuwe impuls. Meteen reizen de Antwerpenaren naar het verleden en vertellen zo de geschiedenis van België, Nederland en nog veel meer andere landen.

Het spel met de tijd doet zeker ook denken aan een indrukwekkende romanreeks als De tandeloze tijd van A.F.Th. van der Heijden. Hier ontworstelt de hoofdpersoon zich aan de tijd door te leven in de breedte. Daarmee laat Van der Heijden dat hij op verschillende manieren invulling geeft aan de tijd in zijn werk.

Omgekeerde tijd

Martha kiest voor The curious case of Benjamin Button van F. Scott Fitzgerald. Ze heeft het boek niet gelezen, maar de film waarin de hoofdpersoon een omgekeerd leven leidt, heeft indruk op haar gemaakt. Ze heeft hem zelfs meerdere keren gezien. Uiteindelijk sterft Benjamin Button als baby.

Ook Martha moet aan boeken met tijdreizen denken. Zij haalt De tijdmachine van Wells aan. Hierin haalt de hoofdpersoon zijn overleden geliefde terug, maar telkens als hij haar redt, verliest hij haar opnieuw. De tijdmachine vraagt het leven van zijn geliefde. Daarmee is het een onmogelijke keuze.

De trein der traagheid van Johan Daisne

Voor Jannie is de boekenvraag van deze week reden om een boek uit haar boekenkast te herlezen: De trein der traagheid van Johan Daisne. Een magische realistisch boek dat 50 jaar geleden grote indruk op haar maakte door het spel met de tijd. Ik vind het onwijs gaaf om te lezen dat door een boekenvraag mensen een specifiek boek oppakken en gaan (her)lezen.

Het boek viel Jannie een beetje tegen, schrijft ze. Ze vindt het nu oubollig taalgebruik en de roman komt een beetje traag over. Dat kan gebeuren met boeken die je vroeger bewonderde en later weer herleest. Maar hetzelfde boek heeft je beïnvloed waardoor je nu ook een andere leeshouding hebt gekregen. Daarom ben ik onder de indruk van het verhaal van Jannie en bijna geneigd een boek van Johan Daisne te gaan lezen.

Lees morgen de nieuwe boekenvraag

#50books

De leesvraag #50books is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf de eerste vraag doe ik regelmatig mee. Naar overzicht van alle vragen

Broer

Het boekenweekgeschenk van Esther Gerritsen is zoals andere boekenweekgeschenken, aardig om te lezen maar dan heb je ook alles gezegd. Ik las 2 jaar geleden het boekenweekgeschenk van Tommy Wieringa en vond het resultaat tegenvallen. Hetzelfde gevoel heb ik bij het lezen van Broer van Esther Gerritsen.

De opening van Broer is best mooi: de financieel directeur Olivia wordt vlak voor een belangrijke vergadering met de aandeelhouders gebeld. Het is haar broer Marcus. Hij vertelt in tranen dat hij op de operatietafel ligt en zijn been dreigt te worden geamputeerd.

Aandeelhouders

Het bericht haalt Olivia helemaal uit het verhaal dat ze de aandeelhouders zou vertellen over de financiële situatie van het familiebedrijf. Een winkel in serviesgoed en alles wat er in de keuken nodig is. Ze heeft al jaren geen contact meer gehad met haar broer, maar na het telefoontje onderneemt ze meteen actie. Ze verlaat de aandeelhoudersvergadering nog voor hij goed en wel begonnen is en gaat op zoek naar haar broer.

Het voorval zet alles meteen op scherp. Je wilt als lezer alles weten. Wat is dat voor een broer en waarom voelt Olivia zich opeens verplicht om achter hem aan te gaan. Zij lijkt iemand die alles voor elkaar heeft, terwijl haar broer van de ene mislukking in de andere is gevallen. Het voorval met het been brengt haar uit balans.

Belangrijke broer

Langzaam valt de held Olivia van haar voetstuk. De broer om wie ze nooit gaf, blijkt belangrijker voor haar te zijn dan ze eerder dacht. Hij haalt haar helemaal uit balans en je ziet haar langzaam maar zeker in de afgrond vallen. Marcus bemoeit zich met alles en weet zelfs een relatie op te bouwen met de aandeelhouders van de winkel waarvan Olivia de financieel directeur is.

Of zoals haar broer tegen haar man en zoons verteld:

‘Het is natuurlijk een hele hysterische vrouw.’ (85)

En Marcus vergelijkt zijn zus met oma Riet, die knettergek was. Ze ging inrichting in en inrichting uit. Ze smeet met pannenkoeken wat Marcus afschuwelijk vond en Olivia niet begrijpt:

Hoezo was dat ‘afschuwelijk’ geweest? Zo was oma Riet, ze was dol op oma Riet. Gunst ja, ze zmeet met zaken en ze verdween zo af en toe een paar maanden, maar met niemand kon je zo’n plezier hebben als met oma. (86)

Er komt hier het verhaal naar boven van een broer en een zus die allebei anders in het leven staan. Ze hebben allebei dezelfde jeugd gehad, maar anders beleefd. Dat verhaal komt naar boven, alleen mist het verdere uitwerking waardoor het einde een paar pagina’s verder, wel erg abrupt overkomt.

Mooi basisidee

Daarmee is Broer een verhaal dat een mooi basisidee bevat, maar dat niet mooi uitgesponnen is. Het mist de diepgang die het nodig heeft en is daarmee een verhaal dat teveel hooi op de vork heeft. Best jammer, dat daarmee ook dit boekenweekgeschenk in een teleurstelling eindigt.

Esther Gerritsen: Broer. Boekenweekgeschenk. Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, 2016. ISBN: 987 90 5965 360 3. 96 pagina’s. Gratis in Boekenweek bij aanschaf van € 12,50 aan boeken. Meer informatie.