Seksueel misbruik in kerk niet nieuw

Reynaert de vos leert Cuwaert de haas het credo zingen en maakt hem kapelaan

Het seksueel misbruik in de katholieke kerk beheerst in Nederland al zeker een jaar de media. Gisteren riep commissievoorzitter Deetman misbruikers op zich te melden. Daarvoor speelde het onderwerp in ondermeer de Verenigde Staten en Engeland. Centraal staat vooral het seksueel misbruik bij jonge kinderen door vertegenwoordigers van de kerk (kapelaans, pastoors en andere priesters).

Het is echter een misvatting te denken dat dit seksueel misbruik iets van de laatste jaren is. Zoals Huub Oosterhuis op NRC.nl zei: 'sekssandalen zijn inherent aan het celibaat'. Zolang de kerk en het bijbehorende celibaat bestaan, zijn er seksschandalen. Het klinkt een beetje vreemd maar in vroeger tijden is er vooral niet over gesproken en werden de daden 'met de mantel der liefde' bedekt.

Een van de fraaiste voorbeelden van seks, taboe en de Middeleeuwen is te vinden in het boek Van den vos Reynaerde. Dit is een werkelijk meesterwerk waarin aan het begin van het verhaal over de wandaden van de vos Reynaert wordt verteld. Hier staat een legendarische scène over wat Reynaert wel niet heeft gedaan bij Cuwaert de haas:

Ghelovede te leerne sinen crede
Ende soudene maken capelaen.

Met het gebedenboek in de hand moest Cuwaert de tekst oplezen en zingen, waarbij Reynaert hem misbruikte:

Ende hadde Coewaerde bi der kelen
Ende soude hem thoeft af hebben ghenomen,
Waer ic hem niet te hulpen comen
Bi avontueren in dien stonden.
Siet hier noch die verssche wonden
Ende die teekine, heere coninc,
Die Coewaert van hem ontfinc.

Lange tijd is over de preciese daden veel onduidelijkheid geweest, schrijft Frits van Oostrom in zijn literatuurgeschiedenis Stemmen op schrift over dit meesterwerk van de Middeleeuwen en de Middelnederlandse letterkunde.

Van Oostrom haalde dit voorbeeld ook altijd aan in een hoorcollege over humor in de Middeleeuwen. Vooral seksueel getinte opmerkingen zijn ruim 800 jaar nadat het boek geschreven is moeilijk te achterhalen. Dat vraagt veel onderzoek. Dat in bovenstaande seksuele taboes aan de orde komen is na lang onderzoek, met een zeer treffende afbeelding van Reynaert die Cuwaert het Credo leert zingen en hem van achteren neemt.