Paul Theroux neemt in China, per trein de weg naar China over land en reist met een gezelschap met de Transsiberië Expres en de Trans-Mongolië Expres. Hij is niet op de hoogte van groepsreizen en weet eigenlijk niet wat het precies betekent om zo’n reis te maken met een groep. De meest elementaire dingen weet hij eigenlijk niet.
Bijvoorbeeld dat Engelsen met een gezelschap reizen om geld te besparen en zich te bedrinken. Of dat Amerikanen met dergelijke tours reizen om anderen te ontmoeten en op te scheppen over eerdere trips met anderen. Of dat Australiërs alleen maar naar huis willen en alles onderweg vergelijken met hun land.
Bij het vertrek van de trein uit Londen, beseft Paul Theroux al snel dat hij met deze mensen tot in China opgescheept zit. Ook ontdekt hij spoedig het meeste elementaire ding van een groepsreis waar hij niet van op de hoogte is: het totale gebrek aan privacy. ‘Het was een aanhoudende uitwisseling van namen en informatie, bijna vanaf het begin, en als je hun namen vergat, herinnerden zij je eraan.’ Dan volgt een opsomming van de deelnemerslijst, waarna elk echtpaar en elke medereiziger uitgebreid aan bod komt.
Paul Theroux noemt zich Paul. ‘Ze gaven de voorkeur aan voornamen en hebben nooit gevraagd wat mijn achternaam was.’ Dat komt goed uit, want ergens vreest hij te zullen worden ontmaskerd. Dan zal hij overal iets over moeten vertellen omdat hij de reis eerder gemaakt heeft. Een verplichting als ‘ongesalarieerd gids’. Dan moet hij weten of dat thermosflesachtige ding in de verte een kerktoren is of iets anders. En daar heeft hij weinig zin in.
Hij baalt er al genoeg van dat hij nauwlettend in de gaten wordt gehouden. Hij kan geen aantekening maken of iemand maakt er wel een opmerking over. Hij probeert zich afzijdig te houden en schrijft op grote lege briefkaarten om niet de indruk te wekken dat hij aantekeningen maakt. Het lukt nauwelijks.
Bovendien vreest Paul Theroux herkend te worden. Hij verschijnt geregeld op televisie, dus als een Amerikaan of Engelsman hem bekend vindt voorkomen kan het best. Net als in Berlijn waar een Amerikaanse vrouw hem bij de opera herkent. Hij vindt het fijn om openhartig over zichzelf te kunnen praten. Het voelt als overspel. ‘Om vijf uur de volgende ochtend voegde ik mij weer bij de groep, en het was of ik terug was bij een heel stel verre familieleden.’
Dan komt op de eerste dag in de Transsiberië Expres één van zijn boeken ter sprake:
‘Wilma zei: ‘Ik zou er wel wat over willen lezen.’
Blinde Bob zei: ‘Heb je dat boek van Paul Theroux gelezen, over reizen met de trein?’
‘Nee,’ zei Wilma, en toen vroeg ze aan mij: ‘Heb jij het gelezen?’
Ik drukte mijn gezicht tegen het raam en zei: ‘Kijk eens naar die berken! Is het niet verbijsterend dat je nooit een dikke berk ziet! Ze zijn allemaal even slank. Waarom denken jullie–’
‘Ik heb het gelezen,’ zei Morthole aan de andere kant van het tafeltje. ‘De Gurneys hebben een van zijn boeken bij zich, ik weet niet welk. Ik heb Malcolm erin zien lezen in zijn coupé.’
Ik knoopte in mijn oor dat ik de Gurneys moest vermijden, maar toch voeld ik me – zoals ik hier zat – een huichelaar.’ (47)
Het is De grote spoorwegcaroussel dat Malcolm Gurney bij zich heeft. Paul Theroux is het helemaal niet eens met de Paul Theroux die dertien jaar eerder op de trein zit. Alles is veranderd en de meeste veranderingen zijn verbeteringen, constateert de Amerikaanse reiziger. De politiek van Gorbatsjov heeft een goede uitwerking op het personeel en de trein: schone rijtuigen, vriendelijke conducteurs en geen dronkenschap.
‘Eén keer citeerde Malcolm Gurney goedkeurend die betweterige reiziger Theroux, die deze reis enkele jaren daarvoor had gemaakt. Iedereen aan tafel luisterde geïnteresseerd en was het er zo te zien mee eens. Ik scheen de enige aanwezige te zijn die het niet eens was met de buitensporige generalisaties, dus excuseerde ik me en ging ik weg.’ (49)
Eigenlijk zou hij zich bekend willen maken en vertellen dat de trein van nu veel schoner en netter is dan de trein in 1973. Maar hij kiest voor de anonimiteit en trekt zich terug in zijn eenzame coupé. Het verhaal van de groepsreis trekt je wel het verhaal in van de reis door China. Al heeft de rest van het boek een heel ander karakter. De toon is gezet.
Verder lezen over China, per trein
Dit is de tweede blog van een serie van vijf blogs over het boek China, per trein van Paul Theroux. Lees ook de andere blogs:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten