Kill your darlings

In het schrijfproces spreken kenners vaak over het principe: ‘Kill your darlings’. Een verhaal wint aan kracht als je bepaalde elementen in het verhaal weghaalt. Dat gaat vaak met veel pijn gepaard. Je bent trots op dat aspect, die verhaallijn of dat personage. Waarom zou je hem eruit schrijven? Maar voor het verhaal is het ballast. Minder is meer. Het verhaal wint aan kracht en overtuiging zonder die ‘darlings’.

Hoe zou het proces heten dat de ‘darlings’ juist in het verhaal worden teruggeschreven? Want dat is wat Yvonne Keuls doet met haar nieuwe roman Koningin voor een nacht. Ze heeft het verhaal namelijk al eens eerder vertelt in de novelle Daniël Maandag. Er ligt zelfs het voornemen dit boek uit 1988 te verfilmen. Het scenario is al geschreven door Yvonne Keuls.

Herschrijving van Daniël Maandag

Koningin van de nacht is daarmee een herschrijving van Daniël Maandag. Ze schreef de novelle destijds voor de Bijenkorf. Het project van twee maanden viel midden in het werk aan een roman met jeugdherinneringen aan de oorlog met als titel Koningin voor een nacht.

Omdat het een novelle van ongeveer 80 pagina’s moest worden en ze twee maanden de tijd had om het te schrijven, sneuvelden een paar ‘darlings’. Daniël Maandag bevat slechts een deel van deze aantekeningen. Daarna bleef het werk liggen. Ze hield er een onbevredigend gevoel aan over.

Filmscript

Daar kreeg ze later de kans voor bij het schrijven van een filmscript over Daniël Maandag in 2011, verwerkte ze de aantekeningen van het oorspronkelijke boek. Zo is de nieuwste roman Koningin van de nacht ontstaan. Ze schrijft de verantwoording in het ‘Nawoord’.

Ze suggereert hierin een beetje dat het verhaal van Koningin van de nacht een heel ander verhaal zou zijn door de nieuwe elementen in het verhaal. Dat is niet het geval. Koningin van de nacht is hetzelfde verhaal als Daniël Maandag.

Zelfde verhaal

Beide boeken verhalen over de Tweede Wereldoorlog in een halfjoods gezin, waarvan de moeder kort voor de oorlog uitbreekt naar een sanatorium in Zwitserland is gegaan. Ze is daar overleden. Nu worden Daan en zijn zus Roos voornamelijk opgevoed door een tante, Isabel.

Het nieuws van moeders dood bereikt de familie pas laat. De Duitsers hebben het land al onder de voet gelopen. De vader van Daan, Daniël Maandag, is ervan overtuigd dat de Duitsers hem met rust zullen laten. Gedurende het verhaal dringt de oorlog zich steeds sterker op. Alleen de vader blijft het ontkennen. Dat bezorgt een ongemakkelijkheid die je als lezer meeneemt, terwijl je – met kennis van de geschiedenis – heus wel de afloop weet.

Het is het identieke verhaal als de eerder verschenen novelle. Alleen bevat de nieuwe roman een paar extra elementen, verhalen in verhalen. Zelf schrijft Yvonne Keuls over haar schrijverschap: ‘Ik improviseer op hetzelfde thema, steeds een octaaf hoger.’

Zelfde improvisatie

De roman Koningin voor een nacht is vrijwel dezelfde improvisatie, maar wat langer, uitgebreider en behandelt een paar nieuwe motieven. De intentie en werking van de muziek verschilt niet zo sterk. Grote delen van de nieuwe roman komen letterlijk overeen met de novelle uit 1988. Ze borduurt in stijl heel mooi voort de vele nieuwe uitweidingen en verhaalelementen. Je merkt de overgangen nauwelijks.

In de novelle komt bijvoorbeeld de Duitse officier niet voor. Net als het spelen van de kinderen in het Spergebiet. Ook speelt in Koningin van de nacht Mozarts Opera Die Zauberflöte een grotere rol, net als de overleden moeder. Al die nieuwe elementen versterken de spanning van het verhaal, maar ze maken het verhaal zelf niet wezenlijk anders.

Misschien is het voor Yvonne Keuls bevredigend dat ze haar aantekeningen goed heeft kunnen verwerken in het boek, voor de lezer maakt het niet uit. Het verhaal krijgt er geen ander beloop door. Dat is jammer. Juist de niet-gebruikte verhaalelementen uit Daniël Maandag hadden een mooie plek kunnen krijgen in een heel nieuw verhaal. Een ander perspectief of een nieuwe verteller zouden een heel andere beleving opleveren en daarmee een nieuw verhaal vertellen.

Een perfecte dag voor literatuur

Dit is mijn bijdrage over Yvonne Keuls roman Koningin voor een nacht bij Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.