Aantrekken en afstoten

De roman Klimtol van Etienne van Heerden is het verhaal van Ludo Loeloeraai, een jojospeler. Hij reist in de jaren zestig door de Karoo van dorp naar dorp in opdracht van Coca Cola. Hij probeert het drankje en de jojo aan de man te brengen met zijn optredens in scholen.

Etienne van Heerden had bij zijn optreden in de Amsterdamse bibliotheek zijn eigen klimtol bij zich. Een jojo uit de jaren zestig, met groot het logo van Coca Cola op de zijkant. De jojo was daarmee het enige contact met de buitenwereld voor de bewoners in de Karoo die een tamelijk afgezonderd bestaan leiden.

Het verhaal van Etienne van Heerden verwijst op verschillende manieren naar dit bijzonder spel. Hij laat zich hierbij inspireren op de studie naar de mens en het spel van de Leidse hoogleraar Johan Huizinga Homo Ludens uit 1938. De hoofdpersoon heeft er zijn naam aan te danken, maar ook de roman zelf is op die wijze geconstrueerd.

Zo komt het spel van de jojo, een spel van aantrekken en afstoten, duidelijk naar voren in zijn liefde voor de getrouwde Elsabé. Het lijkt te slingeren als een jojo aan een koord en schiet alle kanten op. Hierbij beheerst Ludo Loeloeraai niet altijd het spel. Hij raakt regelmatig de grip op Elsabé kwijt. Net als dat Elsabé de grip op haar kleindochter Doris verliest.

Het is een paar tellen stil. ‘Mijn kleindochter is nergens thuis.’ ‘Wie is dat wel?’ ‘Ik weet nooit wat ik tegen haar moet zeggen. Ze heeft zoveel opgekropt. Ze kan zo onverwacht vanuit de flank schieten.’ ‘Ze is een jojoër,’ antwoordt hij. ‘Maar wat is ze verder nog?’ vraagt Elsabé. ‘Als ze zichzelf nooit toestaat iets anders te zijn.’ (341-2)

Een dialoog waarin Etienne van Heerden speelt met zijn verhaal. Overal keren de elementen en motieven terug. Tot op het kleinste detail.

Het is mooi om de beweging van de jojo terug te zien in de roman zelf. Etienne van Heerden laat de jojo overal terugkomen en jojoot met de personages en het verhaal. Hij laat zien hoe de kunstenaar een jojospeler is. Het geeft veel plezier om zo’n verhaal te lezen.

Etienne van Heerden: Klimtol. Oorspronkelijke titel: Klimtol. Nederlandse vertaling Karina van Santen en Martine Vosmaer. Amsterdam: Uitgeverij Podium, 2014. ISBN 987 90 5759 693 3. Prijs: € 22,50. 400 pagina’s.