In zijn boek Het kruis op de berg vertelt de historicus Constant van den Heuvel de verhalen van de 6 verzetsmensen die op 20 november 1944 bij Veenendaal werden gefusilleerd. Zoveel als de 6 mannen met elkaar verschillen, komen ze ook met elkaar overeen.
De leeftijd van de 6 omgekomen mannen varieert van 20 tot 34 jaar. Onder hen een predikant, een student, een luitenant en een zeeman. Ze komen van alle windstreken van Nieuw-Beerta tot aan Amsterdam en Bilthoven. Mannen van verschillend pluimage, maar allemaal een band met het verzet.
De aandacht van Constant van den Heuvel gaat vooral naar de oudste van de 6 mannen: de predikant B.J. Ader. Uitvoerig staat de historicus uit Veenendaal stil bij de theologiestudie en de reis die ds. Bas Ader maakt naar Palestina in 1936. Van de 176 pagina’s die het boek telt, gaat zeker een kwart op aan de verhalen rond de predikant.
De 34-jarige predikant uit Nieuw-Beerta spreekt zeker tot de verbeelding. Hij heeft als enige een jong gezin met kinderen. Zijn oudste zoon is 4 als de verzetsheld sterft, als de predikant gearresteerd wordt is zijn vrouw hoogzwanger. Zijn jongste zoon Erik komt 2 weken voor de fusillade ter wereld. Hij zal zijn vader nooit leren kennen.
Het daarom zeker begrijpelijk dat Constant van den Heuvel dieper ingaat op deze bijzondere man. Het verhaal rond de gevangenschap en de fusillade behoort tot de indrukwekkendste verhalen uit het onderzoek van de Veense historicus. Hij neemt de lezer mee de gevangenis in, waar de predikant uit Nieuw-Beerta zijn medegevangenen steunt door het zingen van liederen uit de Hervormde bundel:
| Maar aangezien zingen niet mag, neuriën ze samen geestelijke liederen. Ze stellen zich verdekt op achter hun strozakken, zodat het gezangenboekje niet te zien is voor de bewaker, die door het kijkgat loert. Elke avond – voor het slapen gaan – bidt hij hardop met zijn celgenoten. (84) |
Ondanks zijn geloof, worstelt ook de predikant met de vraag of hij het er levend vanaf zal brengen, schrijft Constant van den Heuvel in zijn boek. De passages over het zakbijbeltje dat de politiemensen in Veenendaal later vinden bij het lichaam van dominee Ader, zijn aangrijpend.
De agent die de bijbel en het gezangboek in bewaring krijgt, zal na de oorlog de familie persoonlijk inlichten over de dood van de predikant. Voor zijn boek citeert de geschiedenisleraar uit Veenendaal veel uit de bijbel waarin Bas Ader allerlei passages aanstreepte en in de liederenbundel vouwtjes aanbracht bij de laatste 23 verzen van gezang 139.
Het zijn elementen in het verhaal van de historicus goed uit de verf komt. De geloofswereld van de predikant staat dicht bij hem. Hij weet dit aspect heel overtuigend in zijn verhaal te weven. De predikant uit Nieuw Beerta roept dit allemaal op bij Constant van den Heuvel.
Constant van den Heuvel: Het kruis op de berg, De fusillade van 20 november 1944 tussen Rhenen en Veenendaal. Utrecht: Uitgeverij Matrijs, 2015. ISBN: 978 90 5345 493 0. Prijs: € 17,95. 176 pagina’s.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten