In haar onlangs verschenen memoires Zolang er nog tranen zijn schrijft de moeder van de schrijver Arnon Grünberg dat ze blij als ze in het concentratiekamp hoort dat Dresden gebombardeerd is. Het klinkt even verbazingwekkend als de blijdschap bij de gevangenen in Indië toen ze hoorden van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki.
Dat de andere kant net zo goed oorlogsmisdaden pleegt, is in tijden van oorlog niet voorstelbaar. Jij zit aan de goed kant, daarom kan het niet zijn dat door jou toedoen ook onschuldige mensen vermoord worden. Het is vooral goed dat er Duitsers sterven. Elke Duitser minder brengt ons dichter bij de bevrijding.
Het besef dat ook de geallieerden veel onschuldige burgers hebben gedood, komt pas veel later na de bevrijding. Sommige mensen zullen het nooit beseffen en nooit de verschrikkingen willen zien.
Goed en fout lijken misschien logisch verdeeld in 2 partijen, maar zijn het zeker niet. Goeden kunnen ook fout zijn en fouten goed. Het ligt aan het perspectief waarin je het ziet.
Iemand die al vroeg het onderwerp aansneed was Harry Mulisch in zijn roman Het stenen bruidsbed. Hij laat in dat boek de tandarts Norman Corinth naar Dresden gaan om een congres bij te wonen. Daar wordt hij geconfronteerd met zijn misdaden. Hij schoot moedwillig op onschuldige burgers die verkoeling in de Elbe zochten.
Het is een heftige passage in zijn roman. Dit tekstfragment bezorgde mij bij het lezen de rillingen op de rug. Ik heb die sensatie niet vaak ervaren bij het lezen van proza. Poëzie, muziek en beeldende kunst geven mij veel sneller deze intense beleving. Ergens schaam ik mij ervoor dat dit juist bij een boek van Harry Mulisch gebeurde.
Vertrokken
Deze week sta ik stil bij de roman Vertrokken van Henri Coulonges, dit voorjaar – 70 jaar na het bombardement op Dresden – uitgegeven door Uitgeverij Nieuw Amsterdam.
Henri Coulognes: Vertrokken. Oorspronkelijke titel: L’adieu à la femme sauvage (1979). Vertaling: Geertui Maks en Lia Tuijtelaar. Amsterdam: Nieuw Amsterdam Uitgevers, 2015. ISBN: 987 90 468 1863 3. Prijs: € 24,95. 448 pagina’s.
Binnenkort verschijnt er een blog over de memoires van Arnon Grünbergs moeder Hannelore.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten