Ik kom het vaak bij lezers tegen: ze mopperen over de ‘slechte’ vertaling van een boek. Wat er dan zo slecht is, weten ze vaak niet te benoemen. Of ze bedienen zich van goedkope voorbeelden waaruit ik niet altijd kan halen of het een toevallige fout is of dat dit iets structureels is in deze vertaling.
Ik maak dit voornamelijk op bij vertalingen van Engelse boeken. Hoogst zelden hoor ik dit soort opmerkingen bij Franse of Duitse boeken. Ook Russische vertalingen krijgen er niet altijd van langs, terwijl ik soms echt het idee heb dat grote werken minder toegankelijk zijn door de vertaling.
Vaak mis ik genoeg band met het origineel. Ik vertrouw de vertaler en beschouw hem als mijn vriend. Hij die zo aardig is om mij mee te nemen in een verhaal in een vreemde taal en vertelt het in mijn taal. De enorme hoeveelheid vertalingen van bijvoorbeeld Dantes Goddelijke Komedie. Ze helpen mij om dit ontoegankelijke werk een klein stukje binnen te dringen.
In de briefwisseling van August Willemsen en Marian Plug Bewaar deze brieven als je eigen tekeningen zit een prachtige lezing. August Willemsen vertelt over het vertalen, in het bijzonder het vertalen van poëzie. Hij gaat hier in op het verschil tussen de vrije en de letterlijke vertaling.
Bij het vertalen van het gedicht ‘Over het zitten-/zijn-in-de-wereld’ van João Cabral kiest hij ervoor om het idee over te brengen in plaats van letterlijk de tekst te vertalen.
Hij neemt hiervoor andere letters in de laatste regel: ‘v’s, oe’s en ellen’. Letterlijk staat er ‘met alle effen en erren’, maar August Willemsen spelt naar het Nederlandse woord ‘voelen’ dat het ‘lyrisch ik’ in het Portugees hier opvoert.
| Ik heb mij dan ten opzichte van die uitdrukking een grote vrijheid veroorloofd, maar ten opzichte van de letters van die uitdrukking en de strekking van het gedicht heel letterlijk vertaald. (201) |
Hetzelfde gebeurt in het voorbeeld van het gedicht ‘Het weven van de ochtend’ waarin August Willemsen vaak ervoor kiest het gedicht over te brengen en niet de woorden. Of veel mensen die een vertaling lezen moeite hebben met de letterlijke vertaling of juist de vrije vertaling, kan ik niet altijd achterhalen.
Vaak heb ik de indruk dat het een soort potsierlijkheid is door te suggereren dat je de taal waarin het boek geschreven is te goed beheerst om het in vertaling te lezen. Of dat jij het verhaal beter begrijpt dan de vertaler.
Maar in plaats daarvan geven mensen af op de vertaling. Terwijl vertalen echt heel lastig is. Ik zou al die mensen die commentaar hebben op vertalingen willen oproepen zelf een verhaal te vertalen. Dan merken ze hoe moeilijk het is. En wegkomen met de opmerking dat het niet te vertalen is, mag niet. Elk verhaal of gedicht moet te vertalen zijn.
Lees ook mijn bespreking van de bundel op Litnet
August Willemsen: Bewaar deze brieven als je eigen tekeningen. Briefwisseling met Marian Plug. Met een voorwoord van Maarten Asscher. Bezorgd door Joost Meuwissen. Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2014. Privé-domein, nr. 280. ISBN: 978 90 295 8979 6. 301 pagina’s. Prijs: € 24,95.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten