De echte liefhebber van Junghuhn laat geen moment onverlet om bij een boek als Zo ver de wereld strekt, De geschiedenis van Nederland overzee van Wim van den Doel direct in de index te duiken. Franz Wilhelm Junghuhn komt liefst 2 keer voor in het 516 pagina’s tellende boek over de Nederlandse geschiedenis en krijgt daarmee ruim 3 pagina’s toebedeeld.
De beschrijving die Junghuhn krijgt in een dergelijk groot werk over de Nederlandse koloniën, blijft dan beperkt tot de grote daden: het werk Java, deszelfs gedaante, bekleeding en inwendige structuur, de oprichting van de kinateelt en het filosofisch getinte werk Licht- en schaduwbeelden uit de binnenlanden van Java.
Ik ken Van den Doel tijdens mijn studie van het boek Het Rijk van Insulinde, Opkomst en ondergang van een Nederlandse kolonie. Dit boek, uitgegeven intrigeerde mij door de platen en de vlot geschreven tekst. Bij een zorgvuldige bestudering komt de tekst in Zo ver de wereld strekt grotendeels overeen met dit werk uit 1996. Ton Anbeek noemt het kopiëren van eigen werk ergens ‘zelfplagiaat’.
Dit mag altijd, de auteur geeft zonder mokken toestemming tot overname, maar iets waar auteurs wel op moet letten. De paragraaf ‘Geene stilzittende, trage wetenschap’ komt namelijk sterk overeen met de paragraaf ‘Aan de rand van afgronden’ in Het Rijk van Insulinde.
Gelukkig bevat het nieuwe, 15 jaar later verschenen Zo ver de wereld strekt wel enkele waardevolle aanvullingen rond de onderzoekingen van de Britse antropoloog en bioloog Alfred Russel Wallace. En ook de Limburgse Eugène Dubois die de Javamens vond en beschouwde als de missing link tussen aap en mens. Voor Wallace en Dubois levert de lezer van Zo ver de wereld strekt wel het boeiende verhaal van de Oostenrijkse onderzoekster Ida Pfeiffer in. Voor deze vrouwelijke ontdekkingsreiziger is in Het Rijk van Insulinde een flinke ruimte gereserveerd.
In het geval van Junghuhn heiligt het doel de middelen. Het betreurt de kenner natuurlijk wel dat Van der Doel allerlei mogelijkheden en weetjes in zijn verhaal laat liggen. Zoals een korte opmerking over de Duitse geoloog L.A.C.M. Schwaner. Van der Doel noemt hem bij het onderzoek naar steenkoollagen op Borneo. Ook komen de 2 jonge veelbelovende biologen Kuhl en Van Hasselt aan de orde die op jonge leeftijd overlijden aan een tropische ziekte.
Wat namelijk het geval is, is dat Schwaner ook overlijdt aan een tropische koorts. Dit gebeurt korte tijd nadat Junghuhn in 1848 de Archipel verlaat vanwege zijn ziekte. In Terugreis van Java naar Europa neemt hij afscheid van Schwaner, niet wetende dat hij zijn vriend daar voor het laatst ziet. Naar mijn oordeel details die een verhaal net iets meer jus geven en daarmee verlevendigen.
Dat neemt niet weg dat Zo ver de wereld strekt een indrukwekkend boek is geworden dat op een aantrekkelijke manier de kolonie presenteert. Compleet met ongemakken en vervelende dingen als het cultuurstelsel en de politionele acties. Gelijk leer je dat de koloniën wel een boek oplevert met nadruk op Nederlands-Indië en daarbinnen weer met het accent op Java. Maar het is moeilijk om je daar aan te onttrekken bij een dergelijk overzichtswerk.
Volgens Uitgeverij Bert Bakker ligt het boek Zo ver de wereld strekt van Wim van den Doel vanaf maandag 7 maart in de boekwinkels voor 29,29 euro. Het boek (ISBN 978 90 351 2779) maakt deel uit van de reeks De Geschiedenis van Nederland.
Lees mijn verslag van de reis naar Mansfeld in november 2009
Geen opmerkingen:
Een reactie posten