De klassieke Edison voor orgelmuziek komt niet zo vaak voor maar de cd-box Orgelhistorie in Groningen kreeg in 1992 een edison. Het was in de tijd dat ik van orgelmuziek begon te houden. Kort nadat de edison was uitgereikt kocht ik de 3 cd’s. Als je een cd’s grijs kunt draaien, dan zijn deze cd’s grijs gedraaid.
Sensatie
19 orgels bespeeld door 6 organisten. Het was een ongekende sensatie om als beginnend orgelliefhebber het spectrum aan Groningse orgels in een kleine 3,5 uur te kunnen beluisteren. Grootse herinneringen heb ik aan de Toccata in d, BuxWV 155 door Stef Tuinstra bespeeld op de Schnitger van Noordbroek.
Net als de legendarische uitvoeringen op het net herplaatste orgel in de Der Aa-kerk. Peter Westerbrink speelt op weergaloze wijze het Praeludium in G van Bruhns. Trompetten, mixturen en prestanten vormen een buitengewone mix aan klankrijkdom op deze cd. Voorafgegaan door Bachs Christ, unser Herr, zum Jordan kam, BWV 684.
Grote opmars
De reeks kwam op een moment dat de cd aan zijn grote opmars begon en ook de luidsprekers van orgelliefhebbers veroverde. De orgels op de cd waren weinig in de belangstelling geweest. Zeker instrumenten als Midwolde, Kantens, Noordwolde en Mengsingeweer kenden veel orgelliefhebbers nog niet van het vinyl.
Pas veel later kwamen deze orgels in de belangstelling. Bovendien kwamen ook Schnitgers aan bod die tot dan toe niet veel aandacht hadden gekregen zoals Noordbroek en Eenum. Ook romantische instrumenten als in Farmsum, Saaxumhuizen en Middelstum waren tot dan toe altijd aan de aandacht onttrokken.
Overzicht bespeelde Groningse orgels:
Voor de volledigheid geef ik de bespeelde instrumenten met organist weer van de 3cd-box Orgelhistorie in Groningen:
- Krewerd (1531) – Okke Dijkhuizen
- Midwolde (1630) – Peter Westerbrink
- Kantens (1667) – Margreet Prinsen
- Noordwolde (1639) – Stef Tuinstra
- Nieuw-Scheemda (1695) – Peter Westerbrink
- Mengsingeweer (1696) – Theo Jellema
- Eenum (1704) – Margreet Prinsen
- Noordbroek (1695) – Stef Tuinstra
- Leens (1733) – Peter Westerbrink
- Appingedam (1744) – Stef Tuinstra
- Midwolda (1772) – Theo Jellema
- Bierum (1792) – Stef Tuinstra
- Finsterwolde (1808) – Stef Tuinstra
- Oostwold (1811) – Erwin Wiersinga
- Farmsum (1828) – Erwin Wiersinga
- Groningen, Nieuwe kerk (1831) – Peter Westerbrink
- Saaxumhuizen (1851) – Erwin Wiersinga
- Middelstum (1863) – Theo Jellema
- Groningen, der Aa-kerk – Peter Westerbrink
Orgelrubriek van de EO
De serie was ontstaan uit een gelijknamige serie bij de orgelrubriek van de EO. Onder muzikale leiding van Okke Dijkhuizen was de serie ontstaan en werden in oktober en november van 1989 een aantal orgels bezocht en opgenomen. Het vervolg was in maart, april en juli 1990. Gedurende de laatste periode was ook al begonnen met de serie.
Overigens kregen niet alle opnamen een plekje op de cd. Vrijwel elk orgel kreeg een hele radiouitzending, waar zo’n 25 minuten orgelmuziek klonk gedurende de halfuur durende uitzending. De serie op de radio bestond uit zeker 20 uitzendingen die afgesloten werd in de Groningse Martinikerk met een concert van Theo Jellema.
Enthousiasme
De radioserie en de cd’s kenmerken zich vooral door het enthousiasme dat in de uitvoeringen klinkt. Het is minder zwaarmoedig en serieus dan een cd-opname meestal overkomt. Spontaniteit en bravoure is duidelijk in de uitvoeringen te horen. Het maakte de cd’s in de ontstaanstijd (1992) heel uniek. De uitgave onderscheidde zich duidelijk van de cd’s van toporganisten. Bovendien lag de technische kwaliteit van de cd’s lag buitengewoon hoog. De 3 cd’s konden wedijveren aan producties van Teldec en Erato.
De 6 organisten van de cd’s hadden zich in die tijd nog niet zo begeven op het terrein van de cd. Met uitzondering van Stef Tuinstra die in die tijd al een aardig cd-oeuvre op zijn naam had staan. De anderen waren op dat moment druk bezig om hun naam te vestigen temidden van de grote namen als Wim van Beek, Jan Jongepier, Piet Kee en Johann Lemckert. Mede dankzij de serie verwierven deze 6 organisten hun huidige naam.
Het beluisteren van deze cd’s ruim 20 jaar na de opnames is verrassend. De kwaliteit is buitengewoon goed. Wat direct weer opvalt, is ook de frisheid van de uitvoeringen. Veel orgels waren net gerestaureerd. De organisten spelen onbevangen maar met een groot enthousiasme en vakmanschap. Daarnaast klinken de orgels erg goed. Zoals de uitvoering van Vincents Lübecks Praeludium in d door Peter Westerbrink op het Hinszorgel in Leens. Een mooiere uitvoering van dit stuk kan ik zo gauw niet bedenken.
Sietze de Vries
De afwisseling, de 6 verschillende organisten en de 19 verschillende orgels zijn de kracht van deze orgels. Groningen was nog niet veroverd door Sietze de Vries. Net als dat de meeste instrumenten nog niet zo beroemd waren als vandaag de dag.
Het concept van de cd’s met meerdere orgels en meerdere organisten is later nog vaak overgenomen. Zoals de cd-boxen bij de orgelencyclopedie, waar enkele tientallen orgels op bespeeld worden. Of de series rond Arp Schnitger of Van Oekelen. Prachtige cd’s allemaal, maar ze hebben nooit meer dat onschuldige van Orgelhistorie in Groningen weten te overtreffen. Net als dat de edison ver bij hen vandaan bleef.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten