In de Colombiaanse stad Barranquilla slaat Paul Theroux Boswells Life of Johnson open. Hij begint het boek te lezen onder een palm in de tuin van het hotel. Naast Edgar Allan Poe’s The narrative of Arthur Gordon Pym is Boswells biografie van de lexicograaf doctor Samuel Johnson het andere boek dat Paul Theroux op zijn reis leest.
Boswell schrijft in zijn Life of Johnson over de eigenaardige geleerde Samuel Johnson. De lexicograaf is de grondlegger van A Dictionary of the English Language dat in 1755 uitkwam. De man had veel eigenaardigheden en vooral ook bijzonder eigenaardige opvattingen. De jongere James Boswell werd een huisvriend en tekende al de gesprekken met de geleerde op.
Hiermee ontwikkelde hij zich tot de ‘Engelse Eckermann’. Al is Boswell eerder dan de Duitse aanbidder van Goethe. Volgens sommige mensen is Boswell de vader van de moderne biografie. Een exentrieke persoonlijkheid als Samuel Johnson is zeker de moeite van het opschrijven waard. Zeker als iemand als Boswell dat doet.
Na het lezen De oude Patagonië-Expres vorig jaar ging ik op zoek naar Boswells boek in Nederlandse vertaling. Tot mijn verbazing ontdekte ik dat het boek niet is uitgegeven in het Nederlands, terwijl de fijnzinnige opmerkingen van Samuel Johnson vragen om een vertaling. Er ligt een grote uitdaging voor een vertaler om dit boek uit 1791 goed te vertalen.
Dat terwijl Boswell een duidelijke connectie heeft met Nederland. Hij studeerde Rechten in Utrecht en had veel contact met Belle van Zuylen. De briefwisseling van de twee is wel in het Nederlands uitgegeven. De beroemde biografie over Johnson is niet in vertaling uitgegeven,
Ik speurde op internet verder en zag dat er een uitgeverij van plan was dit boek uit te geven in het Nederlands. Het was een kleine uitgeverij waarbij het twijfelachtig was of het boek zou uitkomen. Tot nog toe is het boek nog niet op de markt. Jammer, want een dergelijke klassieker zou al jaren beschikbaar moeten zijn in het Nederlands.
Daarom blijft het enthousiasme over het boek vooral beperkt tot Paul Theroux die het boek uitvoerig citeert als hij op doorreis is door Columbia. Uiteraard weet hij de treffende passages ook bij Boswell te vinden. De leeservaring versterkt de ervaringen die hij opdoet onderweg. Zoals wanneer hij op een grauwe middag in Bogotá, somber geworden van de bedelaars, Boswell opzoekt om hem op te vrolijken. Hij leest de volgende passage:
‘Waar men een groot deel van de bevolking in hulpeloze ellende laat leven, zo’n land moet een slechte positie en een kwalijke regering hebben: behoorlijke voorzieningen voor de armen zijn de ware toets voor beschaving.’ (265)
Een betere plek om Boswell te lezen, is er niet. Zeker ook als Paul Theroux beseft dat Doctor Johnson niet geen week van zijn leven zou willen herhalen. ‘En ik dacht: een week geleden zat ik in Barranquilla.’ (267)
Zo laat Paul Theroux zien dat lezen en reizen met elkaar opgaan. Zelfs al komt het boek uit een heel andere tijd en speelt in een heel andere omgeving. De reis speelt ook bij het lezen van Boswell een rol. Zo schrijft Johnson in het voorwoord bij zijn vertaling van het reisverhaal van een Portugees die door Albanië was gereisd het volgende:
‘Hij heeft zijn lezers niet geamuseerd met romantische absurditeiten of ongelooflijke bedenksels; alles wat hij vertelt, of het waar is of niet, is in elk geval waarschijnlijk, en wie niets vertelt dat de grenzen van het geloofwaardige te buiten gaat, heeft er recht op dat de mensen die hem niet kunnen tegenspreken, hem geloven.’
Paul Theroux zegt Johnsons advies op te volgen. De oude Patagonië-expres is daar het overduidelijke bewijs van. Het reisverhaal is een aaneenschakeling van absurditeiten en eigenaardigheden. Gevoed door de verhalen die Paul Theroux onderweg opdoet. Niet in de laatste plaats de verhalen uit de boeken die hij leest, van Boswell en Poe.
Meer lezen
Lees mijn andere blogs over De Oude Patagonië-expres van Paul Theroux:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten