Nieuwsgierig geworden door de verhalen van Jack Kerouac vond ik het tijd worden mij eens te verdiepen in de Nederlandse variant op dit boek: Ik Jan Cremer. Zodoende sloeg ik het boek open en begon te lezen over de avonturen van deze schelm uit Enschede. Het boek verscheen overigens 50 jaar geleden en sloeg in als een bom.
In niks doet Ik Jan Cremer mij denken aan Jack Kerouac. Het is veel meer een schelmenroman die pas verderop lichte associaties oproept met de roman On the Road van Jack Kerouac. Het is aanvankelijk een echt jongensverhaal dat opent met de oorlogsjaren en de jeugd van de ik-verteller die zich Jan Cremer noemt.
Hij is een held, zoals in strips en jongensboeken. Een held die al rovend en versierend door het leven gaat. Die houding houdt hij het hele boek vol. Hij versiert het ene knappe meisje na het andere en weet zich staande te houden met levenswijsheden. Zoals deze over leren en de onzin van naar school gaan. Op straat leer je jezelf pas echt iets:
| Schoolgaan vond ik ergerlijk tijdverdrijf, ik heb er met opzet niks geleerd. Alles wat ik geleerd heb, heb mezelf geleerd. En heeft de ervaring me bijgebracht. En waarom zou ik niet. Waarom zou ik ook luisteren naar ouwe lullen, die zwetsen over de grootste gemene deler en het persoonlijk aanwijzend voornaamwoord in de onvoltooid verleden tijd. Of de tekenleraren met schaduwpartijen en de echtheid van het levende perspectief. Aan m’n laars ermee. (56) |
Jan Cremer zou zijn kinderen nooit naar school sturen. Het kost alleen maar poen. Of ‘bisnes’ zoals Jan Cremer het noemt. Poen voor een sigaartje op de verjaardag van de meester. Ondertussen schavuit Jan Cremer in het boek lekker verder en belandt spoedig in de jeugdinrichting waar hij zich ook het leven onmogelijk maakt.
Het zijn patserige verhalen, die eigenlijk best ergeren en weinig vormen van reflectie bevatten. Pas verderop wordt het verhaal interessant en verliest de schelm het van de avonturier. Ik heb met meer plezier de verhalen gelezen als hij in het vreemdelingenlegioen in Algerije zit en vecht voor de goede zaak. Het zijn de verhalen die zich losmaken van schelm en het boek even verheffen uit de baldadigheid.
Jan Cremer: Ik, Jan Cremer Amsterdam: De Bezige Bij, 1964. ISBN 90 234 2444 1. 365 pagina’s.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten