De kracht van Kees van Beijnums roman De offers ligt niet zozeer in het verhaal van de Nederlandse rechter Rem Brink. Dat aspect doet mij sterk
denken aan een algehele trend om hoofdpersonen moedwillig de afgrond in te laten storten. Dat zag ik ook gebeuren in het boekenweekgeschenk van Tommy Wierenga waar een respectabel wetenschapper ten val komt door de liefde. Vreemdgaan en gestraft worden voor dat vreemd gaan. Het is een geliefd romanonderwerp.
In De offers gebeurt iets soortgelijks. De Nederlandse rechter Rem Brink zegt dat hij na een halfjaar verblijf in Tokio vrouwelijke afleiding nodig heeft. Het zou zijn vonnis in gevaar kunnen brengen, is zijn redenatie. Een kulverhaal vind ik.
De echte offers die geleverd worden, liggen niet bij Rem Brink maar bij de Japanners. Ze zijn in de steek gelaten door hun keizer en hebben de oorlog verloren. Hun eer is aangetast en nu moeten ze in de puinhopen te zien overleven.
Hiervoor volgt de verteller het personage Hideki. Hideki heeft meegevochten. In China is hij geraakt door een bazooka, een afscheidscadeau van de communisten. Zijn gezicht is een open stuk vlees en zijn ben is verbrijzeld. Hij keert terug naar zijn geboortedorp in de bergen, maar wordt onderweg beroofd door zijn legermaat Toku.
Het schetst de erbarmelijke situatie waarin de Japanners zijn terechtgekomen aan het einde van de oorlog. Op een heel integere manier weet Kees van Beijnum de drie verhaallijnen in elkaar te laten vervloeien.
De scènes bij de Japanners zijn de mooiste passages uit het boek. De verteller weet hier heel treffende beelden op te roepen van een volk dat in verwarring leeft en overheerst wordt door de bezetter, de Amerikanen.
Ondertussen proberen allerlei mensen een slaatje te slaan uit de ellende van de armen. Bij hen heerst de angst voor wat de Amerikanen doen en hun landgenoten. Deze wereld vol kommer en kwel geeft het verhaal een extra dimensie. Het zet tot denken aan. Want is een oorlog eigenlijk wel eerlijk? Plegen de ‘goeden’ in de strijd ook geen misdaden?
De gewone man geeft de offers, spreekt duidelijk uit het verhaal van Kees van Beijnum. Waar de offers symbolisch worden gegeven is in het dorp waar Hideki en Michiko vandaan komen. De drie kinderen die geboren worden na de verkrachting van de Amerikanen, worden in een nabijgelegen grot vermoord.
Hideki’s moeder vindt dat Michiko haar kind ook moet offeren aan de goden. Hij kan dat begrijpen. Heel treffend wordt dit verwoord:
| Ze staan tegenover elkaar, hij leunend op zijn kruk, zijn moeder snuivend als een wild paard, het stuk riet in haar opgeheven hand. De afkeer druipt van haar gezicht. Die uitdrukking kent hij: zij had al het mogelijke gedaan, op de juiste en beste manier, en zit opgescheept met een verkrachte dochter en een invalide zoon. Nu is het haar ongehoorzame nicht uit de stad die haar ongenoegen en toorn opwekt. Hij neemt het zijn moeder niet kwalijk. Ze kan maar op één manier naar de wereld kijken, haar manier. Maar hij zal niet toestaan dat ze Michiko nog eens pijn doet. (286) |
Michiko vindt dat ze de hand over haar eigen leven heeft. Ze neemt alle beslissingen welbewust. Ze wijst haar neef erop dat hij geneigd is de schuld van de hele wereld op zich te nemen. Ze zegt het heel treffend:
| ‘Lijden aan de omstandigheden, dat accepteer ik, maar lijden aan mezelf, daar pas ik voor.’ (288) |
Ze is een sterke vrouw en accepteert haar lot. Daarmee vormt een schril contrast met de rechter Rem Brink. Van hem mag je verwachten dat hij rechtvaardig handelt, maar zijn houding tegen Michiko stuit je als lezer tegen de borst. Het lijkt of hij alleen maar vanuit zichzelf kan denken.
Dat is zo treffend aan De offers van Kees van Beijnum. De oosterse wijsheid staat prachtig tegenover het westers rationalisme. Het zoeken naar het evenwicht van de situatie waar anderen je in brengen en de situatie die je zelf veroorzaakt. De rol die je erin speelt. Dat lijkt voor een westerling veel moeilijker te zijn dan voor een Japanner.
Kees van Beijnum:De offers Uitgeverij De bezige bij, Amsterdam, 2014. ISBN 987 90 234 8628 2. 512 pagina’s. Prijs: € 24,90.
Een perfecte dag voor literatuur
Dit is mijn bijdrage over Kees van Beijnums roman De offers. We lezen dit boek op vandaag bijEen perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten