Arnon Grunberg vertelt in zijn nawoord bij het boek van zijn moeder Hannelore Grünberg-Klein Zolang er nog tranen zijn dat hij het boek nog nooit gelezen had. Al had hij er op een bankje in Auschwitz een stukje uit voorgelezen. Hij moet nu bekennen dat hij het boek nooit helemaal gelezen heeft. Hij kan zich zelfs niet herinneren dat zijn moeder het schreef.
Dat het boek na haar dood toch verschijnt is aan zijn uitgever te danken. Bij het maken van het jubileumboek stuitte zijn uitgever op het boek. Hij wilde het dolgraag uitgeven en bood moeder Grünberg zelfs een voorschot aan. Zij weigerde. Wel wilde ze het boek presenteren in het Lloyd Hotel in Amsterdam. Het hotel waar ze kort voor de oorlog verbleef met haar familie.
Het heeft niet zo mogen zijn, schrijft haar zoon in zijn nawoord. Het boek is er wel gekomen. Zolang er nog tranen zijn is het indrukwekkende relaas van haar vlucht uit Duitsland, zwerftocht over de wereld voor asiel en uiteindelijke verblijf in Nederland. Verblijf dat fataal wordt: Hitler valt Nederland binnen. Het is pijnlijk om dit te lezen:
| We wisten niet dat wij onze vrijheid voor de komende zes jaren kwijt waren, en dat de meesten van ons, ook mijn ouders, de vrijheid nooit meer zouden beleven. (57) |
Al spoedig komt ze terecht in Westerbork, dat na de Duitse overname in juli 1942 verandert in een doorgangskamp. Het betekent voor Grunbergs moeder dat ze belandt via Theresienstadt in Auschwitz. Het zijn aangrijpende herinneringen die ze in haar memoires beschrijft.
Hannelore Grünberg-Klein: Zolang er tranen zijn. Nawoord Arnon Grunberg. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar, 2015. ISBN: 978 90 388 0053 0. 172 pagina’s. Prijs: € 18,50.
Lees mijn bijdrage voor Litnet over het 25-jarig schrijverschap van Arnon Grunberg
Geen opmerkingen:
Een reactie posten