De Waalse kerk bereikte ik zaterdag te laat. Organist Erik van Bruggen speelde het openingsstuk al. Een praeludium in F van een anonieme componist uit de 17e eeuw. Ik hoorde bij binnenkomst het stoere plenum al klinken.
Veel te groot
Het orgel van de Waalse kerk is eigenlijk veel te groot voor deze kerk. Het is gebouwd door Gerard Steevens in 1748 voor de Onze Lieve Vrouwekerk. Toen deze kerk in de 19e eeuw werd afgebroken verhuisde het orgel naar de Breestraat. Hiervoor moesten flink wat aanpassingen worden gepleegd. Een deel van het tongewelf verbouwden ze tot spitsgewelf. Zo paste de imposante middentoren van het orgel in het kleine kerkje.
Overigens kun je nog altijd een restant van de OLV-kerk bewonderen. Dat is aan de andere kant van de Oude Rijn. Aan de Vrouwenkerkkoorstraat staat nog een deel van van de muur van het koor van de kerk. Op de muur prijkt een bordje over deze bijzondere kerk die helaas niet meer is.
Onmiskenbaar van zijn hand
Het programma van Erik van Bruggen was onmiskenbaar een programma van zijn hand. Zo speelde hij werken van J.K.F. Fischer (1656-1746) en Samuel Scheidt (1587-1654), maar ook 2 anonieme werken uit de 17e eeuw. Fischer speelt Van Bruggen ook op hetzelfde orgel op de cd Orgels in Nederland. Een interessante componist die niet zo vaak op het programma staat.
Het hoogtepunt van het programma waren wel de improvisaties in oude stijl. Erik van Bruggen speelt moeiteloos een imposante fuga. Zo maakte hij in zijn afsluitende Praeludium und fuge in d leuke verwijzingen naar J.S. Bach. Een aardige knipoog met veel vaardigheid. Waarin Van Bruggen dan bovenal uitblinkt, is het improviseren op thema’s die niet koraalgebonden zijn.
Mogelijkheden en beperkingen
Zo demonstreerde hij in zijn suite in 18e eeuwse stijl hoeveel mogelijkheden het orgel van de Waalse kerk biedt. Naast het brede en uiterst volledige plenum van het hoofdwerk, biedt het bovenwerk uitermate veel mogelijkheden in verschillende klanken. Pieter Assendelft bouwde dit in 1750. Dit gebeurde omdat de werkzaamheden van Gerard Steevens waren afgekeurd. Assendelft heeft het hoofdwerk verbeterd en als aanvulling een bovenwerk gebouwd.
Erik van Bruggen bespeelt het instrument al sinds mensenheugnis en kent het orgel als geen ander. Hij is zich zeer bewust van de mogelijkheden en de beperkingen van het instrument. De Kirnbergerstemming zorgt ervoor dat het orgel een voor 18e eeuwse begrippen ‘ouderwetse’ uitstraling heeft.
Verwantschap
Het stoere plenum heeft namelijk heel veel verwantschap met het orgel van de Pieterskerk. Dat orgel is 100 jaar ouder, maar vertegenwoordigt heel sterk hetzelfde klankidioom. Gerard Steevens heeft heel duidelijk een voorbeeld in het achterhoofd gehad bij de bouw van het orgel. Wellicht dat hier ook de oorzaak ligt dat het orgel afgekeurd is: het voldeed niet aan de eisen van de moderne tijd.
Programma
| Anoniem (17e eeuw) | Praeludium in F |
| Samuel Scheidt (1587-1654) | Courante |
| Anoniem (17e eeuw) | Christ lag in Todesbanden |
| Improvisatie | Suite in 18e eeuws stijl Praeludium Courante Gavotte Menuet Fuge |
| J.F.K. Fischer (1656-1746) | Praeludium in a 2 fughettes |
| Improvisatie | Praeludium und Fuge in d in de stijl van Bach |
Dispositie
Dispositie van het orgel in de Waalse kerk
Het orgel is gebouwd door Gerard Steevens in 1748 en in 1750 verbeterd door Pieter Assendelft. In 1987 is het instrument onder advies van Klaas Bolt en Henk Kooiker gerestaureerd door Flentrop.
| Hoofdwerk (C-c3) | Bovenwerk (C-c3) |
| Prestant 16 Prestant 8 Octaaf 4 Quint 3 Octaaf 2 Tertz (1 3/5) Mixtuur III Scherp (III-IV) Cornet III Trompet 8 B/D | Prestant 8 Holpijp 8 Quintadena 8 Octaaf 4 Fluit 4 Gemshoorn 2 Sifflet 1 Sexquial II D Vox Humana 8 Tremulant |
| Het pedaal (C-c1) is aangehangen |
Deze bespreking is onderdeel van een serie artikelen die deze week verschijnen over de 27e Leidse Orgeldag van zaterdag 4 juni. Ik bespreek hierin de instrumenten die zijn bespeeld afzonderlijk. Vandaag was de orgelbespeling van Erik van Bruggen in de Waalse kerk aan de beurt. Van Bruggen gaf zaterdag als eerste een bespeling van 10.00 tot 10.30 uur.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten