Orgeldag Leiden

Morgen bezoek ik de orgeldag Leiden. Het belooft een interessant programma te worden met mooie orgels en goede organisten. Een deel van de orgels en organisten ken ik. Anderen zijn onbekend voor mij. Dat zorgt voor een boeiende mix van vertrouwd en nieuw.

De Orgeldag Leiden brengt bij mij de herinnering terug naar 1996. Het was de eerste en laatste keer dat ik de orgeldag in Leiden bezocht. Ik wist nog niet dat ik in Leiden zou gaan studeren en komen wonen. Dat zou pas een maand later gaan spelen. Ik wist wel dat ik Nederlands wilde gaan studeren, maar ik wilde dat in eerste instantie in Nijmegen gaan doen.

Samen met mijn vader ging ik naar de orgeldag. Ik heb mij vandaag wezenloos gezocht naar het programma dat destijds opgevoerd werd. Ik weet het allemaal niet meer zo zeker welke orgels en organisten ik toen gehoord heb.

Waalsekerk
We begonnen in de Waalsekerk met een concert van Henk Kooiker. Hij speelde ondermeer Sei gegrüßet Jesu gütig, BWV 768. Een indrukwekkend werk van Bach dat op mij overkwam als een marteling voor organist, orgel en toehoorders. Hij bakte er weinig van. In elke aanslag klonk wel een fout. Hier was duidelijk iets aan de hand. Ik gaf destijds de schuld aan de autodidactische opleiding van Kooiker.

Lokhorstkerk
Daarna naar de Lokhorstkerk. Het Mitterreither-orgel uit 1774 was nog niet gerestaureerd. De vaste organiste van dat moment was verhinderd. Ze had een werkelijk voortreffelijk vervanging geregeld. Het was niets minder dan Arjen Leistra. Hij is nu organist van de Grote of Sint Janskerk in Schiedam, tot 2009 ook organist van de Hoflaankerk in Rotterdam-Kralingen. Hij speelde een overtuigend programma met ondermeer een sonate van Mendelssohn waarin hij onverminderd blijk gaf van zijn grote talent.

Marekerk
In de Marekerk concerteerde Ben Fey. Hij gaf een sterk programma ten gehore. Het orgel klonk niet bepaald overtuigend. Het bleef ergens steken in de klank. De restauratie van Flentrop in de jaren ‘60 liet een klank horen die onvoldoende draagkracht bood in het instrument. Ook leek het of het orgel te leiden had onder lekkages en hangers. Ben Fey wist deze mankementen niet altijd even effectief in zijn spel te omzeilen.

Luthersekerk
Het orgel van de Luthersekerk vond ik destijds vooral tegenvallen. De noodzaak voor een restauratie drong zich hier het sterkste op. Zelfs sterker dan de zeer noodzakelijke restauratie van het Mitterreither-orgel in de Lokhorstkerk. Misschien speelde het gegeven een rol dat het allemaal een beetje uitgeblazen en armetierig klonk.

Herengrachtkerk
En de Gereformeerd vrijgemaakte Herengrachtkerk. Hier speelde Ben Fey opnieuw een programma met enkele Nederlandse componisten en een paar werken van hemzelf. Geen indrukwekkend orgel, maar een heel aardig programma op dit orgel van De Jongh uit 1985 met een sterk jaren ‘60 klankidioom.

Hartebrugkerk
We eindigden in de Hartebrugkerk met een indrukwekkend concert van wijlen Folkert Grondsma. Een concert waarvan ik erg onder de indruk was. Niet in de laatste plaats doordat het ook een prachtig orgel is dat in de Hartebrugkerk staat. Grondsma concerteerde helemaal aan het einde van de dag, net na een mis. Het was een intens katholieke ervaring die ik toen meemaakte. Ik ben daarvan zo geschrokken dat ik nooit meer terugkeerde in de Hartebrugkerk.

Twijfels
Waar ik over twijfel is of we het Hill-orgel in de Pieterskerk gehoord hebben. Het zou heel goed kunnen, maar ik weet het niet meer zeker. Het Hagerbeerorgel was op dat moment nog volop in restauratie. De Hooglandsekerk viel buiten de organisatie van de orgeldag. Ze deden destijds niet mee met de Leidse orgeldag vanwege een ruzie. Over de aard en inhoud lieten de organisatoren weinig los. Het had iets te maken met geld. We zijn toen nog wel even op weg naar de Herengrachtkerk even de kerk binnengelopen.

Niet meer naar Leidse Orgeldag
Het grappige is dat ik vanaf augustus 1996 in Leiden woonde en tot 2002 in de stad verbleef. Maar nooit heb meer een Orgeldag bezocht. Het was uit mijn scoop verdwenen. Ik hield me met andere dingen bezig. Ik heb heel vaak nog orgels gehoord, zoals de Hooglandsekerk, de Waalsekerk en de Pieterskerk de Lokhorstkerk na de omvangrijke restauraties van beide instrumenten. Vooral het orgel van de Pieterskerk verwierf een onuitwisbare indruk op mij met de concerten van Leo van Doeselaar en Bert Matter.

27e Leidse Orgeldag
Morgen is de 27e Leidse Orgeldag. Een indrukwekkend evenement. Gelukkig is het geschil met de Hooglandsekerk opgelost. Ik geloof dat ze het al bijlegden in de tijd dat ik in Leiden woonde. Het programma van morgen laat zien dat de orgels aan kracht hebben gewonnen. Ik ben heel benieuwd naar de klankrijkdom van het Garrelsorgel in de Marekerk. De combinatie van de nieuwe organist Henk Gijzen met de restauratie van Verschueren vorig jaar maken het een spannende ervaring waar ik erg naar uitzie.

Nooit horen concerteren
Ook Theo Visser heb ik nooit horen concerteren op het orgel van de Hooglandsekerk. Wel hoorde ik hem bij een huwelijk. Hij was toen nog niet zo lang organist. De jaren die hij nu op het instrument speelt, zullen hem zeker vertrouwder met het instrument hebben gemaakt. En het is een ontzettend mooi orgel dat er staat.

Vertrouwd
De vertrouwde namen Erik van Bruggen in de Waalsekerk en Leo van Doeselaar in de Pieterskerk maken het ook een feest der herkenning. Ik heb nog een aantal lessen van Erik van Bruggen mogen genieten. Hij heeft me veel geleerd en nog meer afgeleerd. De combinatie met het luisteren naar een orgel waar ik regelmatig met veel plezier op heb mogen studeren, maakt dat ook tot een feest.

Overtreffen of zwakke schaduw?
Blijft over of de ervaring van de Hartebrugkerk te overtreffen is door de nieuwe organist Jan Verschuren. Het leek destijds wel of Folkert Grondsma een eenheid met zijn instrument vormde. Dat is nu dus afwachten. Net als het concert van Cor de Jong op het Flentroporgel in de Stadsgehoorzaal.

Kortom, het zal een feest van herinnering en nieuwe ervaringen zijn morgen daar in Leiden.