Geschrokken keek ik het programma van Theo Visser in de Hooglandse kerk: Jehan Alain en Franse barok. Dat was vragen om moeilijkheden. De vaste organist van de Hooglandse kerk moest in de knoei komen. Dat concludeerde ik op basis van het programmaboekje.
Ook in zijn verhaal voor de bespeling, wist Theo Visser mij niet te overtuigen. Jehan Alain mocht dan wel op puffende en krakende Franse barokorgels hebben gespeeld. Dat was nog iets heel anders dan het De Swart-orgel hier in de Hooglandse kerk. Een bewerking van een Franse barokopera van Jean-Philippe Rameau tartte al de grenzen van het betamelijke. Alain spelen was vloeken in de Hooglandse kerk.
Verbazing
Wat schetste mij verbazing bij het horen van dit alles. De overtuiging druppelde niet binnen, maar sloeg mij met een vuistslag in het gezicht. Wat een mogelijkheden en vooral wat een klankrijkdom bezit dit instrument zeg.
De bewerkingen van Yves Rechstein van operamuziek van Jean-Philippe Rameau (1683-1764) klonken als gegoten in de Hooglandse kerk. Soloregisters maar vooral registercombinaties boden ongekende mogelijkheden. De bewerkingen van delen uit opera’s van Jean-Philippe Rameau (1683-1764) lieten mij onbekende juweeltjes horen. Dat lag niet in de laatste plaats aan de bewerker Yves Rechsteiner die de muziek zeer overtuigend getranscribeerd heeft voor orgel.
Trommels en contrasten
In het muziekstuk Tambourins hoorde je de trommels slaan. De Vox humana van het bovenwerk vormde een mooi contrast met de terts van het hoofdwerk bij de Fuguette (Hippolyte & Aricie). Of de fluiten die intiem en ondeugend tegelijk klonken in het Air dans le goût de la romance sur les flûtes (Zoroastre). Theo Visser liet horen dat je voor een Frans barokstuk helemaal niet naar het Zuiden hoeft te trekken. Het orgel van de Hooglandse kerk biedt mogelijkheden genoeg.
Als grote verrassing speelde Theo Visser 2 werken van Jehan Alain. Hij zou dit jaar 100 zijn geworden. Voor de concertant genoeg reden om de werken uit te voeren op de Leidse Orgeldag. En wat een overtuigend spel. Een muziekstuk als de Fantasmagorie dat de beelden van de toverlantaarn omzet in muziek. De tertsen, quinten en vox humana boden alle mogelijkheid om dit goed over te brengen. In combinatie met de milde fluiten en zangerige prestant van het hoofdwerk ontstond werkelijk een betoverende klank in de Hooglandse kerk. Een ervaring die ik nooit verwacht had.
Vuurwerk van klanken
Theo Visser maakte een vuurwerk van klanken los bij de Deuxième Fantaisie van Alain. Hier hoorde ik het indrukwekkende pedaal, dat bij de restauratie van Jürgen Arend aan de oorspronkelijke opzet werd toegevoegd. Naar mijn oordeel vormt dit werkelijk een heel mooi geheel met de rest van het orgel.
Vooral de subbas vormt een uitstekende basis. Ideaal om de gemeentezang ’s zondags in goede banen te leiden. Bij Jehan Alain kwam dit minstens zo goed van pas. De grote hoeveelheid registerwisselingen, Oosters aandoende ritmes en fraaie akkoorden maakten het stuk bijna tot een improvisatie.
Uitvoering vervoert en overtuigt
De uitvoering bracht mij in vervoering en tot de overtuiging dat dit soort muziek prima op een oud instrument uit te voeren is. Of dat nu aan de muziek, de uitvoerder of het orgel ligt, was een moeilijker raadsel. Ik laat het maar op de combinatie van de 3.
Programma
| Jean-Philippe Rameau (1683-1764) | – Prélude (Dardanus) – Fuguette (Hippolyte & Aricie) – Air dans le goût de la romance sur le flûtes (Zoroastre) – Tendre amour, choeur de voix humaines (Les Indes Galantes) – Tambourins (Hippolyte & Aricie) – Tierce en taile en récit, trio et duo (Les Indes Galantes) – Danse des Sauvages, dans le goût du concerto (Les Indes Galantes) |
| Jehan Alain (1911-1940) | – Fantasmagorie – Deuxième Fantaisie |
Dispositie
Het orgel in de Hooglandse kerk te Leiden is gebouwd door De Swart in 1565. In 1637 verbouwde Van Hagerbeer het instrument grondig. Zo verzag hij het orgel van een bovenwerk. In 1980 restaureerde Jürgen Arend het orgel en voegde een pedaal toe aan de oorspronkelijke dispositie.
| Hoofdwerk | Bovenwerk | Pedaal |
|---|---|---|
| Bourdon 16 Prestant 8 Roerfluit 8 Octaav 4 Quint 3 Octaav 2 Mixtuur (III-IV) Scharp (III-IV) Cornet III Trompet 8 | Holpijp 8 Quintad 8 Octaav 4 Fluit 4 Nasaet 3 Gemshoorn 2 Tertiaan 1 3/5 Siflet 1 Sexquialtra II Vox Humana 8 | Subbas 16 Octaav 8 Octaav 4 Trompet 8 |
Laat je overtuigen
Bij het speuren op internet, trof ik de uitvoering van Alains Fantasmagorie en Deuxième Fantaisie van Theo Visser op youtube.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten