Wagner is niet los te zien van de jodenhaat en de holocaust. Martin van Amerongen publiceert zijn studie rond de Duitse componist van de negentiende eeuw in 1983. Voor een groot deel van het publiek is Wagner ‘not done’. In de loop van de jaren is de beeldvorming verschoven van Nazi-componist naar een componist
Martin van Amerongen weet Wagner breder te trekken. Hij probeert zijn denkbeelden af te zetten tegen de periode waarin hij leefde. Dat hij joden haatte staat buiten kijf. Je kunt er wel over discussiëren hoe consequent de componist hierin was.
Want Martin van Amerongen is goed op de hoogte. Zo wijst hij op de inspiratiebronnen van Wagner. Van Amerongen haalt hierbij een andere held uit het negentiende eeuwse Duitsland aan: Heinrich Heine.
Wagner liet zich voor zijn Fliegende Holländer overduidelijk inspireren door Heines Memorien des Herren von Schnabelowpski. En Heine was… Inderdaad een jood. Overigens weet Van Amerongen nog veel meer invloeden van Heine op de operaś van Wagner aan te wijzen.
Wagner heeft zich nooit zachtzinnig over joden uitgelaten. Dat de joden in zijn tijd daar overheen konden stappen, is een pijnlijk aspect dat Van Amerongen aanwijst:
| Hij was onbetwistbaar een der leidende jodenhaters van zijn tijd. Niettemin was hij een jodenhater die door de joden, althans velen onder hen, op handen werd gedragen. (68) |
Wagners jodenhaat slaat vooral op een persoonlijk grief tegen mensen als de concurrent Giamoco Meyerbeer. Een complex muziekstuk als de Parcifal als een integrale aanklacht tegen het jodendom beschouwen zou een te grote eer zijn. Dan zou Wagner zich echt wat openlijker uitlaten over het joodse vraagstuk, stelt Martin van Amerongen.
Overigens is Van Amerongen heel duidelijk over wat de Parcifal wel is: een loflied op de geslachtsdrift. Het is dan wel weer de vraag hoe ver je in de symoboliek kunt duiken, want dan lijkt alles om de seks te draaien. Zoals het bij Martin van Amerongen hoort, weet hij hier een leuke draai aan te geven.
| Parcifal was de ‘laatste kaart’ die Wagner zou uitspelen. Het werk ging op 26 juli 1882 in première. Zijn voornemen om nu de wereld met een dozijn symfonieën te veroveren, werd doorkruist door de hartaanval die hem op 13 februari trof, boven de schrijftafel in het Venetiaanse Palazzo Vendramin, waar hij werkte aan een traktaat over het vrouwelijke in de mens. (102) |
Het kenmerkt Martin van Amerongens benadering van de componist Richard Wagner. De feiten vertellen genoeg, zeker als je ze formuleert zoals hij dat doet.
Martin van Amerongen: Wagner, De buikspreker van God Met een nawoord van Philo Bregstein. Amsterdam: Metz & Schilt, 2005 [1e druk 1983]. ISBN: 90 5330 408 8. 200 pagina’s.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten