Als we dan eindelijk naar binnen mogen, ben ik getroffen door de helderblauwe kleuren van het plafond. De banen van de planeten zijn uit het hout gezaagd en lopen dwars door de groeven van de planken heen. Het werkende hout heeft ervoor gezorgd dat de lijnen niet zuiver rond lopen. De planeten hangen eronder. De aarde draait zelfs rond om zijn eigen as, waarbij ook de maan om de aarde draait. De grote planeten hebben dit niet.
Ik kan wel uren met mijn hoofd omhoog staren naar het plafond in deze vrij kleine huiskamer. Onze eigen huiskamer is groter. De man is 6 jaar bezig geweest met de bouw van dit indrukwekkende mechaniek. Natuurlijk niet alleen de bouw van het raderwerk, maar ook de berekening van alle banen, afstanden, snelheden en stand van de planeten ten opzichte van elkaar zijn een buitengewoon kundige prestatie.
De buitenste baan is de jaarring, waarbij ook de dierenriem meeloopt. Tot op de dag nauwkeurig kloppen deze gegevens. Elk jaar verschijnt een nieuw jaar via het plankje dat om de paar jaar vervangen moet worden. Eisinga heeft ook aan de wand indrukwekkende meters aangesloten op het systeem. Hier toont hij de zonsopkomst en de zonsondergang, de stand van de maan en de stand van de sterren boven Franeker, net als de tijd. In de Franeker tijd, die scheelt 20 minuten met de tijdzone van nu, ‘Berlijnse tijd’.
Hij dacht er zelf een halfjaar over te doen, maar deed er uiteindelijk 7 jaar over. In 1774 begonnen, kreeg hij het in 1781 af. Wat wel spijtig is, is dat 2 maanden na de bouw van het planetarium, de planeet Uranus werd ontdekt. Deze kon niet meer worden opgenomen in het stelsel dat precies in zijn huiskamer paste.
Het is nog altijd heel indrukwekkend om te zien. Dat iemand meer dan 200 jaar geleden de moeite nam om zelf een planetarium te bouwen. Het raderwerk is de basis van dit alles, aan de hand van slechts 1 slingerklok draait alles rond.
Zo laten we een indrukwekkend gebouwd en ingenieus systeem achter ons en lopen we terug naar het boemeltje. We kijken nog even omhoog naar de hemel boven Franeker. Dezelfde hemel als waar we net heen keken in schaal. De zon duikt al achter de huizen, precies tussen de kerktoren en de toren van het stadhuis in. Nu is het toch even de hemel van Eise Eisinga.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten