Het suizen van de orgelwind in Haagse Kloosterkerk

Het suizen van wind, oorverdovende bulderen van de storm en luide trommelen van de orkaan. Het orgelwerk Pneeo van Daan Manneke heeft dit alles in zich. De bezoekers van het pauzeconcert hoorden het vanmiddag in de Haagse Kloosterkerk. Organist was Rien Balkenende uit Middelburg. Zo'n concert van 30 minuten geeft een mooie invulling van de middagpauze.

Aan mijn neus voorbij

Tot vandaag gingen de concerten om 12.45 altijd aan mijn neus voorbij. Zonde, zo merkte ik vorige week toen ik de kerk binnenkwam toen het concert net voorbij was. Daarom zette ik het in mijn agenda. De Zeeuw Rien Balkenende uit Middelburg gaf een concert met 3 Engelse componisten en de Nederlandse contemporaine componist Daan Manneke. Het stuk van de laatste vormde het klapstuk van het concert. Pneeo hoor je niet zo vaak, maar het buit de mogelijkheden van het orgel wel uit.

Herbert Howells

De concertgever opende met Een Psalm-prelude van Herbert Howells over psalm 33. Echte Engelse kathedraalmuziek die ook in de ruimte van de Kloosterkerk prachtig klinkt. De tongwerken versmelten ook heel fraai met het plenum waardoor het tutti overweldigend klinkt, maar niet
overdonderend. Wat Howells vooral sterk maakt zijn de stevige akkoorden en disharmonien die vervolgens heel mooi oplossen in oorstrelende akkoorden. Het blijft echter wel een uitvoering op een neobarok-instrument waardoor het brede van Howells niet altijd even sterk overkomt.

Idyllisch en romantisch

Hetzelfde geldt voor de Chorale-prelude on Rockinham van Hubert/Parry. Dit stuk klonk heel idyllisch en romantisch, waarbij fluiten en prestanten een heel mooie combinatie vormden. Zeker ook omdat de cantus firmus zo sterk klonk, verfraaid met een fluit waarmee Rien Balkenende de bovenstem speelde. Voor de indirecte versmelting met de ruimte zoals dit in de Engelse kathedralen wel gebeurt, is het Marcussen-orgel veel te direct. Dergelijke effecten zijn bijna niet te realiseren op een orgel die op 1 plek staat en niet zoals in Engeland over meerdere plaatsen in de kerk verspreid staat opgesteld.

Moeite met Ligeti

De meeste moeite had ik eigenlijk met de Eerste etude voor orgel van Ligeti. Dit werk bevatte voornamelijk harmonien die langzaam ontstonden door de registertrekkers traag open te trekken. Een interessante opgave voor een registrant, maar iets te los en experimenteel voor de toehoorder. Een duidelijke boodschap klonk er niet in door. Het was meer het effect om het effect. Grappig en losjes, dat wel. Aan het gegrinnik in de kerk te horen hadden sommige toehoorders hier wel moeite mee.

Zwaar

Ze zouden het zwaar krijgen bij het laatste stuk: Pneeo van Daan Manneke. Het is een monumentaal stuk van een componist die de mogelijkheden en de traditie van het orgel goed kent. Daan Manneke een geboren Zeeuw, net als Rien Balkenende, speelt in dit stuk met lucht, dynamiek en zoekt de grenzen van het instrument op. Zeker als je weet dat Manneke zich liet inspireren door een windorgel dat op de dijk bij Vlissingen staat. De pijpen waarlangs de wind scheert leveren telkens weer nieuwe geluiden en klankcombinaties op. Manneke heeft dit fraai weten om te zetten in dit bij tijd en wijle zelfs bombastische solowerk voor een pijporgel.

Orgelwind

Het orgel dankt zijn geluid aan dezelfde wind. Door hiermee te spelen levert dat verrassende effecten op. Juist dit experimentele draagt het stuk Pneeo. Rien Balkenende wist dit erg goed over te brengen. Zo goed zelfs dat de giechelende Amerikaanse toeristes voor mij stil werden. De fluctuaties van de windmotor van het orgel waren soms goed te horen. De tongwerken kwamen heel sterk tot uitdrukking en ik ontdekte dat het Marcussen-orgel in de Kloosterkerk echt een mooi instrument is. Het leent zich uitstekend voor dergelijke contemporaine uitbarstingen.

Weer buiten

Ik stond een halfuurtje later weer buiten. De bus vloog bijna uit de bocht, de tramwielen schuurden de hoek om en een auto zocht een gaatje tussen het andere verkeer. Wat is het dan lekker om in je pauze je oren te onderwerpen aan een kakofonie van orgelklanken en klankkleuren. Rien Balkenende slaagde er goed in om deze mix van luchtigheid, humor en zwaarte op zijn publiek over te brengen.

Volgend concert

Het volgende concert is op 21 juli met Henk G. van Putten uit Kapelle. Ik werk jammergenoeg niet op de dag. Ik probeer het concert op 4 augustus wel mee te maken. Dan speelt Ines Maidre uit het Noorse Bergen. Dit belooft wel een langer programma te worden, op haar website staat een aantal werken die samen zeker wel een uur in beslag nemen.

Kijk voor meer informatie over de lunchpauzeconcerten in de Haagse Kloosterkerk op www.kunstcentrum-kloosterkerk.nl