Het is de toon die de muziek maakt. Voor een roman of essay zijn het de woorden die het verhaal maken en de emotie oproepen bij de lezer. Oek de Jong gebruikt in zijn essay Wat alleen de roman kan zeggen veel overbodige woorden. Woorden die voor mij vooral negatieve associaties oproepen en dan is het lastig om te genieten van een boek.
Toekomst van de roman
Het essay bevat een aantal gedachten over de toekomst van de roman, gecombineerd met leeservaringen en voorbeelden uit zijn eigen werk. In zijn voorwoord zegt de schrijver van de succesvolle roman Pier en Oceaan dat het verzoek van de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak en het Nederlands Letterfonds best wel goed uitkwam.
| Het kwam op het juiste moment: ik had mijn handen vrij, nadat ik acht jaar had gewerkt aan Pier en oceaan. Het leek ook het juiste moment om mijn ideeën over de roman, die ik in de loop der jaren in essays, interviews en De wonderen van de heilbot (2006) had ontwikkeld, in een groter verband bijeen te brengen. (8) |
Best een pedant toontje om een essay mee in te leiden. Het is een toontje dat mij afleidt bij het lezen van zijn opstel over de roman. Net als terloopse opmerkingen die volkomen overbodig zijn, maar wel bij mij een ergernis oproepen, zoals
| Zelfs in een zeer arm en weinig ontwikkeld land als Tanzania (waar ik onlangs was) zijn duizenden ‘bioscopen’: in hutten en schuren krijgen betalende bezoekers een dvd te zien op een oude televisie. (20) |
De opmerking dat hij er geweest is, geeft voor mij de opmerking weinig meerwaarde. Het roept bij mij een pocherige houding op, van ‘kijk mij eens waar ik geweest ben’.
Mooie afleiding
Het leidt mij af en dat is jammer, want hij zegt soms mooie dingen over de roman. Zoals wanneer hij vertelt over scenes die alleen in een roman zijn uit te drukken. Als hij schrijft over de leeservaring van Honderd jaar eenzaamheid van Gabriel García Márquez. Het is een boek dat in zijn ogen een ‘ongekende beheersing spreekt: stilistisch en compositorisch’.
Het succes van de roman is niet het gevolg van een marketingcampagne, zegt Oek de Jong, ‘maar louter en alleen omdat de roman een nieuwe vorm bracht: een roman die niet meer in scènes werd verteld.’
De zin die volgt doet afbreuk aan zijn mooie opmerkingen, totaal overbodig en alleen maar ergernis oproepend:
| Toen ik het boek in de herfst van 1975 las, op weg naar de Provence, voelde ik dat. (47) |
Die weg naar de Provence, wat draagt dat bij aan ervaring van het lezen van dit boek?
Friese terpen
Dat het noemen van een leeslocatie ook veel kan toevoegen, bewijst Oek de Jong Iets verderop. Hij voert de ervaring van het moment en de plaats van het lezen op een subtiele en mooie wijze op. Oek de Jong schrijft hoe hij Gerard Reves Nader tot u als vijftienjarige leest in de kattenbak van de Renault 4 van zijn ouders.
Ze maken een tochtje langs de Friese terpen en bijbehorende kerken. Hij leest de hele dag in het boek en kan het zelfs niet laten niet door te lezen als ze een kerkje binnengaan. Zo zwervend over het Friese platteland, langs de graven en onder de regenwolken.
| Het is de perfecte atmosfeer om de wanhopige en melancholieke brieven van Nader tot u te lezen – ze werden immers geschreven in ‘de suizende leegte’ van het Friese platteland. (59) |
Hier draagt locatie zeker bij aan de leeservaring. Het kan zeker een mooie toegevoegde waarde hebben. Oek de Jong neigt jammergenoeg teveel naar een pedant en pocherig toontje. Dat wekt veel ergernis op bij het lezen van zijn essay. Het leidt af en haalt de schoonheid weg van de mooie dingen die hij zegt.
Misschien leent zich hier inderdaad alleen de roman voor. Want Oek de Jong moet het hebben van de zintuigelijke ervaringen bij het lezen van romans van Dostojevski, Joyce, Yourcenar en Flaubert. Hij moet het niet hebben van het overbodige ‘oude mannetjes gezemel’ over de teloorgang van de cultuur. Dat is alleen maar irritant en zijn dingen die ik liever niet lees.
Een perfecte dag voor literatuur
Dit is een bijdrage aan Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten