Bij muziek heb ik het weleens dat ik het kippenvel over mijn rug krijg. Een bepaalde passage bij Julius Reubkes Orgelsonate bijvoorbeeld of ergens bij het tweede koraal van Cesar Franck. Net als het moment dat het thema van Ten Holts Canto Ostinato voor de tweede keer terugkomt.
Een enkel gedicht wil weleens een enkele rughaar overeind trekken. Maar bij een roman lukt het nooit. Boeken lenen zich niet voor zo’n ontluisterend moment. Het verhaal vraagt daarvoor teveel lange adem en raakt je op een andere manier. Ik heb het tot nog toe een keer meegemaakt dat bij het lezen van een roman het kippenvel op mijn rug kwam.
Ergens schaam ik mij ervoor omdat het gebeurde bij een schrijver van wie ik het nooit zou verwachten. Ik volgde de eenjarige Havo en liet mij helemaal vollopen met literatuur. Ik las Harry Mulisch’ roman Het stenen bruidsbed. Het verhaal van de Amerikaanse piloot Norman Corinth die in de Tweede Wereldoorlog meehelpt bij het bombarderen van de Duitse stad Dresden.
Het bombardement dat de geschiedenis is ingegaan als het zinloze bombardement. Maar dat de geallieerden zouden hebben gedaan om de laatste genadeslag te geven aan het moraal van de Duitse bevolking. De winter en de honger deden de rest.
In het boek gaat Norman Corinth naar een tandartsencongres in Dresden. Daar komt hij zijn Duitse collega Hella tegen. Zoals vaker gebeurt op congressen, gaat hij met haar naar bed. De veroveraar. De hoofdstukken die spelen ten tijde van het congres worden in Het stenen bruidbed afgewisseld met ‘zangen’. In deze zangen komt een terugblik op het bombardement van Dresden.
Deze zangen zijn bezien vanuit Norman Corinth al vliegend in de Amerikaanse bommenwerper. De tweede zang verhaalt over de terugkerende bommenwerpers die na de tweede bommenregen nog over de Elbe vliegen om de mensen te zien in de rivier.
Dan hoort Corinth het verhaal van een vrouw die het bombardement heeft meegemaakt. Ze was in de Elbe gesprongen was om de verzengde hitte van de brandende stad te doorstaan. Ze droeg haar kind in haar armen.
‘Ze maakte het kind nat en nam het over haar schouder en ging toen ook zo ver mogelijk in het water staan, en toen kwam het vliegtuig. Op misschien tien meter hoogte en het kwam met het gillen van de mensen. De kanonnen schoten, maar als u het mij vraagt, begreep ze het niet meer. Ze dacht dat iets in haar been beet en het kind ontglipte haar en ze voelde om zich heen door het water, maar ze kon het niet meer vinden…’ (87)
De piloot Norman Corinth ziet haar in het water en vergeet haar blik nooit meer. Bij het lezen van die passage, voelde ik het kippenvel op mijn rug. Wat verschrikkelijk. Misschien was het meer kippenvel van de gruwelijkheid dan van de schoonheid. Maar dat is ook literatuur. Ik ben het nooit meer vergeten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten