Een belangrijk element in Een vrouw op 1000º van Hallgrímur Helgason is het zwijgen van de personages. Een zeven seconden durende stilte bij zijn schoonvader zorgt ervoor dat Here’s vader zeven jaar wegblijft. Hij had zich ingebeeld dat zijn schoonvader tegen het huwelijk was.
Volgens de hoofdpersoon en ik-verteller Here Björnsson is het zwijgen één van de pijlers van de IJslandse cultuur. Het verklaart volgens haar ook waarom de IJslandse taal al die jaren hetzelfde is gebleven: ‘we gebruiken de taal bijna niet.’
Het verklaart ook het gebruik van dichtvormen als het kwatrijn, die in de loop van die duizend jaar nauwelijks gewijzigd zijn. Of zoals de ik-verteller het zegt:
| Wij IJslanders zijn daarentegen het enige volk ter wereld dat zijn taal zo vereerde dat het ervoor koos haar zo min mogelijk te gebruiken en haar ongerept te bewaren als een heilige, eeuwige ‘nationale maagd’. Daarom is het IJslands een onbevlekte maagd van in de zestig, maar nu is ze uiteindelijk door seks bezeten en voor ze sterft verlangt ze er alleen maar naar zich te laten ontmaagden. Dat zal gebeuren. (93) |
In Hallgrímur Helgasons roman Een vrouw op 1000º is dat ook het dilemma. De verteller verwijst er vaak naar, het verliezen van de cultuur door de globalisering. De jarenlange isolatie van het eiland in de Atlantische Oceaan is gedaan. IJsland verliest meer en meer haar identiteit door de komst van Amerikanen en Europeanen op het eiland.
De angst spreekt hier duidelijk. Over honderd jaar wordt er geen IJslands meer gesproken. De taal heeft meer woorden dan sprekers. In het verleden heeft de complete isolatie van de rest van Europa de cultuur en identiteit behouden, maar nu verdwijnt ze langzaam maar zeker. De memoires van de ik-verteller Here Björnsson zijn hier het laatste overtuigende bewijs van.
Het is diezelfde identiteit die de Duitsers zo prezen. IJsland was al de enige Germaanse taal ontsnapt aan de overheersing en invloeden van het Romeins. Door IJsland bleven veel Germaanse saga’s en mythes behouden. Ze zijn het ‘oergermaanse volk dat de levensvonk van ons allen bewaart.’
Here antwoordt hier droogjes op. Ze zegt dat het enige bijzondere van de IJslanders is dat ze nog bestaan en het zo lang hebben uitgehouden. Maar dat niemand echt gehecht is aan ze.
| Als we morgen zouden verdwijnen, zou niemand ons missen. (369) |
Ik vind het een interessant spanningsveld waarin de hoofdpersoon begrijpelijkerwijs zit. Haar kinderen zijn bezeten van geld, hebben het van haar afgepakt nog voor ze dood is. De cultuur verdwijnt door de globalisering. Mocht de oorlog aan ze ontsnappen, de onafhankelijkheid van IJsland lijkt eerder een doodsteek dan een bevrijding te zijn.
Voor mij leeft de IJslandse cultuur juist meer dan ooit. Een boek als Een vrouw op 1000º is daar het bewijs van. De prachtige verhalen, geheel eigen stijl en samensmelting van culturen die het boek nastreeft, maakt het tot een roman die veel andere boeken overstijgt. De eigenheid van IJsland spreekt boekdelen.
Hallgrímur Helgason: Een vrouw op 1000º, Uit de memoires van Herbjörg Maria Björnson. Vertaald uit het IJslands door Marcel Otten. Utrecht, Amsterdam, Antwerpen: Uitgeverij De Arbeiderspers, 2014. 542 pagina’s. Prijs: € 24,95
Een perfecte dag voor literatuur
Hallgrímur Helgasons roman Een vrouw op 1000º was vorige week het boek van de leesclub Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.
Lees ook mijn andere bijdrages over Een vrouw op 1000º van Hallgrímur Helgason:
Geen opmerkingen:
Een reactie posten