Birk

De voorkant intrigeert al: de kop van een meeuw, recht van voren. De ogen hetzelfde blauw als de titel van het boek. Een titel die letterlijk uit het boek komt. Hij grijpt je ook bij de kladden: Birk. Een naam die staat als een huis. Je weet niet waar het over gaat, maar je slaat het boek open.

Dat is het eerste gevoel dat je hebt als je de roman Birk in handen krijgt. Het is het debuut van Jaap Robben en draagt de ondertitel: ‘Over de grenzen van onvoorwaardelijke liefde.’

Eiland

Het verhaal speelt op een eiland. Volgens de flaptekst ligt het eiland ergens tussen Noorwegen en Schotland. De roman gaat over Mikael Hammerman en zijn moeder Dora. Het verhaal opent met het drama: de verdwijning van Mikaels vader Birk.

De negenjarige jongen laat zijn nieuwe bal in zee vallen vanaf de klif. Hij zwemt er eerst zelf achteraan, maar zijn vader redt hem uit de woeste zee. Daarna gaat zijn vader de bal achterna. Het wordt hem fataal hij wordt meegenomen door de zee. De negenjarige Mikael komt thuis en vertelt zijn moeder niet direct over het voorval. De zoekactie die daarna volgt is vergeefs. Hij wordt nooit meer gevonden.

De precieze toedracht vertelt Mikael nooit aan zijn moeder. Ze leven in het huis op het eiland van het kapitaaltje dat de ouders van zijn vader Birk hebben nagelaten. Verder woont op het eiland de visser Karl. Hij beschikt over een botter en staat daarmee in contact met de buitenwereld.

Leeg huis

Het derde en laatste huis op het eiland is van Pernille Augusta geweest. Zij is overleden en het huis wordt door de andere bewoners van het eiland langzaam maar zeker leeggehaald. Mikaels vader Brik is daarmee begonnen, maar Mikael ontdekt dat zijn buurman Karl ook het huis van de oude vrouw leeghaalt.

Verder is het eiland verlaten. Eens in de twee weken levert een boot met de naam Brigitta goederen vanuit de stad Tramsund, door bewoners die er niet wonen Tramsud genoemd.

Het verhaal wordt verteld door de hoofdpersoon Mikael Hammerman. De stijl die Jaap Robben gebruikt, doet denken aan de boeken van bijvoorbeeld Walter van den Berg. Korte zinnen, emotieloos en rauw. Het geeft een mooie werking: het verhaal over de verwerking van verlies en de liefde van een kind voor zijn ouders.

Geen raad weten

Dat zijn moeder eigenlijk geen raad weet met de verdwijning van haar man staat als een paal boven water. Mikael kan het ook moeilijk duiden en moet het vooral zelf zien te rooien. Het begint ermee dat hij de leerstof die hij per post krijgt toegestuurd niet meer wil volgen. Hij schrijft een brief dat hij dood is. Het staat er symbool voor. Hij is ook dood met de dood van zijn vader.

Als zijn moeder erachter komt, is ze woest, maar tegelijkertijd legt ze zich bij de situatie neer. Ze claimt haar zoon, hij verandert geleidelijk van een kind in de plaatsvervanger van zijn vader. Zijn moeder wil niet dat hij haar nog langer aanspreekt met moeder. Hij moet haar Dora noemen en ze wisselen van kamer.

Ze is korzelig, onredelijk en veeleisend. Hij mag eigenlijk geen stap buiten de deur zetten. Als hij uiteindelijk met de visser Karl meegaat naar Tramsund, drukt die dreiging op zijn schouders. Hij blijft in de haven en gaat niet mee naar de hoeren.

Aanpappen

Hij weigert de trui van zijn vader te dragen en zijn moeder geeft alle kleren weg aan Karl. Ze papt het zelfs even met hem aan. Daar steekt Mikael een stokje voor. Dat wil hij niet en hij steelt de kleren terug. Het verhaal krijgt steeds meer de beklemming van eilandbewoners die zelf hun eilandjes bouwen. De totale isolatie schrikt bezoekers af, maar helpt de eilandbewoners. Zelfs de liefde maakt ze tot verstekelingen op hun eigen eiland.

De combinatie van de kale stijl en het verhaal op een bijna onhergzaam eiland, maakt Birk tot een genot om te lezen. Het verhaal neemt je mee, het eiland op. En daar schuilt ook het gevaar. De gebeurtenissen worden steeds erger en de lezer laat zich meesleuren als een zwemmer in de woeste zee.  De complete isolatie op het eiland maakt je gek. Misschien is het boek daarom zo aangrijpend dat je er bijna niet over schrijven kan.

Ik zou zo graag eens aanmeren en met eigen ogen zien hoe het met de drie bewoners gaat.

Jaap Robben: Birk. Breda: De Geus, 2014. 256 pagina’s. ISBN: 987 90 445 3277 7. Prijs: € 19,95

Een perfecte dag voor literatuur

Jaap Robbens roman Birk is vandaag het boek van de leesclub Een perfecte dag voor literatuur van notjustanybook.nl. Lees de bijdragen van anderen in de reacties.